ابوحثمة بن ساعدة انصاری اوسی
مقدمه
نام او را به اختلاف، عبدالله، عامر[۱] عبیدالله بن ساعده[۲] و عامر بن عدی بن مجدعة بن حارث[۳] گفته‌اند. عامر بن عدی بن مجدعه، جد ابو حشمه بوده[۴] و به اشتباه به عنوان نام او ذکر شده است. ابن حجر[۵] در یک جا، ابوحثمه را از بنی حارثه خزرج دانسته. همانند مزی که او نیز وی را از خزرج دانسته است[۶] - و در جای دیگر، او را از بنی حارثة أوس معرفی کرده است[۷]؛ چنان که برخی دیگر نیز او را از اوس دانسته‌اند[۸]. به هر حال شکی در اوسی بودن او نیست، ولی علت اینکه هم به اوس نسبت داده شده هم به خزرج، این است که عرب، گاه دو قبیله اوس و خزرج را خزرج می‌نامید[۹].
او راهنمای حضرت در احد بود[۱۰]. وی در تمام جنگ‌ها به غیر از بدر شرکت داشت و در صلح حدیبیه با رسول خدا(ص) بیعت کرد[۱۱]. ابن ابی حاتم[۱۲]، این مطالب را برای فرزند ابو حثمه، سهل نیز نقل کرده است که با توجه به سن او که هنگام رحلت رسول خدا(ص) هشت سال داشت[۱۳]، شرکت او در احد یا بیعت او با آن حضرت در حدیبیه نمی‌تواند درست باشد. رسول خدا(ص) ابو حثمه را برای تخمین زدن محصولات خیبر به آنجا فرستاد و از غنیمت‌های خیبر برای او و اسبش سهم قرار داد. ابوبکر، عمر و عثمان نیز او را برای تخمین زدن مقدار محصولات – خارص - می‌فرستادند[۱۴]. ابن اسحاق، داستان دیده‌بانی ابوحثمه را ذکر کرده، ولی گفته است نام او ابو خیثمه است که یعمری آن را اشتباهی از ابن اسحاق دانسته و با توجه به سخن ابن عبدالبر گفته است در بین صحابه تنها دو ابو خیثمه داریم: ابو خیثمه سالمی و ابو خیثمة جعفی، ابن حجر[۱۵] در این استدلال یعمری - ابن سید الناس - مبنی بر منحصر کردن ابو خیثمه به دو نفر، تردید کرده است.
رسول خدا(ص) یک بار نیز او را برای حسابرسی اموال مردم فرستاد. مردی نزد حضرت آمد و عرض کرد: یا رسول الله! ابو حثمه در حسابرسی از من زیاد گرفته است. حضرت ابوحثمه را صدا زد و فرمود: پسر عمویت - مقصود پسر عموی واقعی نیست۔ گمان می‌کند بر او زیاد حساب کرده‌ای؟ ابوحثمه گفت: یا رسول الله! "برای او بن خرما (درخت خرما)، مالی را که مساکین می‌خوردند و آنچه را باد از بین برده گذاشته‌ام". حضرت فرمود: و برای تو زیاد گذاشته است، انصاف داشته باش[۱۶].
عمر بن خطاب او را همراه ابی بن کعب بر امامت جماعت نماز مسجد رسول خدا(ص) گماشت تا مردم در قرائت اختلاف نکنند[۱۷]. همچنین عمر او را برای تخمین اموال مسلمان‌ها مأمور و توصیه کرد بر مردم سخت نگیرد[۱۸].
منابع
پانویس
- ↑ ابن حجر، ج۳، ص۱۶۳؛ ابن ابی حاتم، ج۶، ص۳۲۱.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۲، ص۲۲۱؛ ابن اثیر، ج۲، ص۵۷۰.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۹۵.
- ↑ ابن حبان، ج۳، ص۲۹۱.
- ↑ فتح، ج۷، ص۳۲۸.
- ↑ مزی، ج۱، ص۱۷۸.
- ↑ ابن حجر، فتح، ج۱۲، ص۲۰۳.
- ↑ مناوی، ج۱، ص۵۰۰.
- ↑ ر.ک: کلی، الأصنام، ص۱۱۰-۱۱۱.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۷۳.
- ↑ ابن ابی حاتم، ج۶، ص۳۲۱؛ سیوطی، اسعاف، ص۴۵.
- ↑ ابن ابی حاتم، ج۴، ص۲۰۰.
- ↑ ابن حبان، ج۳، ص۱۶۸.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۹۵؛ ابن اثیر، ج۶، ص۴۷.
- ↑ الاصابه، ج۷، ص۷۳.
- ↑ هیثمی، مجمع، ج۳، ص۷۶؛ طبرانی، المعجم الاوسط، ج۹، ص۷۰؛ ابوبکر کاشانی، ج۲، ص۶۲.
- ↑ ابن شبه نمیری، ج۲، ص۱۴.
- ↑ ابن حزم، ج۵، ص۲۵۹؛ بیهقی، ج۴، ص۱۲۴.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۹۵؛ ابن اثیر، ج۶، ص۶۷.
- ↑ محمدی، رمضان، مقاله «ابوحثمة بن ساعدة انصاری اوسی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۲۳۶-۲۳۷.