بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[امامت]] در [[فرهنگ دینی]] [[جایگاه]] والایی دارد و نه تنها هم‌ردیف سایر [[اصول دین]] است، بلکه چون [[شناخت]] تفصیلی سایر اصول [[دینی]] منوط به [[امامت]] است، در [[قرآن]] و کلمات [[اهل بیت]] {{عم}}، به عنوان اصل [[اسلام]] و [[تمام دین]] و مبنای همه [[خیرات]] و [[نور الهی]] و تنها [[صراط مستقیم الهی]] معرفی شده است. | [[امامت]] در [[فرهنگ دینی]] [[جایگاه]] والایی دارد و نه تنها هم‌ردیف سایر [[اصول دین]] است، بلکه چون [[شناخت]] تفصیلی سایر اصول [[دینی]] منوط به [[امامت]] است، در [[قرآن]] و کلمات [[اهل بیت]] {{عم}}، به عنوان اصل [[اسلام]] و [[تمام دین]] و مبنای همه [[خیرات]] و [[نور الهی]] و تنها [[صراط مستقیم الهی]] معرفی شده است<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص۳۰۶.</ref>. | ||
== | == جایگاه امامت == | ||
=== مدارک [[عامه]] === | === مدارک [[عامه]] === | ||
هرچند درکتب عامه، درباره [[مقام امامت]] | هرچند درکتب عامه، درباره [[مقام امامت]] کمتر بحث شده، ولی ایشان مقام امامت را بر [[عصمت الهی]] حمل می‌نمایند. آنها همچنین معتقدند بنابراین بیان که در آیه 124 سوره بقره آمده است: {{متن قرآن|لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ}}، [[امام]] باید از [[ذریه]] غیر [[ظالم]] [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} باشد. در اینجا برای نمونه به یک مورد اشاره می‌کنیم: ابن‌المغازلی [[شافعی]]، در کتاب «المناقب» از [[عبدالله بن مسعود]] [[روایت]] می‌کند: {{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّهِ {{صل}}: أَنَا دَعْوَةُ أَبِي إِبْرَاهِيمَ. فَقُلْنَا: يَا رَسُولَ اللَّهِ، وَ كَيْفَ صِرْتَ دَعْوَةَ أَبِيكَ إِبْرَاهِيمَ قَالَ: أَوْحَى اللَّهُ (عَزَّ وَ جَلَّ) إِلَى إِبْرَاهِيمَ {{متن قرآن|إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا}}، فَاسْتَخَفَّ إِبْرَاهِيمُ الْفَرَحَ، فَقَالَ: يَا رَبِّ، {{متن قرآن|وَمِنْ ذُرِّيَّتِي}} أَئِمَّةً مِثْلِي فَأَوْحَى اللَّهُ (عَزَّ وَ جَلَّ) إِلَيْهِ: أَنْ يَا إِبْرَاهِيمُ، إِنِّي لَا أُعْطِيكَ عَهْداً لَا أَفِي لَكَ بِهِ. قَالَ: يَا رَبِّ، مَا الْعَهْدُ الَّذِي لَا تَفِي لِي بِهِ قَالَ: لَا أُعْطِيكَ لِظَالِمٍ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ. قَالَ: يَا رَبِّ، وَ مَنِ الظَّالِمُ مِنْ وُلْدِي الَّذِي لَا يَنَالُ عَهْدَكَ قَالَ: مَنْ سَجَدَ لِصَنَمٍ مِنْ دُونِي لَا أَجْعَلُهُ إِمَاماً أَبَداً، وَ لَا يَصِحُّ أَنْ يَكُونَ إِمَاماً. قَالَ إِبْرَاهِيمُ: {{متن قرآن|وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنَامَ * رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ}}<ref>«و مرا و فرزندانم را از پرستیدن بت‌ها دور بدار * پروردگارا! به راستی آنان بسیاری از مردم را گمراه کرده‌اند» سوره ابراهیم، آیه ۳۵-۳۶.</ref> قَالَ النَّبِيِّ {{صل}}: فَانْتَهَتِ الدَّعْوَةُ إِلَيَّ وَ إِلَى أَخِي عَلِيٍّ لَمْ يَسْجُدُ أَحَدٌ مِنَّا لِصَنَمٍ قَطُّ، فَاتَّخَذِنيَ اللَّهُ نَبِيّاً، وَ عَلِيّاً وَصِيّاً}}<ref>الامالی (للطوسی) (ط. دارالثقافة , ۱۴۱۴ ه. ق.)، ص۳۷۹.</ref>. | ||
=== مدارک | === مدارک شیعه === | ||
مقام امامت در [[فرهنگ شیعه]] همان مقامی است که [[خداوند]] در [[قرآن]] برای حضرت ابراهیم {{ع}} بیان می‌دارد. این [[مقام]] در [[نصوص]] [[روایی]] [[روح]] و [[باطن]] [[مقام نبوت]] و [[رسالت]] است که در طی [[براهین عقلی]]، به [[مقام ولایت]] کبرای [[الهی]] تعبیر شد. اول امام در چنین [[فرهنگی]] [[رسول اکرم]] {{صل}} است که [[ولایت]] او [[حاکم]] بر [[ولایت]] سایر [[انبیاء الهی]] {{عم}} است و بعد از [[رسول خدا]] {{صل}} به حضرات [[ائمه]] {{عم}} منتقل می‌گردد و در مرتبه بعد، سایر [[انبیاء]] [[اولوالعزم]] و غیر اولوالعزم، به [[میزان]] مقامی که دارند، از [[مقام امامت]] بهره‌مند می‌گردند | مقام امامت در [[فرهنگ شیعه]] همان مقامی است که [[خداوند]] در [[قرآن]] برای حضرت ابراهیم {{ع}} بیان می‌دارد. این [[مقام]] در [[نصوص]] [[روایی]] [[روح]] و [[باطن]] [[مقام نبوت]] و [[رسالت]] است که در طی [[براهین عقلی]]، به [[مقام ولایت]] کبرای [[الهی]] تعبیر شد. اول امام در چنین [[فرهنگی]] [[رسول اکرم]] {{صل}} است که [[ولایت]] او [[حاکم]] بر [[ولایت]] سایر [[انبیاء الهی]] {{عم}} است و بعد از [[رسول خدا]] {{صل}} به حضرات [[ائمه]] {{عم}} منتقل می‌گردد و در مرتبه بعد، سایر [[انبیاء]] [[اولوالعزم]] و غیر اولوالعزم، به [[میزان]] مقامی که دارند، از [[مقام امامت]] بهره‌مند می‌گردند: {{متن حدیث|عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ {{ع}} قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ اتَّخَذَ إِبْرَاهِيمَ عَبْداً قَبْلَ أَنْ يَتَّخِذَهُ نَبِيّاً وَ اتَّخَذَهُ نَبِيّاً قَبْلَ أَنْ يَتَّخِذَهُ رَسُولًا وَ اتَّخَذَهُ رَسُولًا قَبْلَ أَنْ يَتَّخِذَهُ خَلِيلًا وَ إِنَّ اللَّهَ اتَّخَذَ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا قَبْلَ أَنْ يَتَّخِذَهُ إِمَاماً فَلَمَّا جَمَعَ لَهُ الْأَشْيَاءَ وَ قَبَضَ يَدَهُ قالَ لَهُ يَا إِبْرَاهِيمُ {{متن قرآن|إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا}} فَمِنْ عِظَمِهَا فِي عَيْنِ إِبْرَاهِيمَ {{متن قرآن|قَالَ}}يَا رَبِّ {{متن قرآن|وَمِنْ ذُرِّيَّتِي قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ}}}}<ref>الکافی، ج۱، ص۳۵؛ الاختصاص (ط. المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید، ۱۴۱۳ ه. ق.)، ص۲۳.</ref>. | ||
به این ترتیب، [[صفات امام]] در [[فرهنگ]] کلمات [[اهل بیت]] {{عم}} آن چنان برجسته است که بیان آن در قالب چند سطر میسور نیست؛ لذا تنها به ذکر گوشه‌ای از آن در بیان [[نورانی]] [[امام هشتم]] {{ع}} خطاب به عبدالعزیزبن مسلم در [[خراسان]] اکتفا می‌نماییم. هنگامی که وی تشتت [[آرای مردم]] درباره [[امامت]] را به محضر حضرتش گزارش داد، [[امام]] {{ع}} بیان مبسوطی در [[مقام]] و [[منزلت]] امامت بیان فرمودند که هر فراز آن نیازمند شرح و بسط است؛ ذیلاً تنها به قسمت‌هایی از آن اشاره می‌کنیم: | به این ترتیب، [[صفات امام]] در [[فرهنگ]] کلمات [[اهل بیت]] {{عم}} آن چنان برجسته است که بیان آن در قالب چند سطر میسور نیست؛ لذا تنها به ذکر گوشه‌ای از آن در بیان [[نورانی]] [[امام هشتم]] {{ع}} خطاب به عبدالعزیزبن مسلم در [[خراسان]] اکتفا می‌نماییم. هنگامی که وی تشتت [[آرای مردم]] درباره [[امامت]] را به محضر حضرتش گزارش داد، [[امام]] {{ع}} بیان مبسوطی در [[مقام]] و [[منزلت]] امامت بیان فرمودند که هر فراز آن نیازمند شرح و بسط است؛ ذیلاً تنها به قسمت‌هایی از آن اشاره می‌کنیم: | ||
| خط ۸۶: | خط ۳۹: | ||
در خصوص اشراف [[امام]] بر عالم [[ملک]] و [[ملکوت]] [[روایات]] متعددی نقل گردیده که برای نمونه به یکی از آنها اشاره می‌گردد: [[ابوخالد کابلی]] از [[امام باقر]] {{ع}} درباره [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا}}<ref>«پس به خداوند و پیامبرش و نوری که فرو فرستاده‌ایم ایمان آورید و خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره تغابن، آیه ۸.</ref> سؤال کرد، حضرتش {{ع}} در پاسخ، آن را به [[مقام نوری]] امام معنا فرمود: {{متن حدیث|فَقَالَ يَا أَبَا خَالِدٍ النُّورُ وَ اللَّهِ الْأَئِمَّةُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ {{صل}} إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ هُمْ وَ اللَّهِ نُورُ اللَّهِ الَّذِي أَنْزَلَ وَ هُمْ وَ اللَّهِ نُورُ اللَّهِ فِي السَّمَاوَاتِ وَ فِي الْأَرْضِ}}<ref>الکافی، ج۱، ص۱۹۴.</ref>. | در خصوص اشراف [[امام]] بر عالم [[ملک]] و [[ملکوت]] [[روایات]] متعددی نقل گردیده که برای نمونه به یکی از آنها اشاره می‌گردد: [[ابوخالد کابلی]] از [[امام باقر]] {{ع}} درباره [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا}}<ref>«پس به خداوند و پیامبرش و نوری که فرو فرستاده‌ایم ایمان آورید و خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است» سوره تغابن، آیه ۸.</ref> سؤال کرد، حضرتش {{ع}} در پاسخ، آن را به [[مقام نوری]] امام معنا فرمود: {{متن حدیث|فَقَالَ يَا أَبَا خَالِدٍ النُّورُ وَ اللَّهِ الْأَئِمَّةُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ {{صل}} إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ هُمْ وَ اللَّهِ نُورُ اللَّهِ الَّذِي أَنْزَلَ وَ هُمْ وَ اللَّهِ نُورُ اللَّهِ فِي السَّمَاوَاتِ وَ فِي الْأَرْضِ}}<ref>الکافی، ج۱، ص۱۹۴.</ref>. | ||
در ادامه [[حدیث]] اباخالد، امام {{ع}} به اشراف امام بر ملکوت [[انسان‌ها]] اشاره می‌نماید و می‌فرماید: {{متن حدیث|وَ اللَّهِ يَا أَبَا خَالِدٍ لَنُورُ الْإِمَامِ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ أَنْوَرُ مِنَ الشَّمْسِ الْمُضِيئَةِ بِالنَّهَارِ وَ هُمْ وَ اللَّهِ يُنَوِّرُونَ قُلُوبَ الْمُؤْمِنِينَ وَ يَحْجُبُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نُورَهُمْ عَمَّنْ يَشَاءُ فَتُظْلِمُ قُلُوبُهُمْ وَ اللَّهِ يَا أَبَا خَالِدٍ لَا يُحِبُّنَا عَبْدٌ وَ يَتَوَلَّانَا حَتَّى يُطَهِّرَ اللَّهُ قَلْبَهُ وَ لَا يُطَهِّرُ اللَّهُ قَلْبَ عَبْدٍ حَتَّى يُسَلِّمَ لَنَا وَ يَكُونَ سِلْماً لَنَا فَإِذَا كَانَ سِلْماً لَنَا سَلَّمَهُ اللَّهُ مِنْ شَدِيدِ الْحِسَابِ وَ آمَنَهُ مِنْ فَزَعِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ الْأَكْبَرِ}}<ref>الکافی، ج۱، ص۱۹۴.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۴ ص ۱۰۹-۱۱۵.</ref> | در ادامه [[حدیث]] اباخالد، امام {{ع}} به اشراف امام بر ملکوت [[انسان‌ها]] اشاره می‌نماید و می‌فرماید: {{متن حدیث|وَ اللَّهِ يَا أَبَا خَالِدٍ لَنُورُ الْإِمَامِ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ أَنْوَرُ مِنَ الشَّمْسِ الْمُضِيئَةِ بِالنَّهَارِ وَ هُمْ وَ اللَّهِ يُنَوِّرُونَ قُلُوبَ الْمُؤْمِنِينَ وَ يَحْجُبُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نُورَهُمْ عَمَّنْ يَشَاءُ فَتُظْلِمُ قُلُوبُهُمْ وَ اللَّهِ يَا أَبَا خَالِدٍ لَا يُحِبُّنَا عَبْدٌ وَ يَتَوَلَّانَا حَتَّى يُطَهِّرَ اللَّهُ قَلْبَهُ وَ لَا يُطَهِّرُ اللَّهُ قَلْبَ عَبْدٍ حَتَّى يُسَلِّمَ لَنَا وَ يَكُونَ سِلْماً لَنَا فَإِذَا كَانَ سِلْماً لَنَا سَلَّمَهُ اللَّهُ مِنْ شَدِيدِ الْحِسَابِ وَ آمَنَهُ مِنْ فَزَعِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ الْأَكْبَرِ}}<ref>الکافی، ج۱، ص۱۹۴.</ref>.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۴ ص ۱۰۹-۱۱۵.</ref> | ||
=== [[خلافة اللّه]] و [[خلافة الرسول]] === | |||
در روایات [[اهل بیت]] {{عم}} از [[امامت]] به عنوان [[خلافة الله]] و [[خلافة الرسول]] یاد شده است: {{متن حدیث|الْإِمَامَةَ خِلَافَةُ اللَّهِ وَ خِلَافَةُ الرَّسُول}}<ref>اصول کافی، ج۱، ص۱۵۵.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت - ربانی گلپایگانی (مقاله)|مقاله «امامت»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص ۴۰۴-۴۱۸.</ref> | |||
=== [[امامان]] {{عم}}، [[رهبران]] و [[راهنمایان]] [[خداوند]] بر [[بندگان]] او === | |||
[[امام علی|امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرموده است: [[امامان]] {{عم}}، [[رهبران]] و [[راهنمایان]] [[خداوند]] بر [[بندگان]] او هستند و کسی داخل [[بهشت]] نخواهد شد، مگر اینکه آنان را بشناسد و آنان نیز او را بشناسند، و کسی داخل [[دوزخ]] نخواهد شد، مگر اینکه آنان را [[انکار]] کند و آنان نیز او را [[انکار]] نمایند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۵۲</ref> [[ابن ابی الحدید]] این سخن [[امام]] {{ع}} را ناظر به [[آیه]] پیشین [[سوره اسراء]] دانسته و گفته است [[حدیث]]: {{متن حدیث|مَنْ مَاتَ بِغَيْرِ إِمَامٍ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة}} نیز بیانگر همین مطلب است. بر این اساس، [[امامان]] {{عم}} در [[قیامت]] [[پیروان]] خود را می‌شناسند هر چند در [[دنیا]] آنان را ندیده باشند<ref>شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۲۵.</ref>. | |||
در [[احادیث]] متعددی از [[امامان]] [[اهل بیت]] {{عم}} [[روایت]] شده که [[نماز]]، [[زکات]]، [[روزه]]، [[حج]] و [[ولایت]] [[ارکان اسلام]] به شمار می‌روند و در این میان [[ولایت]] از [[جایگاه]] [[برتری]] برخوردار است، زیرا کلید و راهنمای آنهاست<ref>اصول کافی، ج۲، ص۱۶، ح۵و ۸.</ref>.<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت - ربانی گلپایگانی (مقاله)|مقاله «امامت»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص ۴۰۴-۴۱۸.</ref> | |||
=== [[امامت]]، [[اساس اسلام]] و [[تمام دین]] === | |||
[[امامت]]، مبنا و معیار [[دین]] و در نتیجه، راه [[سعادت اخروی]] [[انسان]] است: {{متن حدیث|قَالَ الْإِمَامُ الرِّضَا {{ع}}: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَقْبِضْ نَبِيَّهُ {{صل}} حَتَّى أَكْمَلَ لَهُ الدِّينَ... وَ أَمْرُ الْإِمَامَةِ مِنْ تَمَامِ الدِّينِ}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه. ق.)، ج۱، ص۱۹۹.</ref>؛ {{متن حدیث|عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ {{ع}} قَالَ: بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسَةِ أَشْيَاءَ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَايَةِ قَالَ زُرَارَةُ فَقُلْتُ وَ أَيُّ شَيْ‌ءٍ مِنْ ذَلِكَ أَفْضَلُ فَقَالَ الْوَلَايَةُ أَفْضَلُ لِأَنَّهَا مِفْتَاحُهُنَّ وَ الْوَالِي هُوَ الدَّلِيلُ عَلَيْهِنَّ}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه. ق.)، ج۲، ص۱۸.</ref>.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص۳۰۶.</ref> | |||
=== [[امامت]]؛ مبنای خیر و [[صلاح دنیا]] === | |||
[[پیروی]] از [[امامت]]، نه تنها [[صلاح]] [[آخرت]]، بلکه خیر و [[صلاح دنیا]] و [[عزّت]] [[مؤمنین]] را به دنبال دارد: {{متن حدیث|إِنَّ الْإِمَامَةَ زِمَامُ الدِّينِ وَ نِظَامُ الْمُسْلِمِينَ وَ صَلَاحُ الدُّنْيَا وَ عِزُّ الْمُؤْمِنِينَ إِنَّ الْإِمَامَةَ أُسُّ الْإِسْلَامِ النَّامِي وَ فَرْعُهُ السَّامِي}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه. ق.)، ج۱، ص۲۰۰: باب نادر جامع فی فضل الإمام و صفاته.</ref>.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص۳۰۶-۳۰۷.</ref> | |||
=== [[امام]]؛ [[نور الهی]] در [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] === | |||
[[امامت]]، [[نور]] [[توحید]] در [[جهان]] است و طبعاً مایه روشنی و بقاء است: {{متن حدیث|عَنْ أَبِي الْحَسَنِ {{ع}} قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى- {{متن قرآن|يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ}}<ref>«بر آنند که نور خداوند را با دهانهاشان خاموش کنند» سوره صف، آیه ۸.</ref> قَالَ يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا وَلَايَةَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ {{ع}}بِأَفْوَاهِهِمْ قُلْتُ قَوْلُهُ تَعَالَى {{متن قرآن|وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ}}<ref>«و خداوند کامل‌کننده نور خویش است» سوره صف، آیه ۸.</ref> قَالَ يَقُولُ وَ اللَّهُ مُتِمُّ الْإِمَامَةِ وَ الْإِمَامَةُ هِيَ النُّورُ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ- {{متن قرآن|فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنَا}}<ref>«پس به خداوند و پیامبرش و نوری که فرو فرستاده‌ایم ایمان آورید» سوره تغابن، آیه ۸.</ref> قَالَ النُّورُ هُوَ الْإِمَامُ}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه. ق.)، ج۱، ص۱۹۶.</ref>.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص۳۰۷.</ref> | |||
=== حلاوت [[ایمان]] با قبول [[امامت]] === | |||
امامت، راه رسیدن به [[خداوند]] و مایه دستیابی به [[منابع علم الهی]] است که [[انسان]] از طریق آن طعم حلاوت [[ایمان]] را می‌چشد: {{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ {{ع}} فِي خُطْبَةٍ لَهُ يَذْكُرُ فِيهَا حَالَ الْأَئِمَّةِ {{عم}} وَ صِفَاتِهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْضَحَ بِأَئِمَّةِ الْهُدَى مِنْ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّنَا {{عم}} عَنْ دِينِهِ وَ أَبْلَجَ بِهِمْ عَنْ سَبِيلِ مِنْهَاجِهِ وَ فَتَحَ بِهِمْ عَنْ بَاطِنِ يَنَابِيعِ عِلْمِهِ فَمَنْ عَرَفَ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ {{صل}} وَاجِبَ حَقِّ إِمَامِهِ وَجَدَ طَعْمَ حَلَاوَةِ إِيمَانِهِ وَ عَلِمَ فَضْلَ طُلَاوَةِ إِسْلَامِهِ}}<ref>الکافی (ط. الإسلامیه، ۱۴۰۷ ه. ق.)، ج۱، ص۲۰۳: باب نادر جامع فی فضل الإمام و صفاته.</ref>.<ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص۳۰۷.</ref> | |||
=== [[آیه اکمال دین]] === | |||
از احادیثی که در [[شأن نزول]] [[آیه اکمال دین]] {{متن قرآن|الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي}}<ref>امروز دینتان را کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم؛ سوره مائده، آیه: ۳.</ref> [[روایت]] شده است نیز [[جایگاه]] بالای [[امامت]] به دست میآید. | |||
مطابق این [[روایات]]، [[آیه]] مزبور ناظر به [[واقعه غدیر خم]] است که [[پیامبر]] {{صل}} به [[فرمان خداوند]]، [[امام علی|علی]] {{ع}} را به عنوان [[پیشوای امت]] [[اسلامی]] پس از خود معرفی کرد<ref>الغدیر، ج۱، ص۲۳۰ـ ۲۳۶؛ غایة المرام، ج۳، ص۳۲۸ـ ۳۴۰.</ref> بر این اساس، [[امامت]] آموزه‌ای [[اسلامی]] است که [[دین اسلام]] با آن به کمال مطلوب خود رسیده است؛ چنان که [[آیه تبلیغ]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ}} <ref> ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان و اگر نکنی پیام او را نرسانده‌ای؛ سوره مائده، آیه: ۶۷.</ref> نیز بیانگر این مطلب است، زیرا مطابق این [[آیه]] و با توجه به [[روایات]] [[شأن نزول]] آن، [[امامت]] [[امام علی|علی]] {{ع}} از چنان جایگاهی برخوردار بوده است که اگر [[پیامبر]] {{صل}} آن را [[ابلاغ]] نمی‌کرد، گویی [[رسالت الهی]] خویش را [[ابلاغ]] نکرده است<ref>الغدیر، ج۱، ص۲۱۴ـ ۲۲۳؛ غایة المرام، ج۳، ص۳۲۰ـ ۳۲۷.</ref>. | |||
مفاد [[آیه]]: {{متن قرآن|يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ فَمَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولَئِكَ يَقْرَؤُونَ كِتَابَهُمْ وَلاَ يُظْلَمُونَ فَتِيلاً}}<ref>روزی که هر دسته‌ای را با پیشوایشان فرا می‌خوانیم آنگاه کسانی که کارنامه‌شان را به دست راست آنان دهند، آن را می‌خوانند و به آنها سر مویی ستم نخواهد شد؛ سوره اسراء، آیه: ۷۱.</ref> این است که [[روز قیامت]] هر گروه و جمعیتی با نام پیشوایشان مورد خطاب قرار می‌گیرند؛ چنان که در [[حدیثی]] که [[شیعه]] و [[اهل سنت]] از [[امام رضا]] {{ع}} [[روایت]] کرده‌اند، آمده است [[روز قیامت]] هر گروهی را با نام [[کتاب آسمانی]] و [[سنت]] [[پیامبر]] و [[امام]] زمان آنها فرا می‌خوانند<ref>مجمع البیان، ج۳، ص۴۳۰.</ref>؛ از [[آیه]] و [[حدیث]] یاد شده نیز می‌توان به اهمیت مسئله [[امامت]] پی‌برد<ref>[[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[امامت - ربانی گلپایگانی (مقاله)|مقاله «امامت»]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی ج۱]] ص ۴۰۴-۴۱۸.</ref>. | |||
== اوصاف امامت در دیدگاه روایات == | |||
[[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[امام]] را [[راعی]] [[امت]] و [[مسئول]] [[جامعه اسلامی]] شمرده است: {{متن حدیث|الإِمَامُ رَاعٍ وَمَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ}}<ref>بخاری، صحیح بخاری، کتاب جمعه، باب ۱۱؛ ترمذی، سنن ترمذی، کتاب احکام، باب ۶؛ مسند احمد بن حنبل، ج۳، ص۱۲۱.</ref> و بنا به گفته [[پیامبر]] {{صل}} امام سپری [[مقاوم]] و دژی [[تسخیر]] ناپذیر است: {{متن حدیث|الإمَامُ جُنَّةٌ}}<ref>بخاری، صحیح بخاری، کتاب جهاد، ص۱۰۹؛ مسند احمد بن حنبل، ج۳، ص۵۲۳.</ref>. | |||
همچنین امام [[عادل]] را به خاطر [[عدالت]] و امامتش، آرامیده در سایه [[لطف]] خاص [[الهی]] معرفی کرده است: {{متن حدیث|سَبْعَةٌ يُظِلُّهُمُ اللَّهُ تَعَالَى... إِمَامٌ عَادِلٌ}}<ref>سنن ابن ماجه، کتاب صیام، ص۴۸؛ بخاری، صحیح بخاری، کتاب حدود، ص۱۹.</ref>. | |||
[[حدیث]] {{متن حدیث|الْإِمَامُ ضَامِنٌ}}<ref>سنن ابن ماجه، کتاب اقامه، باب ۴۷.</ref> اگرچه در مورد [[امامت نماز]] نقل شده ولی اطلاق آن شامل [[امامت]] [[جامعه]] نیز می‌گردد و مفهوم آن وسیع‌تر از معنی مسئول است که در حدیث اول آمده است<ref>سنن ابن ماجه، کتاب اقامه، باب ۲۵.</ref>. | |||
یکی از [[القاب]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}} که در ضمن کیفیت تحیت بر آن حضرت نقل شده، عنوان {{متن حدیث|إِمَامِ الْخَيْرِ وَ قَائِدِ الْخَيْرِ}} است که نمی‌تواند به غیر مفهوم وسیع [[هدایت]] و [[سیاست]] و [[اداره جامعه]] را در برگیرد. | |||
[[علی]] {{ع}} در توصیف امام و بیان شئونات و [[مسئولیت‌های امامت]] می‌فرماید: او [[انسان]] ممتاز و [[برتری]] است که گنجینه [[رسالت]] و [[دین خدا]] و نگه دارنده [[زمین]]، و خود ملتزم به عدالت است؛ و نخستین گام او در [[راه]] عدالت، اجتناب از [[هواپرستی]] و [[تمایلات]] شخصی است او چهره [[حق]] را آن چنان توصیف می‌کند که هست؛ و خود بدان عمل می‌کند و همه هدف‌های خیر، موردنظر و مقصد اوست و هر کجا [[گمان]] خیری می‌رود وی در تعقیب آن است. خود را در [[اختیار]] [[کتاب خدا]] نهاده و آن را [[پیشوا]] و امامش قرار داده و هرکجا که [[قرآن]] امر می‌کند او در آنجا فرود میآید و آنجا که قرآن مأوی می‌گیرد و نیز [[منزل]] می‌گزیند<ref>{{متن حدیث|فَهُوَ مِنْ مَعَادِنِ دِينِهِ وَ أَوْتَادِ أَرْضِهِ قَدْ أَلْزَمَ نَفْسَهُ الْعَدْلَ فَكَانَ أَوَّلُ عَدْلِهِ نَفْيَ الْهَوَى عَنْ نَفْسِهِ يَصِفُ الْحَقَّ وَ يَعْمَلُ بِهِ لَا يَدَعُ لِلْخَيْرِ غَايَةً إِلَّا أَمَّهَا وَ لَا مَظِنَّةً إِلَّا قَصَدَهَا قَدْ أَمْكَنَ الْكِتَابَ مِنْ زِمَامِهِ فَهُوَ قَائِدُهُ وَ إِمَامُهُ يَحُلُّ حَيْثُ حَلَّ ثَقَلُهُ وَ يَنْزِلُ حَيْثُ كَانَ}}، نهج البلاغه، خطبه ۸۷.</ref>.<ref>[[عباس علی عمید زنجانی|عمید زنجانی]] و [[ابراهیم موسی‌زاده|موسی‌زاده]]، [[بایسته‌های فقه سیاسی (کتاب)|بایسته‌های فقه سیاسی]]، ص ۱۲۱.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||