ابوبشیر انصاری ساعدی
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
نامش قیس بن عبید است[۱]، ولی به کنیه شهرت دارد. اگرچه ابن عبدالبر [۲] می‌گوید اسم او معلوم نیست و در ادامه می‌افزاید دیگران هم که این اسم را برای او گفته‌اند، درست نیست، ولی دلیلی برای اثبات گفته خود نیاورده است. وی را انصاری، و به اختلاف از تیره مازن، حارث و ساعده گفته‌اند[۳]
ابن اثیر[۴]، در مدخل قیس بن عبید کنیه او را ابوبشر آورده و در کنیه‌ها، تحت عنوان ابوبشر انصاری، ابوبشیر انصاری ساعدی - که این دو یک نفر هستند - و نام‌های دیگر نیز آورده است[۵].
همچنین ابن حجر[۶] دو مدخل تحت عنوان قیس بن عبید بن الحریر بن عبید و قیس بن عبید انصاری آورده - این دو اسم نام یک شخص است. و در مدخل دومی، شهرت او را به کنیه‌اش ابوبشیر مازنی دانسته است و می‌گوید شرح حال او در کنیه‌اش می‌آید. نیز چندین مدخل در کنیه‌ها تحت عنوان ابوبشر انصاری، ابوالبشیر انصاری ساعدی، ابوبشیر غیر منسوب، ابوالبشیر من موالی رسول الله(ص) و ابوالبشیر المعاوی[۷] - که شیخ مفید[۸] او را عائذی و قاضی نعمان[۹] عائدی نامیده - آمده است. اگرچه نام بعضی از کنیه‌ها معلوم است، ولی در کنیه‌هایی که نامشان مشخص نیست، احتمال تصحیف در ابوبشر و ابوبشیر وجود دارد. ابن حجر در الاصابه[۱۰] به نقل از ابن ابی خیثمه آورده که میان ابوبشر و ابوبشیر انصاری ساعدی فرق است، ولی ابن عبدالبر[۱۱] و ابن اثیر[۱۲] این دو و نیز همه افراد فوق (در کنیه‌ها) را یک شخص می‌دانند. مزی[۱۳] هم به این امر اشاره دارد که برای او سه روایت از رسول خدا(ص) نقل کرده‌اند و نظر کسی که روایان این روایات را از سه راوی مختلف دانسته، صحیح نمی‌داند.
ابن عبدالبر[۱۴] کنیه ابوبشیر را فقط برای حارث بن خزمه، براء بن معرور و عباد بن بشر آورده و ابن حجر[۱۵] این کنیه را فقط برای قیس بن عبید دانسته است.
به هر روی، ابوبشیر انصاری، از اصحاب رسول خدا(ص) است که در برخی از غزوات شرکت داشته و احادیثی از آن حضرت روایت کرده است. ابوبشیر می‌گوید: در جنگ احد در حالی که نوجوان بودم، دیدم که ابن قمیئه با شمشیر به رسول خدا(ص) حمله کرد که من فریاد زدم[۱۶]. همچنین وقتی شیطان فریاد برآورد محمد(ص) کشته شده، مسلمانان به هر طرف پراکنده شدند و کعب بن مالک، نخستین کسی بود که خبر سلامت حضرت را داد[۱۷]. ابونعیم[۱۸] و ابن اثیر[۱۹] او را در شمار بیعت کنندگان در بیعت رضوان آورده‌اند. وی در جنگ‌های دیگری نیز حضور داشته است[۲۰]. در سریه بنی جذیمه نزد او اسیری بود. وقتی خالد بن ولید دستور داد اسیران را بکشید، ابوبشیر می‌خواست آن اسیر را بکشد. اسیر به او گفت: ببین دیگران با اسیران چه می‌کنند، تو هم مانند آنان رفتار کن. ابوبشیر دید دیگران اسیرانشان را آزاد کرده‌اند؛ وی نیز او را آزاد کرد[۲۱].
در زمان خلافت ابوبکر، اموالی از بحرین برای خلیفه رسید، منادی او در مدینه فریاد زد: هرکس که رسول خدا(ص) به او وعده مالی داده است، بیاید آن را از خلیفه دریافت کند. ابوبشیر مازنی نزد ابوبکر رفت و گفت: رسول خدا(ص) به من فرمود: "ای ابوبشیرا هرگاه مالی رسید پیش ما بیا". ابوبکر به او یک یا دو مشت از آن مال پرداخت که معادل هزار و چهار صد درهم بود[۲۲].
وی روایاتی از رسول خدا(ص) نقل کرده است؛ از جمله روایتی درباره نهی نماز خواندن به هنگام طلوع خورشید[۲۳] یا نماز خواندن بعد از نماز عصر[۲۴]. اگرچه این روایات، از طریق دیگر هم نقل شده است[۲۵].
فرزندان او و نیز سعید بن نافع، ضمره بن سعید، عباد بن تمیم، عماره بن غزیه و محمد بن ضاله از ابوبشیر روایت کرده‌اند[۲۶].
اسماء دختر محرز نام همسر او بود[۲۷] که فرزندانی به نام بشیر و جعد او به دنیا آورد[۲۸].
ابن حجر[۲۹] به نقل از واقدی گفته‌است که او عمر طولانی کرد و بعد از واقعه حره، در سال ۶۳ درگذشت[۳۰] گرچه برخی دیگر، مرگ او را به سال چهل نوشته‌اند[۳۱] ولی ابن عبد البر[۳۲] قول اول را صحیح می‌داند. خبر دیگر آن است که وی در یمامه به قتل رسید [۳۳].[۳۴]
جستارهای وابسته
- بشیر بن قیس بن عبید (فرزند)
- جعد بن قیس بن عبید (فرزند)
منابع
پانویس
- ↑ ابن سعد، ج۸، ص۴۲۳؛ ابن ماکولا، ج۲، ص۸۵؛ ابن اثیر، ج۴، ص۴۱۶.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص:۱۷۴.
- ↑ ابن حبان، ج۳، ص۴۵۶؛ ابونعیم، ج۵، ص۲۸۳۸؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۷۴؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۳۵.
- ↑ ابن اثیر ج۴، ص۴۱۶.
- ↑ ر.ک: ابن حجر، ج۷، ص۳۶-۳۴.
- ↑ الاصابه، ج۵، ص۳۷۲.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۳۶-۳۵.
- ↑ مفید، ص۱۱.
- ↑ نعمان، ص۳۷۵.
- ↑ الاصابه، ج۷، ص۳۵.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۷۴.
- ↑ ابن اثیر، ج۵، ص۱۴۸.
- ↑ مزی، ج۳۳، ص۸۰.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۷۴.
- ↑ تهذیب، ج۱۲، ص۲۰.
- ↑ واقدی، ج۱، ص۲۴۴.
- ↑ واقدی، ج۱، ص۲۳۵.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۸۳۸.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۳۰.
- ↑ ابن اثیر، ج۴، ص۴۱۶.
- ↑ واقدی، ج۳، ص۸۷۷.
- ↑ ابن سعد، ج۲، ص۳۱۹.
- ↑ بخاری، ص۱۵.
- ↑ ابن ابی حاتم، ج۹، ص۱۷۴.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۷۴.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۸۳۸؛ مزی، ج۳۳، ص۷۰؛ ابن اثیر، ج۶، ص۳۰.
- ↑ ابن سعد، ج۸، ص۳۱۱؛ ابن حجر، الاصابه، ج۸، ص۱۶.
- ↑ ابن سعد، ج۸، ص۳۱۱.
- ↑ تهذیب، ج۲۰، ص۱۲.
- ↑ ابن حبان، ج۳، ص۳۴۰؛ باجی، ج۳، ص۱۴۳۴؛ ابن اثیر، ج۶، ص۳۰.
- ↑ مزی، ج۳۳، ص۸۰؛ ابن حجر، ج۷، ص۳۶.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۷۴.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۳۵.
- ↑ مرادی نسب، حسین، مقاله «ابوبشیر انصاری ساعدی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۱۵۲-۱۵۳.