ابوعبید بن مسعود ثقفی
ابوعبید بن مسعود ثقفی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوعبید بن مسعود ثقفی در تراجم و رجال - ابوعبید بن مسعود ثقفی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
او به کنیه شهرت دارد و پدرش مسعود فرزند عمرو بن عمیر، از تیره بنی عُقدة بن غِیَرَة از قبیله ثقیف بود[۱]، تنها ابن اثیر[۲] وی را از اصحاب رسول خدا(ص) نام برده است. خبری که حکایت از حضور یا دیدار او با رسول خدا(ص) باشد، نداریم، ولی فرمانده بودن وی بر اساس قاعده امارت صحابه[۳] و نیز سن او در فتوحات[۴] می‌تواند بر صحابی بودنش دلالت کند. او پدر مختار ثقفی و صفیه همسر عبدالله بن عمر بود[۵]. نام او شناخته شده نیست و به این کنیه شهرت دارد.
او نخستین کسی بود که فرمان عمر را برای جنگ با فارسیان اجابت کرد و گفت: از طرف خود و همه کسانی از قوم و عشیره‌ام که مرا اجابت کنند، قول اطاعت و پایمردی می‌دهم. او سردار بزرگ فتوحات و نخستین امیر لشکر در دوران عمر و فرمانده سپاه مسلمانان در فتوح فارس بود. در اواخر رمضان با نخستین روز شوال سال سیزده، به مصاف با بهمن خرهرمزان رفت[۶]. یکی از مهم‌ترین جنگ‌های فتوح به نام او "جسر ابی عبید" شهرت یافته است[۷]. این همان واقعه قس الناطف یا یوم المَروحَه است که پیش از قادسیه اتفاق افتاد[۸]. او همراه یک برادر و سه تن از فرزندانش در سال سیزده کشته شدند[۹]. جبر بن ابی عبید بعد از شهادت پدر و عمویش، سپاه را راهبری می‌کرد تا کشته شد[۱۰]. بر اساس گزارش‌های تاریخی، ابوجبر از کشتگان آن نبرد است که اخبار مربوط به وی، شباهت فراوانی با گزارش‌های مربوط به ابوعبید دارد. از آنجا که ابوعبید فرزندی به نام جبر دارد، احتمال دارد وی به این کنیه نیز خوانده شده باشد.
امیرمؤمنان(ع) برخلاف آنکه افراد صالح را در میان ثقیف اندک می‌داند، از وی به نیکی یاد می‌کند و او را از صالحان ثقیف نام می‌برد و می‌فرماید: « وَلَرُبَّ صالِحُ قَدْ كَانَ فِيهِمْ؛ مِنْهُمْ عُروَهُ بْنُ مَسْعُودٍ، وَ أَبُو عُبَيْدٍ بْنُ مَسْعُودِ الْمُسْتَشْهِدِ بِقُسِّ الناطف عَلی شَاطِئِ الْفُرَاتِ، وَإِنِ الصَّالِحِ فِي ثَقِيفٍ لَغَريبٌ »[۱۱].
عجیب است که ابن حجر هیچ مدخلی برای وی اختصاص نداده است و تنها ضمن معرفی نُمیلة بن عبدالله انصاری می‌گوید: او همراه ابوعبید ثقفی در فتوح عراق شرکت داشت[۱۲][۱۳]
جستارهای وابسته
- ثقیف (قبیله)
- بنی‌عقده (قبیله)
- مختار ثقفی (فرزند)
- سعد بن مسعود ثقفی (برادر)
منابع
پانویس
- ↑ ابن حزم، ص۲۶۸.
- ↑ ابن اثیر، ج۴، ص۲۰۵.
- ↑ ر.ک: ابن حجر، ج۱، ص۱۶۱.
- ↑ ر.ک: ابن اثیر، ج۱، ص۱۱۴؛ ابن حجر، ج۶، ص۱۶۱.
- ↑ ابن حزم، ص۲۶۸.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۸۲.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۳، ص۴۳۹؛ طبری، ج۳، ص۴۴۱.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۲۰۵.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱۳، ص۴۳۹؛ طبری، ج۳، ص۴۴۱؛ ابن اثیر، ج۶، ص۲۰۵.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ج۲، ص۳۰۸.
- ↑ ثقفی، ج۲، ص۵۱۷-۵۱۶؛ ابن ابی الحدید، ج۴، ص۸۰.
- ↑ ابن حجر، ج۶، ص۳۷۴.
- ↑ حیدری آقایی، محمود، مقاله «ابوعبید بن مسعود ثقفی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۳۰.