ابراهیم اوسی
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
از راویان امام رضا(ع). وی حدیثی را در باب زکات از امام رضا(ع) نقل کرده است[۱]. هر چند جز این، حدیث دیگری از وی روایت نشده است یا در منابع روایی موجود دیده نمی‌شود. منابع رجال و تراجم نیز به رغم وجود آن روایت چیزی در خصوص وی نیاورده و برخی به صراحت وی را مجهول الحال دانسته‌اند[۲].
حدیث پیش‌گفته که نخستین بار شیخ در قرن پنجم آن را ذکر کرده، مورد توجه جدی دانشمندان قرار گرفته است[۳]. بر پایه این گزارش، یکی از شیعیان ری از امام پرسید زکاتی را که بر عهده دارد به چه کسی بپردازد. امام از او خواست زکات را به ایشان بدهد و در پاسخ آن مرد که از حرام بودن زکات برای امام یاد کرد، فرمود اگر به شیعیان برساند گویی به امام داده است. مرد این بار گفت شیعه‌ای را نمی‌شناسد، از این رو امام از او می‌خواهد تا چهار سال منتظر بماند و اگر در این مدت کسی را نیافت، آن را در کیسه‌هایی قرار دهد و در دریا بریزد؛ چرا که خداوند اموال شیعیان را بر دشمنان ایشان حرام کرده است[۴]. این روایت که محمد بن جمهور از او نقل کرده، به دلیل اهمیت آن در منابع فقهی استفاده شده است. به عنوان مثال، برخی در باب اعتبار ایمان و ولایت گیرنده زکات، به این روایت استناد کرده‌اند[۵]. اما با این حال در بیشتر موارد نقد شده و روایتی غیر قابل اعتماد خوانده شده است. اشکالاتی بر سند و محتوای آن وارد نموده‌اند؛ مرسل بودن سند[۶]، غیر موثق بودن ابراهیم اوسی و نیز ضعیف بودن محمد بن جمهور از آن جمله است. همچنین این سخن امام را بر خلاف رعایت تقیه دانسته‌اند، در صورتی که هیچ منبعی از اوسی به عنوان اصحاب سرّ امام یاد نکرده است[۷].
به علاوه، ممکن نیست در طی چهار سال مستحقی برای زکات پیدا نشود و در صورت پذیرش آن نیز باید گفت ریختن اموال شیعیان در دریا، تلف کردن مال است، در حالی که فرد می‌تواند زکات را برای اموری چون ساختن مسجد، قنات و غیره استفاده کند[۸]. علاوه بر این، بسیار محتمل است در این دوره امام رضا(ع) وکیلانی در منطقه داشته که شیعیان می‌توانستند وجوهات خود را به آنها بدهند و نیازی نبود افراد این اموال را خود به دست مستحق آن برسانند[۹]. بر این اساس تردید در ارتباطش با امام رجحان می‌یابد.[۱۰].[۱۱]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۴، ص۵۳-۵۴.
- ↑ کتاب الخمس، حائری یزدی، ص۶۰۲.
- ↑ مستند الشیعة، ج۹، ص۲۹۸؛ وسائل الشیعة، ج۶، ص۱۵۳.
- ↑ تهذیب الأحکام، ج۴، ص۵۳-۵۴.
- ↑ کتاب الخمس، جوادی آملی، ص۳۶۲؛ منتهی المطلب، ج۸، ص۳۶۲.
- ↑ شرح العروة الوثقی، ص۲۳۰.
- ↑ کتاب الخمس، حائری یزدی، ص۶۰۲.
- ↑ شرح العروة الوثقی، ص۲۳۰.
- ↑ سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه(ع)، ج۱، ص۱۱۷-۱۱۸.
- ↑ منابع: تهذیب الأحکام، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۴۰۷اقی؛ سازمان وکالت و نقش آن در عصر أثمه له، محمدرضا جباری، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۷۹ ش؛ شرح العروة الوثقی، مرتضی بروجردی (۱۴۱۳ق)، قم، مؤسسه احیاء آثار امام خویی، دوم، ۱۴۲۶ق؛ کتاب الخمس، سید محمد بن جعفر محقق داماد (۱۳۸۸ق)، تقریر: عبدالله جوادی آملی، تحقیق: حسین آزادی، قم، دار الإسراء، دوم، ۱۴۲۷ق، کتاب الخمس، مرتضی بن عبدالکریم حائری یزدی (۱۴۰۶ق)، تحقیق: محمد حسین امراللهی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۱۸ق؛ مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، احمد بن محمد مهدی نراقی (۱۲۴۵ق)، مشهد، مؤسسة آل البیت طلا لإحیاء التراث، اول، ۱۴۱۶ق؛ منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: بخش فقه مجمع پژوهشهای اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، اول، ۱۴۲۳ق؛ وسائل الشیعة (تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة)، محمد بن حسن معروف به حر عاملی (۱۱۰۴ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت عله لإحیاء التراث، قم، دوم، ۱۴۱۴ق.
- ↑ اخلاقی، معصومه، مقاله «ابراهیم اوسی»، دانشنامه امام رضا ص ۳۲۵.