مراتب ایمان

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث ایمان است. "مراتب ایمان" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

مراتب ایمان در قرآن - مراتب ایمان در حدیث - مراتب ایمان در نهج البلاغه - مراتب ایمان در کلام اسلامی - مراتب ایمان در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل مراتب ایمان (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

• ایمان از نظر شدت و ضعف، درجه‌هایی دارد. اینکه آیا ایمان مراتبی دارد یا نه، بسته به این است که ایمان را چگونه تعریف کنیم و این مسئله را بررسیم که آیا ایمان قابلیت شدت و ضعف و کاهش و افزایش دارد یا نه. آنان که عمل به ارکان را جزو تعریف ایمان نمی‌دانند و آن را تنها تصدیق قلبی می‌شمارند، شدت و ضعفی نیز در آن روا نمی‌دارند و در نتیجه، مراتب و درجات ایمان را نیز نمی‌پذیرند. در برابر، کسانی که عمل را جزو ایمان می‌دانند، خواه ناخواه این را نیز پذیرفته‌اند که ایمان شایسته زیادت و نقصان و شدت و ضعف است. بسیاری از متکلمان شیعه، از آن رو که آیات و روایات پرشماری، ایمان را ذو درجات دانسته‌اند، این مسئله را حل شده انگاشته و از آن سخن نگفته‌اند. برخی دیگر از علمای شیعه با الهام از این آیات و روایات بابی به عنوان "درجات الایمان و حقائقه" برگشوده و از مراتب ایمان بحث کرده‌اند. برخی دانشمندان معاصر شیعی نیز مراتب ایمان را پذیرفته‌اند و بر آن رفته‌اند که ایمان عبارت از علم و عمل است و التزام به این دو شدت و ضعف می‌پذیرد و از این رو، ایمان نیز شدت و ضعف و کاهش و نقصان دارد و در نتیجه، مراتب ایمان، از ضروریاتی است که هیچ شکی بدان راه ندارد.
• برخی دیگر نیز چنین استدلال کرده‌اند: چه ایمان را به معنای علم و معرفت بدانیم و چه به معنای پذیرفتن حق و تسلیم در برابر آن، دارای درجات و سلسله مراتب است و این بدان سبب است که علم و تسلیم و پذیرش، مراتب مختلف دارد.
• آیاتی پرشمار نیز بر این حقیقت گواهی می‌دهند؛ از جمله آنجا که خداوند می‌فرماید: لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ. بدین سان، مراتب ایمان نزد متکلمان شیعه، حقیقتی است پذیرفته شده؛ هر چند درباره آن به گونه‌ای روشن و مفصل سخن نگفته‌اند. در روایت است که ایمان را ده درجت است که مؤمن یک به یک آنها را طی می‌کند. نیز در روایت است که خداوند، ایمان را بر هفت بخش تقسیم کرده است: نیکی، صدق، یقین، رضا، وفا، علم و بردباری. آن گاه سهم هر کس را از آنها داده است. هر کس همه آنها را در خود گرد آورده است، مؤمن کامل است.

منابع

• فرهنگ شیعه

جستارهای وابسته

• ایمان