ابن کیسان اصم
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مفسران است. ابن کیسان اصم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابن کیسان اصم در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ابوبکر عبدالرحمن بن کیسان اصم معتزلی بصری وی با ابوهذیل علاف معتزلی معاصر بود[۱] و مناظراتی با او داشته است.[۲] ابراهیم بن اسماعیل بن علیه از شاگردان وی به شمار می‌‌رفت. رجال‌نویسان اهل سنت او را فصیح‌ترین، فقیه‌ترین و باورع‌ترین مردم دانسته‌اند. [۳]
اصمّ به دسته‌ای از کارهای حضرت علی(ع) ایراد می‌‌گرفت و بعضی از کارهای معاویه را تأیید می‌‌کرد.[۴] همین عیب او موجب شد تا معتزلیان او را از میان مخلصان بیرون اندازند.[۵] وی همچنین معتقد بود که قرآن مخلوق است.[۶]
برخی از علمای اهل سنت، تفسیر وی را تفسیر عجیبی دانسته‌اند. از ابوعلی نقل کرده‌اند که گفته: اگر اصم فقط به فقه و لغت می‌‌پرداخت، بهتر بود.[۷] با این حال ثعلبی از تفسیر او در کتاب خود، الکشف و البیان یاد کرده است.[۸]
اصم در سال ۲۰۰ و به قولی ۲۰۱ هـ درگذشت و آثار بسیاری از خود به جای گذاشت که عبارت‌اند از: تفسیر القرآن، خلق القرآن، التوحید، الحجة و الرسل، الآی التی تسئل عنه المجبره، البیان عن اسماء الله، جلّ اسمه، افتراق الامة و اختلاف الشیع، الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، الرّد علی هشام فی التشبیه المخلوق الحرکات، الرد علی الملحده الجامع علی الرافضه، الرّد علی المجبرة فی المخلوق، الرّد علی الدهریه، الرّد علی الیهود، الرّد علی المجوس، المعرفه رسائل الأئمة فی العدل، الرّد علی من قال بالسیف، الرد علی اهل الفتوی، الموجز فی الرسل، الرّد علی الزنادقه، معرفة وجوه الکلام، ما دل علیه الکتاب و السنة، صفة الکبائر و صغارها[۹] و المقالات فی الاصول[۱۰].[۱۱]
