قصر

قصر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: قصر در قرآن - قصر در حدیث - قصر در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

منظور قدرت و شکوه و جلال ظاهری برای راهبران معنوی است. پیامبر در حیات دنیا کاخ و قصری ندارد. کار او دنیایی و داشتن جاه و منال نیست؛ چنان‌که عرش و تخت فرمان‌روایی آن‌گونه که پادشاهان دارند، هم ندارد. اما به او وعده داده می‌شود که اگر بخواهد در آخرت یا در همین دنیا صاحب آن خواهد شد. این سخنان در برابر کسانی است که گمان می‌کنند که بزرگی و قدرت در شکوه ساختمان‌ها است.

1. ﴿وَقَالُوا مَالِ هَذَا الرَّسُولِ يَأْكُلُ الطَّعَامَ وَيَمْشِي فِي الْأَسْوَاقِ لَوْلَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مَلَكٌ فَيَكُونَ مَعَهُ نَذِيرًا * أَوْ يُلْقَى إِلَيْهِ كَنْزٌ أَوْ تَكُونُ لَهُ جَنَّةٌ يَأْكُلُ مِنْهَا وَقَالَ الظَّالِمُونَ إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَسْحُورًا * انْظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا * تَبَارَكَ الَّذِي إِنْ شَاءَ جَعَلَ لَكَ خَيْرًا مِنْ ذَلِكَ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَيَجْعَلْ لَكَ قُصُورًا﴾ نکته: ﴿جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَيَجْعَلْ لَكَ قُصُورًا﴾ او می‌تواند به تو بهشت‌هایی دهد که نهرها از زیر آن روان است و کاخ‌هایی به تو ببخشد که زیبا و مستحکم است. مقصود این است که اینها را در آخرت به تو می‌دهد. برخی گویند: یعنی در همین دنیا می‌دهد. ﴿تَبَارَكَ الَّذِي إِنْ شَاءَ جَعَلَ لَكَ خَيْرًا مِنْ ذَلِكَ﴾ و بنابر تفسیری این جملۀ استئنافیه است که در موقعیت جواب این فراز: ﴿أَوْ تَكُونُ لَهُ جَنَّةٌ﴾ قرار دارد. یعنی اگر بخواهد که بخواهد بهتر از این را قرار دهد یعنی بهتر، از آن و زودتر در دنیا، لذا اشاره به جنات و قصور، جنات در دنیا باشد، یعنی بهتر از آنچه آنان پیشنهاد می‌کنند و ابن عطیة می‌نویسد: محتمل است که مراد از جنات و قصور نه در دنیا، که جنات خلد و قصور جنت است که وعده از سوی خدا و رسول است.

نکات

در آیات فوق این موضوعات مطرح گردیده است:

1. خداوند توانا بر مهیا ساختن قصرهایی با عظمت برای پیامبر است: ﴿تَبَارَكَ الَّذِي إِنْ شَاءَ جَعَلَ لَكَ خَيْرًا مِنْ ذَلِكَ جَنَّاتٍ... وَيَجْعَلْ لَكَ قُصُورًا﴾؛
2. مهیا ساختن قصرهایی برای پیامبر در دنیا منوط به مشیت خداوند است: ﴿تَبَارَكَ الَّذِي إِنْ شَاءَ جَعَلَ لَكَ خَيْرًا مِنْ ذَلِكَ جَنَّاتٍ... وَيَجْعَلْ لَكَ قُصُورًا﴾؛
3. قصر نشینی دور از شأن پیامبر و تعلق نگرفتن مشیت خداوند به برخورداری پیامبر از زندگی مرفه و کاخ‌نشینی: ﴿وَقَالُوا مَالِ هَذَا الرَّسُولِ يَأْكُلُ الطَّعَامَ وَيَمْشِي فِي الْأَسْوَاقِ... * أَوْ يُلْقَى إِلَيْهِ كَنْزٌ أَوْ تَكُونُ لَهُ جَنَّةٌ يَأْكُلُ مِنْهَا... * انْظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا * تَبَارَكَ الَّذِي إِنْ شَاءَ جَعَلَ لَكَ خَيْرًا مِنْ ذَلِكَ جَنَّاتٍ... وَيَجْعَلْ لَكَ قُصُورًا﴾؛
4. وعده خداوند به پیامبر مبنی بر اعطای باغ‌هایی با نهرهای روان و قصرها در بهشت: ﴿تَبَارَكَ الَّذِي إِنْ شَاءَ جَعَلَ لَكَ خَيْرًا مِنْ ذَلِكَ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَيَجْعَلْ لَكَ قُصُورًا﴾.

منابع

1. سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم