رزق در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

[[اشاعره]] معتقدند که رزق شامل [[حرام]] هم می‌‌شود، ایشان برای [[اثبات]] مدعای خود به [[آیه]] ششم از [[سوره هود]] استناد جسته اند:<ref>ما مِنْ دابّة إِلاّ عَلَی اللّه رِزْقُها</ref>؛ هیچ [[جنبنده]] ای نیست مگر این که روزی او بر خداست.بر اساس عموم این [[آیه]]، [[خداوند]] همه جنبندگان را [[رزق]] می‌‌دهد، در حالی که روشن است همه [[مکلفان]] از [[حلال]] نمی‌خورند به خصوص، اگر کسی در طول زندگی‌اش هیچ گاه از حلال [[ارتزاق]] نکرده باشد، باید از عموم آیه فوق جدا شود، ضمن این که بهائم و طفل شیرخوار هم مالک روزی خود نیستند، پس رزق شامل [[حرام]] و آنچه غیر [[ملک]] روزی [[خوار]] است نیز می‌‌شود<ref>تمهید الأوائل وتلخیص الأوائل، ص۳۷۰؛ اصول الدین بغدادی، ص۱۴۴ـ ۱۴۵؛ شرح المقاصد، ج۴، ص۳۱۸ـ ۳۱۹؛ شرح المواقف، ج۸، ص۱۷۲</ref>.

۴) [[امام محمد باقر]]{{ع}} فرمود: [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: [[آگاه]] باشید [[روح]] الأمین به قلبم [[القا]] کرد که: هیچ کس تا رزق و روزی‌اش تمام نشود، نخواهد مرد، پس، از [[خدا]] بپرهیزید و در [[طلب]] رزق، [[معتدل]] باشید، دیر رسیدن روزی، شما را وادار نکند که آن را از راه [[معصیت]] طلب کنید، [[خداوند]] [[رزق حلال]] را میان [[بندگان]] خود تقسیم کرده است، نه رزق حرام را، کسی که تقوای خدا را پیشه کند و [[شکیبایی]] ورزد، روزیش از راه [[حلال]] خواهد رسید، اما کسی که آن را از راه [[حرام]] [[طلب]] کند، روزی حلالش نیز قطع شده و بر او حساب خواهد شد<ref>بحارالأنوار، ج۵، ص۱۴۸ـ ۱۴۹</ref>.

#رزق [[تکوینی]] و یا رزق به معنای عام که شامل تمام آنچه به موجود می‌‌رسد به هر صورتی که باشد می‌‌شود؛ چنان که عمومات رزق در [[قرآن کریم]] ناظر به این معناست<ref>المیزان، ج۳، ص۱۴۰</ref>.

#رزق [[تشریعی]] و یا رزق به معنای خاص که فقط شامل حلال و [[مباح]] از ارزاقی است که در طول [[زندگی]] به [[انسان]] می‌‌رسد و حرام، به لحاظ تشریعی رزق از جانب [[خدا]] نیست. بدین ترتیب [[نزاع]] میان دو گروه لفظی خواهد بود<ref>بحارالأنوار، ج۵، ص۱۵۱؛ ایضاح المراد، ص۳۲۳</ref>.

تمام رزق‌هایی که به انسان می‌‌رسد بدون عوض از جانب خداوند است؛ یعنی [[حق]] مسلمی است که خداوند بر عهده خود نهاده است، با این [[وصف]] در واقع [[بخشش]] و عطایی است بدون استحقاقِ مرزوق که از خداوند عطا شده است. از این رو، رزق را به غیر حساب شمرده‌اند؛ یعنی در عوض [[عطیه]] الهی چیزی نبوده و برایش حساب و نیست، اما این که [[نفی]] حساب راجع به تقدیر [[رزق]] باشد و رزق نامحدود شمرده شود، با [[آیات]] قدر ناسازگار است {{متن قرآن|إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ}}<ref>«ما هر چیزی را به اندازه‌ای آفریده‌ایم» سوره قمر، آیه ۴۹.</ref>؛ {{متن قرآن|وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا}}<ref>«و به او از جایی که گمان نمی‌برد روزی می‌دهد و هر که بر خدا توکل کند همو وی را بسنده است؛ به راستی خداوند به خواست خویش، رسنده است و بی‌گمان خداوند برای هر چیز، اندازه‌ای نهاده است» سوره طلاق، آیه ۳.</ref> که آیات مذکور رزق را محدود و مقدر می‌‌دانند<ref>المیزان، ج۳، ص۱۴۰ـ ۱۴۱</ref>.

#موجب مساعدت [[ظالم]] می‌‌شود، چون ممکن است در [[غصب]] [[مالی]] غیر مستقیم شرکت کنیم، که [[حرام]] است.

#در [[روایت]] آمده که: اگر بر [[خدا]] توکل کنید و [[حقیقت]] توکل را به جای آورید، [[خداوند]] شما را روزی می‌‌دهد؛ همان طور که پرندگان را روزی می‌‌دهد<ref>المنقذ من التقلید، ج۱، ص۳۶۴ـ ۳۶۷؛ ارشاد الطالبین، ص۲۸۸ـ ۲۹۰؛ بحارالانوار، ج۷۱، ص۱۵۱</ref>.

#همه [[حلال‌ها]] به حرام آمیخته نیست، بلکه بعضی از حلال‌ها با حرام مختلط است و راه تشخیص [[حلال]] از حرام گشوده است؛ زیرا [[شارع]] یَد را [[اماره]] [[مالکیت]] قرار داده است. علاوه بر این، اگر به خاطر آمیزش حلال به حرام کسب [[مال]] جایز نیست، خوردن آن هم جایز نخواهد بود و صوفیه به این لازم، ملتزم نیستند.

#مساعدت ظالم مقصود نیست، بلکه گاهی قهری است.

در واقع نه تنها طلب رزق جایز است بلکه در آیاتی از قـرآن {{متن قرآن|فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ}}<ref>«و چون نماز گزارده شد در زمین پراکنده شوید و (روزی خود را) از بخشش خداوند فرا جویید و خداوند را بسیار یاد کنید باشد که رستگار گردید» سوره جمعه، آیه ۱۰.</ref>؛ {{متن قرآن|إِنَّمَا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْثَانًا وَتَخْلُقُونَ إِفْكًا إِنَّ الَّذِينَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَا يَمْلِكُونَ لَكُمْ رِزْقًا فَابْتَغُوا عِنْدَ اللَّهِ الرِّزْقَ وَاعْبُدُوهُ وَاشْكُرُوا لَهُ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ}}<ref>«تنها بت‌هایی را به جای خداوند می‌پرستید و دروغی فرا می‌بافید؛ بی‌گمان کسانی که به جای خداوند می‌پرستید اختیار روزی شما را ندارند ، روزی را نزد خداوند بجویید و او را بپرستید و او را سپاس گزارید که به سوی او باز گردانده می‌شوید» سوره عنکبوت، آیه ۱۷.</ref>؛ {{متن قرآن|ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«سپس از همان‌جا که مردم رهسپار می‌شوند رهسپار شوید و از خداوند آمرزش بخواهید، به راستی خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره بقره، آیه ۱۹۹.</ref> بـدان امـر شـده است، و در روایـات متعـددی نیز توصیه به طلب رزق دارد<ref>کنزالفوائد، ج۲، ص۱۹۶ـ ۱۹۷؛ ارشاد الطالبین، ص۲۸۸ـ ۲۸۹</ref>.