نامۀ ۷۲ نهج البلاغه

این مدخل زیرشاخهٔ بحث نهج البلاغه است. مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

پندی است که امام به پسر عم خویش، عبدالله بن عباس، در معرفی دنیا و روزی انسان‌ها می‌دهد. در این پند چندین نکته وجود دارد:

1. آن‌که آدمی پیش از فرارسیدن اجل نمی‌میرد، چون اجل همان وقت معینی است که تنها در دانش خداوندی است و خداوند هرچیز را از روی حکمت معین می‌کند.
2. این‌که آنچه روزی آدمی نیست، نصیبش نخواهد شد.
3. آن‌که روزگار دو روز است: روزی که به سود آدمی است، که منافعی چون لذت و کمالات نصیب او می‌شود و روزی به زیان او، که در آن روز زیان‌هایی چون درد و رنج و پیامدهای آن نصیبش می‌شود. خداوند متعال می‌فرماید:روزگار را به اختلاف میان مردم می‌گردانیم.
4. این‌که به او یادآوری می‌کند آنچه سهم انسا از خوبی‌های دنیاست، در هر شرایطی (حتی اگر ناتوان باشد) به او می‌رسد، زیرا علم خداوند بر آن استوار شده و نیز آنچه از شر دنیا در علم ازلی ثبت است نیز، نصیب آدمی می‌شود، هر چند فردی توانمند باشد.

امام (ع) در این نامه از واژه‌های ناتوانی و تانوایی یاد کرده است تا معلوم سازد تمام امور و مقدرات مربوط به مدبر داناست و اوست که تمام این‌ها را افاضه می‌کند و به وجود آورنده وسایل همه و ناظم وجود تمامی آن‌هاست. خداوند قسمت‌کننده کمالات و بهره‌مندی‌ها و روزی‌کننده نیک و بد براساس دانش و حکمت خویش است. گاهی موجود زنده‌ای ناتوان است در صورتی که روزی فراوان نصیبش می‌شود و همین ناتوانی زمینه‌ای برای فراوانی روزی اوست. گاهی نیز فردی نیرومند است، اما نیرومندی سبب محرومیت او می‌شود. در هر حال خداوند مافوق همه است و بر همگان احاطه دارد و او روزی‌دهنده و بسیار تواناست.

قرینه تاریخی مشخصی برای این نامه در شروح نهج البلاغه ذکر نشده است، اما صاحب کتاب نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغة تاریخ نامه را سال ۳۹ ق می‌داند.

به‌عنوان چکیده‌ای از این نامه می‌توان گفت هر چیز در عالم از اراده الهی سرچشمه می‌گیرد؛ اراده‌ای که از دانش و حکمت خداوند نشأت می‌گیرد و متناسب با استعداد آدمی و قابلیت‌های او و مصالح موجود جریان می‌یابد.

فرازی از نامه

اما بعد، تو از اجل خویش پیش نخواهی افتاد و آنچه را روزی تو نیست به تو نخواهند داد. بدان که روزگار دو روز است: روزی به سود توست و روزی به زیان تو، و این که دنیا خانه‌ای است گردان، از دست این به دست آن. آنچه از آن توست هرچند ناتوان باشی، خود را به تو خواهد رساند و آنچه به زیان توست به نیروی خود بازش نتوانی گرداند.

منابع

1. دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۲