الطبقات الکبری (کتاب)
الطبقات الکبری، کتابی است نه جلدی که به نقل سیره رسول اکرم(ص)، مغازی و شرح حال صحابه و تابعان می‌پردازد. پدیدآورنده این اثر ابوعبدالله محمد بن سعد است و انتشارات دار الکتب العلمیة و برخی دیگر از ناشران انتشار آن را به عهده داشته‌اند. این کتاب توسط ناشران مختلف در تعداد جلدهای مختلف به چاپ رسیده است.[۱]
| الطبقات الکبری | |
|---|---|
 | |
| زبان | عربی |
| نویسنده | ابوعبدالله محمد بن سعد |
| تحقیق یا تدوین | محمد عبدالقادر عطا |
| موضوع | امامت و ولایت، تاریخ پیامبر خاتم، تاریخ اسلام، صحابه، تابعین، طبقات‌نگاری، رجال، تاریخ صدر اسلام |
| مذهب | [[سنی]][[رده:کتاب سنی]] |
| ناشر | [[:رده:انتشارات *دار الکتب العلمیة (بیروت، لبنان ۱۴۱۰ ق): ۹ جلدی
|
| شابک | (نامعلوم) |
| شماره ملی | (نامعلوم) |
دربارهٔ کتاب
- در ابتدای معرفی این کتاب آمده است: «این کتاب که طبقات ابن سعد نیز نامیده می‌‌شود از مهم‌ترین منابع سیره نویسی و صحابه‌شناسی "رجال حدیث" به شمار می‌‌رود که توسط محمد بن سعد بن منیع هاشمی "۱۶۸-۲۳۰" تألیف شده است. ابن سعد که شاگرد و کاتب واقدی بود همه دست نوشته‌های او را در دست داشته و توانست که با توسعه دانش حدیثی و تاریخی خود از طریق تحصیل در شهرهای مختلف عراق و حجاز، نوشته‌های استادش واقدی را تکمیل کند. اما تنظیم و منسجم کردن همه این مطالب توسط خودش مقدور نشد و پس از وفاتش توسط شاگرد مبرز وی یعنی حسین بن فهم تدوین شد. یعنی کتاب طبقات در واقع توسط ابن فهم تدوین شده است اگر چه محتوا و مطالب آن از ابن سعد است. به هر حال این کتاب مهم‌ترین کتابی است که از قرن دو و سه باقی مانده و بسیاری از مطالب مربوط به سیره نبی اکرم و اصحاب ایشان، و همچنین بررسی شخصیت‌های مهم اسلام تا زمان خودش را دربردارد. این کتاب از منابع مهم مورخان و سیره‌نویسان متأخر از اوست و دانشمندانی مثل بیهقی، ابن اثیر، ذهبی، ابن حجر و دیگران مطالب آن را نقل و بررسی کرده‌اند».
- در ادامه معرفی آمده است: «کتاب‌هایی با عنوان طبقات، فراوان تألیف شده است و اولین آنها توسط واصل بن عطا "م ۱۳۱ق" بنیانگذار فرقه معتزله تألیف شد که "طبقات اهل العلم و الجهل" نام داشت و حدوداً پانزده کتاب با این عنوان وجود دارد مثل طبقات ابن سلام، طبقات ابن قاضی شهبه، طبقات زبیدی، طبقات ابن المعتز و... . اما کتاب ابن سعد اهمیت بسزایی در این زمینه دارد و علت آن هم تقدم در جامعیت نسبت به سایر کتاب‌های تألیف شده است و اینکه مفصل‌ترین کتاب در زمینه صحابه‌شناسی و سیره‌شناسی می‌‌باشد. در این کتاب اطلاعات فراوانی درباره حدود چهار هزار و دویست و پنجاه شخص که از آغاز اسلام تا دهه چهارم قرن سوم هجری قمری سهمی در روایت حدیث داشته‌اند آمده است. از این تعداد، ششصد نفر زن هستند و بقیه آنها مرد. جلد اول و بیش از نصف جلد دوم آن به پیامبر(ص) اختصاص دارد و سپس به صحابه و تابعین پرداخته است. البته در این کتاب شرح حال عده‌ای از راویان متأخر از ابن سعد نیز موجود است که نشانه تدوین کتاب توسط شاگردان ابن سعد می‌‌باشد. ابن سعد که یک سنی مذهب متعصب بوده است در بسیاری از موارد، در شرح حال شخصیت‌های شیعه و نقل وقایع مربوط به شیعه کینه ورزی خود به شیعیان را اظهار کرده است. روش مؤلف در تألیف طبقات "حدیثی" بوده و حتی جزئی‌ترین مطالب را با نقل سند ذکر کرده است. هر طبقه از این کتاب تقریباً یک دوره بیست ساله را در بر می‌‌گیرد»[۲].
- تاکنون نه مجلد از این کتاب به چاپ رسیده است:
- جلد اول؛
- جلد دوم؛
- جلد سوم؛
- جلد چهارم؛
- جلد پنجم؛
- جلد ششم؛
- جلد هفتم؛
- جلد هشتم؛
- جلد نهم.
مباحث جلدهای کتاب
در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.
دربارهٔ پدیدآورنده
محمد بن اسعد
ابو عبدالله محمد بن سعد بن منیع زهری بصری، کاتبِ واقدی. وی صاحب کتاب الطبقات الکبری، بزرگ‌ترین منبع موجود عصر خویش درباره طبقات صحابه رسول خدا(ص) است[۳]. محمد بن سعد در سال ۱۶۸ه متولد شد و از کودکی به تحصیل پرداخت[۴]. گویا اصل او از بصره است، ولی بعدها به بغداد رفت و در آنجا ساکن شد[۵]. ابن سعد از محدثانی چون هشیم، سفیان بن عینیه و ولید بن مسلم روایت کرد و راویانی[۶] مانند احمد بن عبید، احمد بن یحیی بلاذری و حارث بن اسامه از او روایت نمودند. شهرت او به کاتب واقدی بدین جهت است که مدت زیادی نزد واقدی درس آموخت و به همین جهت مطالب زیادی از کتاب مغازی و طبقات واقدی را در طبقات خود نقل کرد[۷]. ابن سعد از کسانی بود که وقتی مأمون عباسی (خلافت ۱۹۸ ـ ۲۱۸ه) عقیده به مخلوق بودن قرآن را رسمیت داد، وی به این عقیده اعتراف کرد[۸]. گروهی از عالمان و رجال شناسان اهل سنت وی را راستگو دانسته و برخی مانند یحیی بن معین وی را دروغگو خوانده است[۹]. تعصب ابن سعد نسبت به آرای اهل سنت از کتابش به خوبی پیداست. کتاب طبقات الکبری که دو جلد اول آن مربوط به زندگی و جنگ‌های پیامبر با مشرکان و بقیه به شرح حال صحابه آن حضرت اختصاص دارد، به صورت‌های گوناگون منتشر و به فارسی نیز ترجمه شده است، اما گویا هنوز بخش‌هایی از این کتاب به دست نیامده و آنچه چاپ شده همه کتاب نیست. اسماعیل پاشا کتاب طبقات صحابه و تابعین و خلفای او را پانزده جلد دانسته و کتاب الزخرف القصری فی ترجمة ابی سعید البصری را نیز به او نسبت می‌‌دهد[۱۰]. آثار دیگر او عبارت‌اند از: الخیل الطبقات الصغیر[۱۱] (مختصر الطبقات) و طبقات الرواة[۱۲].
ابن سعد سرانجام در سال ۲۳۰ه در بغداد درگذشت و در قبرستان باب الشام دفن شد[۱۳].[۱۴]
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
پانویس
- ↑ پایگاه اطلاع‌رسانی پارسا
- ↑ پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی
- ↑ تاریخ بغداد ۵/۳۲۱
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۱۰/۶۶۴
- ↑ الوافی بالوفیات ۳/۸۸
- ↑ تاریخ الاسلام ۱۶/۳۵۵.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۱۱۱
- ↑ تاریخ الطبری ۸/۴۳۴
- ↑ الأنساب ۵/۸
- ↑ هدیة العارفین ۲/۱۱
- ↑ الفهرست (الندیم) ۱۱۱
- ↑ کشف الظنون ۲/۱۱۰۳
- ↑ تاریخ بغداد ۵/۳۲۲
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص ۶۵۰.
طرح جلد کتاب
پانویس
دریافت متن
- متن دیجیتال کتاب در کتابخانه دیجیتال نور
- متن دیجیتال کتاب در وبگاه نداء الایمان
- متن PDF و دیجیتال کتاب در وبگاه مدرسه فقاهت
- متن دیجیتال کتاب در وبگاه المکتبة الشاملة الحدیثة
- متن دیجیتال کتاب در وبگاه مکتبة الکتب