آل موسی
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل آل موسی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
در قرآن، یک بار به آل موسی تصریح شده است: ﴿وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾[۱] یک بار نیز از دودمان موسی با واژه ﴿ ذُرِّيَّتِهِ﴾ که به برخی معانی آل نزدیک است، یاد شده: ﴿وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ﴾[۲]، ﴿وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾[۳].[۴]
مقصود از آل موسی
به سبب گوناگونی معنای آل، مفسّران، در مقصود از آل موسی نیز چند نظر دارند:
- خاندان موسی و هارون[۵]
- موسی و خواص خاندان او[۶]
- خود موسی که برای بزرگ‌داشت و احترام، با چنین تعبیری از او یاد شده است[۷]
- پیروان او[۸]
- پیامبران ازنسل یعقوب پس‌از موسی وهارون[۹].[۱۰]
آل هارون
در آیه ﴿وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾[۱۱] در کنار آل موسی از آل هارون نیز یاد شده و ﴿ ذُرِّيَّتِهِ﴾ در آیه ﴿وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ﴾[۱۲]، ﴿وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾[۱۳]. شامل آل هارون نیز می‌شود. هیچ یک از صاحب‌نظران، وجود فرزند را برای هارون منکر نشده‌اند؛ امّا درباره فرزند داشتن موسی اختلاف است. به نظر برخی، حضرت موسی فرزند نداشته؛ از این‌رو، "آل" را که در آیه پیش آمده است، به خاندان موسی و هارون که از نسل هارون استمرار یافته، تفسیر کرده‌اند[۱۴]. شاید برخی از کسانی که آل را در آیه به معنایی جز خاندان موسی و هارون تفسیر کرده‌اند، به این نکته توجّه داشته‌اند که موسی فرزندی نداشته است. به نقل عهد عتیق، هارون دارای چهار پسر به ترتیب به نام‌های ناداب، ابیهو، العاذار و ایثامار[۱۵] بوده که همگی از سران خاندان‌ها و طایفه‌های لاوی بودند[۱۶] و بنا بر نقل همان کتاب، موسی نیز دارای دو فرزند به نام‌های جرشوم و ألیعازر (یا ألیعزر)[۱۷] بوده است.[۱۸]
میراث آل موسی و آل هارون
﴿ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ ﴾[۱۹] به استناد آیه پیشین، فرشتگان، باقی مانده میراث آل موسی و آل هارون را که در صندوقی نگه‌داری می‌شده، به صورت نشان لیاقت طالوت، در حکم‌رانی بنی‌اسرائیل، نزد آنان آوردند[۲۰]
فضایل آل موسی و آل هارون
﴿وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ﴾[۲۱]، ﴿وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾[۲۲] ، ﴿أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِنْ يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَيْسُوا بِهَا بِكَافِرِينَ﴾[۲۳] فضایلی که قرآن برای برخی از فرزندان، پدران و برادران موسی و هارون برشمرده، چنین است:
برگزیدگی
﴿ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ﴾ برخی مفسّران، برگزیدگی را انتخاب آنان برای نبوّت یا رسالت دانسته‌اند؛ زیرا برگزیدگی پیامبران، همان بعثت آنها است[۲۴] وبرخی آن را فیض الهی می‌دانند که انواع نعمت‌ها از آن بدون کوشش به دست می‌آید و ویژه پیامبران و برخی نزدیکان صدیق و شهید آنها است[۲۵].[۲۶]
هدایت یافتن به صراط مستقیم
﴿ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾ و صراط مستقیم به دین الهی تفسیر شده است[۲۷].[۲۸]
برخورداری از کتاب آسمانی
﴿ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ﴾ صحف موسی و انجیل عیسی و زبور داوود از جمله آنها است[۲۹]. به نظر فخر رازی، این آیه به اعطای علم فراوان به آنها اشاره دارد[۳۰].[۳۱]
دریافت علم و حکم
﴿ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ﴾ برخی مفسّران، مقصود از "حکم " در آیه را عقل[۳۲]، علم و فقه[۳۳]، حکمت[۳۴]، فهم کتاب آسمانی و شناخت احکام آن[۳۵]، مقام قضاوت[۳۶] یا مقام زمام‌داری[۳۷] دانسته‌اند.[۳۸]
برخورداری از مقام نبوت
﴿ آتَيْنَاهُمُ ... النُّبُوَّةَ﴾[۳۹]
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند و فرشتگان آن را حمل می‌کنند، بی‌گمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانه‌ای است» سوره بقره، آیه ۲۴۸.
- ↑ «و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۸۴.
- ↑ «و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم» سوره انعام، آیه ۸۷.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ قرطبی، ج ۳، ص ۱۶۳.
- ↑ المیزان، ج ۲، ص ۲۹۱.
- ↑ الکشّاف، ج۱، ص۲۹۴؛ مجمع‌البیان، ج۲، ص۶۱۴.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۶، ص ۱۹۱؛ مواهب الرحمن، ج ۴، ص ۱۲۶.
- ↑ الکشّاف، ج ۱، ص ۲۹۳؛ فرهنگ اصطلاحات قرآنی، ص ۸.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ «و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند و فرشتگان آن را حمل می‌کنند، بی‌گمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانه‌ای است» سوره بقره، آیه ۲۴۸.
- ↑ «و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۸۴.
- ↑ «و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم» سوره انعام، آیه ۸۷.
- ↑ التحریر والتنویر، ج ۲، ص ۴۹۴.
- ↑ کتاب مقدّس، خروج ۶: ۲۳.
- ↑ کتاب مقدّس، خروج ۶: ۲۵.
- ↑ کتاب مقدّس، خروج ۱۸: ۳.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ «بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند » سوره بقره، آیه ۲۴۸.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ «و به او اسحاق و یعقوب را بخشیدیم و همه را راهنمایی کردیم- نوح را پیش‌تر راهنمایی کرده بودیم- و داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را که از فرزندزادگان وی بودند (نیز راهنمایی کردیم)؛ و این چنین نیکوکاران را پاداش می‌دهیم» سوره انعام، آیه ۸۴.
- ↑ «و (نیز) برخی از پدران و فرزندزادگان و برادران ایشان را؛ و آنان را برگزیدیم و به راهی راست رهنمون شدیم» سوره انعام، آیه ۸۷.
- ↑ «آنان کسانی هستند که به آنها کتاب و داوری و پیامبری دادیم؛ اگر اینان به آن کفر ورزند، گروهی را بر آن گمارده‌ایم که بدان کفر نمی‌ورزند» سوره انعام، آیه ۸۹.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۶۷.
- ↑ المنار، ج ۷، ص ۵۹۰.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ جامع البیان، مج ۵، ج ۹، ص ۳۴۲.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ کشف‌الاسرار، ج۳، ص۴۱۷.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۶۸.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ جامع البیان، مج ۵، ج ۹، ص ۳۴۳.
- ↑ قرطبی، ج ۷، ص ۲۴.
- ↑ مجمع‌البیان، ج۴، ص۵۱۳؛ روح‌المعانی، مج۵، ج۷، ص ۳۱۳.
- ↑ جامع البیان، مج ۵، ج ۹، ص ۳۴۳.
- ↑ مجمع‌البیان، ج۴، ص۵۱۳؛ روح المعانی، مج۵، ج۷، ص۳۱۳؛ المنار، ج ۷، ص ۵۹۲.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۱۳، ص ۶۸.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «آل موسی»، |دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱.