شرایط و معیار دوست و دوستی
مقدمه
هر انسانی فارغ از مسلک و مذهب، شایسته دوستی است و تنها معیار دوستی، انسان بودن است. اما در عین حال برخی خصوصیات وجود دارند که امام S آنها را بهعنوان معیار برمیشمرد. امام S دوستی با نیکان را سفارش میکند، کسانیکه رفتارشان نیک و دارای صفات پسندیده و سجایای اخلاقی هستند. انسان با دوستی با آنان هم از خلق و خوی آنها تأثیر میپذیرد و هم به صفت آنها متصف میشود: با نیکان بیامیز تا از آنان شمرده شوی[۱]. از دیگر سو، برخی افراد قابل اعتماد و شایسته دوستی نیستند، از جمله افراد پست و حقیر، زیرا کسی که شخصیت خود را پاس نمیدارد، نسبت به دیگران نیز تن به خیانت میدهد: در یاور پست و حقیر و در دوست متهم خیری نیست[۲].
امام در فرازی چهار دسته از افراد را معرفی میکند که سزاوار دوستی نیستند:
- احمق، که سود و زیان را نمیشناسد، میخواهد سود رساند اما به تو زیان میرساند؛
- بخیل، که در شرایط حساس و نیازمندی، آدمی را رها میکند؛
- فاجر، که آدمی را به اندک میفروشد،
- دروغگو که به سراب میماند، دور را نزدیک و نزدیک را دور جلوه میدهد[۳].
افزون بر این، برخی صفتها را معرفی میکند که صاحبان آنها شایسته دوستی نیستند. این افراد عبارتاند از:
- حسود که همواره در دوستیاش خللی و نادرستی وجود دارد[۴].
- اهل هوا و هوس که ایمان انسان را سست میکنند[۵].
- کسیکه رفتار ناپسند دارد، انسان از رفتار او آسیب میبیند و به رفتار بد او نزد مردم متهم میشود[۶].
از این قبیل افراد که بگذریم آدمی میتواند برای خود دوستانی برگزیند و با توجه به شناخت هر یک از آنها محدوده مناسبی برای دوستی تعریف کند[۷].
منابع
پانویس
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «قَارِنْ أَهْلَ الْخَيْرِ تَكُنْ مِنْهُمْ».
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «خَيْرَ فِي مُعِينٍ [مُهِينٍ] مَهِينٍ وَ لَا فِي صَدِيقٍ ظَنِينٍ».
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۳۸: «إِيَّاكَ وَ مُصَادَقَةَ الْكَذَّابِ، فَإِنَّهُ كَالسَّرَابِ يُقَرِّبُ عَلَيْكَ الْبَعِيدَ وَ يُبَعِّدُ عَلَيْكَ الْقَرِيبَ».
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۰۹: «حَسَدُ الصَّدِيقِ، مِنْ سُقْمِ الْمَوَدَّةِ».
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۸۵: «مُجَالَسَةَ أَهْلِ الْهَوَى مَنْسَاةٌ لِلْإِيمَانِ».
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۶۹: وَ «احْذَرْ صَحَابَةَ مَنْ يَفِيلُ رَأْيُهُ وَ يُنْكَرُ عَمَلُهُ، فَإِنَّ الصَّاحِبَ مُعْتَبَرٌ بِصَاحِبِهِ».
- ↑ دینپرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۱، ص ۴۰۴.