امام کاظم در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

امام کاظم در تاریخ اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۵ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۰۷

۲۸٬۸۷۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۵ نوامبر ۲۰۲۲

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۶۴

ویرایش

@@ خط ۱۸۶: / خط ۱۸۶: @@
 سندی بن شاهک می‌گوید: از [[ابو الحسن]] [[موسی بن جعفر]] {{ع}} خواستم اجازه دهد ایشان را [[کفن]] کنم؛ فرمود: ما [[اهل بیت]]، [[حج]] اول، مهر زنانمان و کفنمان از [[اموال]] [[پاک]] خودمان است<ref>شیخ صدوق، من ‎لایحضره ‎الفقیه، ج۱، ص۱۸۹: {{متن حدیث|فَقَالَ {{ع}} إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ حَجُّ صَرُورَتِنَا وَ مُهُورُ نِسَائِنَا وَ أَكْفَانُنَا مِنْ طَهُورِ أَمْوَالِنَا}}.</ref>. به [[نقل]] [[صدوق]] [[حضرت]] در [[زندان]] سندی در [[خانه]] مسیب، [[تاریخ]] [[جمعه]]، بیست و پنج [[رجب]] سال ۱۸۳ به [[شهادت]] رسید<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۱، ص۹۹.</ref>. بدنش را بر تابوتی حمل کردند و می‌گفتند: این [[امام]] رافضه است، او را بشناسید<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا {{ع}}، ج۱، ص۹۹: {{متن حدیث|فَحُمِلَ عَلَى نَعْشٍ وَ نُودِيَ عَلَيْهِ هَذَا إِمَامُ الرَّافِضَةِ فَاعْرِفُوهُ}}.</ref>. [[قبر]] حضرت در مدینة [[السلام]] [[بغداد]] در [[قبرستان]] معروف به مقابر [[قریش]] است<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۶، ص۸۱؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۷۶.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|اکبر ذاکری، علی]]، [[درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|درآمدی بر سیره معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۲۷۲؛ [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۱۱۵؛ [[محمد جواد اصغری|اصغری، محمد جواد]]، [[امامت امام کاظم (مقاله)|امامت امام کاظم]]، [[دانشنامه کلام اسلامی ج۱ (کتاب)|دانشنامه کلام اسلامی]]، ج۱، ص ۴۵۹؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۲۲۴.</ref>
+==[[امام کاظم]]==
+===ولادت===
+سال ولادت [[امام]] [[موسی بن جعفر]]{{ع}} به [[اختلاف]]، سال‌های ۱۲۹<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج۵، ص۳۱۰. گزارش تولد امام{{ع}} در سال ۱۲۹ق، از طریق نصر بن علی جهضمی (۲۵۰ق) است. ر.ک: ابن أبی الثلج، تاریخ الأئمة (مجموعة نفیسة، ص۱۱). صحت روایت با تردید ابن طاووس مواجه شده است. ر.ک: ابن طاووس، مهج الدعوات، ص۳۳۱.</ref>، ۱۲۸<ref>کلینی، اصول کافی، باب مولد ابی الحسن موسی بن جعفر{{ع}}، ج۱، ص۱۰۲؛ مفید، الارشاد، ج۲، ص۲۱۶؛ ابن عنبه، عمدة الطالب، ص۲۳۹، اربلی، کشف الغمه، ج۳، ص۵؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص۳۴۹.</ref> و ۱۲۷ ق<ref>طبری امامی، دلائل الامامة، ص۱۴۴، طبری تولد آن حضرت سال را ۱۲۷ق، ذکر کرده است، در حالی که سال شهادت وی را ۱۸۴ق، و سن وی را به هنگام شهادت ۵۴ سال دانسته است که این با قول به سال ۱۲۸ق، در تولد آن حضرت سازگارتر است.</ref> [[هجری]] ذکر شده است<ref>درباره ولادت آن حضرت کتاب مستقلی با نام ولادة الامام موسی الکاظم، تألیف محمد حسین آل الطالقانی وجود دارد. ر.ک: رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و اهل بیته، ج۸، ص۴۲۱.</ref>. برخی محققان به دلیل [[شهرت]] [[روایت]] [[سال ۱۲۸ ق]] در [[منابع شیعه]] و [[سنی]]، این قول را ترجیح داده و اقوال دیگر را [[ضعیف]] دانسته‌اند<ref>مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان{{عم}}، ص۳۹۹.</ref>.
+مؤید قول [[سال ۱۲۸ق]] روایتی است که [[امام صادق]]{{ع}} فرموده: [[وصی]] من در «بیست سالگی» به [[امامت]] می‌رسد. از آنجا که بسیاری از منابع بیست سالگی امام کاظم{{ع}} را به هنگام [[شهادت]] پدرش نقل کرده‌اند<ref>ابن أبی الثلج، تاریخ الأئمة (مجموعة نفیسة، ص۱۱)؛ همو، تاج الموالید (مجموعة نفیسة، ص۹۶)؛ الإرشاد، ج۲، ص۲۱۵؛ ابن صباغ المالکی، الفصول المهمة، ج۲، ص۹۶۰.</ref> و به اتفاق [[مورخان]] [[شهادت امام صادق]]{{ع}} در [[سال ۱۴۸ق]] بوده<ref>ر.ک: یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۳۸۱؛ مفید، الارشاد، ج۲، ص۱۸۰.</ref>[[تاریخ]] [[تولد]] ایشان در سال ۱۲۸ق، صحیح خواهد بود<ref>افزون بر منابع کهن منابعی مانند بحارالأنوار، منتهی الآمال و سید محسن امین نیز بر تولد آن حضرت در ماه صفر تأکید دارند. ر.ک: مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان{{عم}}، ص۳۵۹-۳۵۷.</ref>.
+همچنین منابع، بر [[تولد]] آن [[حضرت]] در ماه صفر تأکید دارند<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۲۲۱؛ طبرسی، اعلام الوری، ج۲، ص۶؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبی طالب، ج۴، ص۳۴۹.</ref> و [[روایت]] [[ابو بصیر]] مبنی بر ولادت آن حضرت به هنگام بازگشت [[امام صادق]]{{ع}} از [[حج]] و در ماه [[ذی حجه]]<ref>برقی، المحاسن، ج۲، ص۳۱۴؛ صفار، بصائر الدرجات، ج۱، ص۴۴۰؛ طبری امامی، دلائل الإمامة، ص۳۰۳.</ref> [[مقبولیت]] نیافته است. [[روز]] [[ولادت امام کاظم]]{{ع}} نیز یکشنبه هفتم ماه صفر ذکر شده است<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ج۱، ص۴۹۹؛ طبرسی، اعلام الوری، ج۲، ص۶؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص۳۲۳؛ شهید اول، الدروس، ج۲، ص۱۳؛ به نقل از مقدسی، بازپژوهی تاریخ ولادت و شهادت معصومان، ص۳۹۹.</ref> و قول نهم صفر<ref>مستوفی، تاریخ گزیده، ص۲۰۴؛ فصیح خوافی، مجمل، ج۱، ص۲۲۳.</ref>، تصحیف واژه «سابع» به «تاسع» بوده است.
+با توجه به اینکه [[شیعیان]] در [[مراسم]] [[بزرگداشت]] [[امامان]]، از یک سو غالباً روز [[شهادت]] را ولادت مقدم داشته‌اند و از سوی دیگر، برخی بر روز [[هفتم صفر]] به عنوان روز [[شهادت امام حسن مجتبی]]{{ع}} تأکید داشته‌اند، موجب [[تضعیف]] قول مشهور در [[زمان]] ولادت امام کاظم{{ع}} شده است.
+امام صادق{{ع}} پس از تولد فرزندشان به حُمیده فرمود: خوشا به حال تو ای [[حمیده]]! به به، [[فرمانروایی]] و [[حکومت]] به خانه‌ات در آمد»<ref>شیخ مفید، الفصول المختاره، ص۳۱۳؛ بیاضی، الصراط المستقیم، ج۲، ص۲۷۴. شیخ مفید گوید: شاید مراد امام صادق{{ع}} از راه یافتن حکومت و فرمانروایی به خانه حمیده با تولد امام کاظم{{ع}}، امامت او بر مردم {{عربی|الْإِمَامَةُ عَلَى الْخَلَقِ...}} و وجوب الطاعه بودن او باشد مانند قول خداوند درباره حضرت ابراهیم که فرمود: {{متن قرآن|فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُمْ مُلْكًا عَظِيمًا}}<ref>«یا اینکه به مردم برای آنچه خداوند به آنان از بخشش خود داده است رشک می‌برند؟ بی‌گمان ما به خاندان ابراهیم کتاب (آسمانی) و فرزانگی دادیم و به آنان فرمانروایی سترگی بخشیدیم» سوره نساء، آیه ۵۴.</ref>؛ منظور [[خداوند متعال]] از [[ملک]] و [[پادشاهی]]، پادشاهی در [[دین]] و رئاسة در آن بر جهانیان است.</ref>. آن [[حضرت]] بر اساس [[سنت رسول خدا]]{{صل}} در گوش راست فرزندش [[اذان]] و در گوش چپ اقامه گفت، سپس سه [[روز]] به [[مردم]] [[ولیمه]] داد<ref>برقی، المحاسن، ج۲، ص۴۱۸؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج۴۸، ص۴.</ref>. محل ولادت آن حضرت در اَبواء (میان [[مکه]] و [[مدینه]]) بوده است<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۲۲۱؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص۳۴۹.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۵.</ref>
+===تبارشناسی===
+[[نسب]] آن حضرت از ناحیه پدرش [[امام صادق]]{{ع}} به [[امام علی]]{{ع}} و [[فاطمه زهرا]]{{س}} می‌رسد. نام [[مادر امام کاظم]]{{ع}} «حُمیده» است که به {{عربی|حُمَيدَةُ مُصَفَّاةٌ}} ([[پاک]]) [[شهرت]] دارد<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۴۷۷؛ ابن خشاب بغدادی، تاریخ موالید الائمه، ص۳۳؛ مفید، الارشاد، ج۲، ص۲۱۵.
+بر اساس [[روایت]] کافی، امام صادق{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|حَمِيدَةُ مُصَفَّاةٌ مِنَ الْأَدْنَاسِ كَسَبِيكَةِ الذَّهَبِ‌}}؛ حمیده از پلیدی‌ها پاک است، مانند شمش طلا [که از ناخالصی‌ها پاک شده است.</ref>. در [[ام‌ولد]]<ref>ام ولد (مادر فرزند) کنیزی است که از مالک خود فرزنددار شده و بعد از مرگ مالک خود، از سهم فرزند خود آزاد می‌شود.</ref> بودن [[مادر]] [[امام]]{{ع}} تردیدی نیست؛ اما به اعتبار نژاد بَربَریَّه<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ص۴۱۳؛ ابن طلحه شافعی، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، ص۲۸۹.</ref> و به اعتبار [[ملیت]] (او مغربیه<ref>ابن عنبه، عمدة الطالب فی انساب آل ابی طالب، ص۷۴؛ اربلی، کشف الغمه، ج۳، ص۱۰۵.</ref> و اندلسیه)<ref>ابن سهیل اسکافی، المعیار و الموازنة، ص۱۴۰؛ ابن جوزی، تذکرة الخواص، ص۳۱۲.</ref> و به [[اشتباه]] الرومیه<ref>ابن شدقم، تحفه الازهار و زلال الانهار، ج۳، ص۱۰۵. {{عربی|وَ قِيلَ حُمَيدَةُ الرُّومِيَّة}}. این نسبت با نسبت سایر همسران ائمه{{عم}}، به ویژ مادر امام عصر{{ع}} اشتباه شده است.</ref> گفته شده است. [[کنیه]] حُمیده لُؤلُؤة و نام پدرش صاعد بربری<ref>ابن همام الاسکافی، منتخب الأنوار فی تاریخ الأئمة الأطهار{{عم}}، ص۷۴؛ ابن شهرآشوب، مناقب إلی ابی طالب، ج۴، ص۳۲۳.</ref> است.
+حُمیده در میان [[همسران]] [[ائمه]]{{عم}} جایگاهی رفیع داشت<ref>حمیده، یکی از پنج نفری بود که امام صادق{{ع}} برای حفظ جان امام کاظم{{ع}} آنها را به عنوان وصی خود معرفی فرمود (کلینی، کافی، ج۱، ص۳۱۰).</ref>. سخنان [[ارزشمندی]] از [[ائمه]]{{عم}} درباره [[جلالت]] [[شأن]] آن بانوی گرامی نقل شده است. [[امام صادق]]{{ع}} حُمیده را به هفتاد دینار خرید و درباره او فرمود: «تو حُمیده در [[دنیا]] و محموده در [[آخرتی]]<ref>مفید، الارشاد، ج۲، ص۲۱۵؛ طبری امامی، دلائل الامامة، ص۱۴۷؛ ابن عنبه، عمدة الطالب، ص۲۳۹.</ref>، و مانند شمش طلا از آلودگی‌ها [[پاک]] و مصفایی»<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۵۵۰.</ref>. همچنین در وجه [[پاکی]] او فرمود: «[[خداوند]] به جهت کرامتی که به من و [[حجت]] پس از من داشت به وسیله [[فرشتگان]] همواره او را نگهداری کرد»<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۴۷۷.</ref>. آن [[حضرت]] خبر داد که حُمیده به زودی [[فرزندی]] می‌آورد که میان او و خداوند حجابی نخواهد بود<ref>طبرسی، اعلام الوری، ج۲، ص۳۲ و ۳۶۴؛ طبری، مناقب الطاهرین، ج۲، ص۷۳۴.</ref>. درباره نحوه خریداری حُمیده افزون بر اینکه در میان [[روایات]] اتفاق نظری وجود ندارد، محتوای روایات نیز به لحاظ محتوا و سند محل تردید است<ref>ر.ک: کلینی، اصول کافی، ج۱، ص۴۷۶؛ مسعودی، اثبات الوصیة، ص۱۸۹. اصل روایت اصول کافی از امام صادق، از عکاشة بن محصن اسدی، صحابی رسول خدا{{صل}} نقل شده است که در زمان خلافت ابوبکر درگذشت.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۷.</ref>
+===نام، [[کنیه‌ها]] و [[القاب]]===
+[[نام امام کاظم]]، [[موسی]] است<ref>موسی، به زبان قبطی، مرکب از «مو» و «سا» به معنای آب و درخت است و چون دختر فرعون آن صندوقی را که مادر موسی وی را در آن نهاد و به دریا انداخت، از آب گرفت، آن کودک را موسی نامید، یعنی بیرون کشیده ظاهراً سا به معنای گرفته است یعنی [از آب گرفته]، کنایه از اینکه از آب برکشیده است. بنگرید: سپهر کاشانی، ناسخ التواریخ، ج۱ و ۲، ص۱۶.</ref>. کنیه‌اش را [[ابوالحسن]]<ref>چهار تن از ائمه شیعه مکنی به ابوالحسن هستند. نخستین آنان حضرت علی، و سه امام بعدی امام کاظم امام رضا و امام هادی{{عم}} هستند.</ref>، [[ابوابراهیم]]، [[ابوعلی]]، [[ابوعبدالله]] و ابواسماعیل گفته‌اند<ref>زرندی حنفی، معارج الوصول الی معرفة فضل آل الرسول و البتول، ص۱۵۰.</ref>. [[القاب]] بسیاری برای آن [[حضرت]] ذکر شده است که عبارت‌اند از: الکاظم الصابر، المصلح، المبرهن، البیان، ذو المعجزات<ref>خصیبی، الهدایة الکبری، ص۲۶۳.</ref>، الأمین<ref>شبلنجی، نور الأبصار، ص۳۰۱.</ref>، و [[العبد الصالح]]، النفس الزکیة، [[زین المجتهدین]]<ref>نیشابوری، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج۱، ص۲۱۶.</ref>، [[الوفی]] الصابر، الزاهر<ref>مفید، الارشاد، ج۲، ص۲۱۶؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص۳۲۳.</ref> و [[امام]] [[المؤمنین]]<ref>صدوق، عیون اخبارالرضا{{ع}}، ج۱، ص۸۸.</ref>. آن حضرت را زاهر از آن جهت می‌گفتند که [[اخلاق پسندیده]] داشت و [[بخشش]] فراوانش می‌درخشید<ref>طبرسی، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص۳۱۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۸، ص۱۱.</ref>. درباره [[لقب]] کاظم که مشهورترین لقب اوست گفته‌اند: چون همواره [[آتش]] خشمش را فرومی‌نشانید<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۴۸، ص۱۱، به خاطر اینکه خشم خود را فرو می‌برد.</ref> و [[غیظ]] را همانند جرعه‌ای گوارا فرو می‌برد، [[مردم عراق]] نیز به دلیل بر آورده شدن نیازهای آنان به واسطه [[امام کاظم]] آن حضرت را «[[باب الحوائج]]» گفته‌اند<ref>شوشتری، إحقاق الحق، ج۱۲، ص۳۰۴.</ref>.
+در میان القاب یاد شده، لقب «[[عبد صالح]]» و «کاظم» قدیمی‌ترین القابی هستند که در منابع کهن [[روایی]] و [[تاریخی]] از آنها یاد شده است<ref>ر.ک: صدوق، فقه الرضا{{ع}}، ص۳۳؛ مسعودی، اثبات الوصیة، ص۱۸۹؛ صدوق، الهدایة ص۱۰۴.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۸.</ref>
+===[[همسران]]===
+در [[منابع تاریخی]] از [[زن]] مشخصی غیر از [[نجمه]] خاتون به عنوان [[همسر]] امام کاظم{{ع}} یاد نشده است؛ اما درباره نام [[مادر امام رضا]]{{ع}} که همسر امام کاظم{{ع}} باشد، به [[اختلاف]]، نام او را تُکتَم، نجمه<ref>عیون اخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۱۴ و ۴۱.</ref>، أروی، نجمه، سُمانَة، [[خیزران]]، [[سکن]] النوبیة و ملقب به [[شقراء]] نوبیه<ref>صدوق، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۱۶؛ کشف الغمه، ج۲، ص۷۸۵-۷۸۶؛ الفصول المهمة، ج۲، ص۹۷۰.</ref> مکنی به [[ام البنین]]؛ سکن نوبیه و... گفته‌اند<ref>صدوق، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۱۴؛ طبرسی، اعلام الوری، ج۲، ص۴۰.</ref>. [[طبرسی]] گفته است: [[مادر امام کاظم]]{{ع}}، حُمیدة مصفات، [[تکتم]] (مادر امام رضا{{ع}}) را که [[کنیز]] بسیار [[عاقل]] و مؤدبی بود، خرید و آن را به فرزندش [[امام کاظم]]{{ع}} بخشید<ref>صدوق، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۱۵؛ طبرسی، اعلام الوری، ج۲، ص۴۰.</ref>.
+امام کاظم{{ع}} [[همسران]] متعددی داشت که همه آنان اُم ولد([[کنیز]]) بودند و چون ذکر نام کنیز معمول نبوده، از این رو نام آنان ضبط نشده و تنها تعبیرهایی مانند: اُم احمد، اُم اسماعیل، اُم [[ابراهیم]] و أم ولد آمده است.
+امام کاظم{{ع}} به همسران أم ولد خود در [[وصیت]] نامه‌اش توجه داشته است. آن [[حضرت]] درباره آنان وصیت کرد که اگر در [[منزل]] باقی ماندند، دارای همان [[حقوق]] و مقرری خواهند بود که در [[زمان]] [[حیات]] آن حضرت از آن بهره‌مند بودند<ref>صدوق، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۳۵.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۹.</ref>
+===[[فرزندان]]===
+تعداد [[فرزندان امام کاظم]]{{ع}} به [[اختلاف]]: ۳۲<ref>زرندی حنفی، معارج الوصول، ص۱۵۱.</ref>، ۳۷<ref>مفید، الارشاد، ج۲، ص۲۴۵.</ref>، ۳۸<ref>اربلی، کشف اللغمه، ج۳، ص۹.</ref>، و تا ۴۱ نفر و بیشتر<ref>قرشی، حیاة الامام موسی بن جعفر، ج۲۹، ص۳۷۴.</ref> گفته شده است<ref>آثار مستقل و تک‌نگاری‌های متعدد درباره اولاد و فرزندان آن حضرت نگاشته شده است، مانند: أولاد الامام موسی بن جعفر، از شیخ محمد بن حسین بن مهدی مهدوی سعیدی اللاهجی، أولاد و برادران امام کاظم{{ع}} از عزیرالله عطاردی، بررسی احوال فرزندان امام موسی کاظم{{ع}} و نقش آنها در تاریخ تشیع، از سیدیاسین زاهدی و... فی المؤتمر العالمی الثالث للامام الرضا{{ع}}، مشهد، ۱۴۱۰؛ معجم ما کتب عن الرسول و اهل بیته، عبدالجبار الرفاعی، ج۸، ص۳۷۱.</ref>. [[یعقوبی]]، هجده پسر و ۲۳ دختر<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۴۱۵.</ref>، [[شیخ مفید]] هجده دختر<ref>مفید، الارشاد، ج۲، ص۲۴۴.</ref> و [[ابن جوزی]] ۲۳ دختر و برخی بیست پسر و مابقی را دختر<ref>مفید، الارشاد، ج۲، ص۲۴۴؛ اربلی، کشف الغمه، ج۲، ص۷۴۶.</ref> و برخی بیست پسر و بیست دختر و برخی ده پسر و [[دوازده]] دختر، برای آن حضرت ذکر کرده‌اند<ref>سبط ابن الجوزی، تذکرة الخواص، ص۳۱۵.</ref>. [[ابن عنبه]]، [[نسب]] شناس معروف، این تعداد را افزایش داده و فرزندان آن حضرت را شصت فرزند؛ ۳۷ دختر و ۲۳ پسر دانسته است<ref>ابن عنبه، عمدة الطالب، ص۲۴۰.</ref>. مستوفی گفته است: آن [[حضرت]] ۳۱ پسر و ۲۸ دختر داشت؛ اما نام ۲۵ نفر را یافتم و در میان پسران آن حضرت از [[محسن]] نام برده و گفته است: و محسن که به فراهان مدفون است و به [[زاهد]] محسن مشهور است<ref>مستوفی، تاریخ گزیده، ص۲۰۵.</ref>. اما در کتاب‌های [[نسب]] از چنین [[فرزندی]] برای آن حضرت یاد نشده است. ابن [[عنبه]] سیزده نفر از پسران [[امام کاظم]]{{ع}} را که [[نسل]] آن حضرت از طریق آنها ادامه یافته، نام برده است<ref>ر.ک: ابن عنبه، عمدة الطالب، ص۳۷۱.</ref>. البته در شمار [[فرزندان امام کاظم]]{{ع}} [[مبالغه]] فراوانی شده است، تا حدی که برخی گفته‌اند ۱۲ هزار شتر گهواره‌های [[فرزندان]] آن حضرت را می‌کشیدند!<ref>منسوب به ابومخنف، بحر الانساب، ص۸۴؛ به نقل از: مرتضی شوشتری، نسب‌شناسان مسلمان، ص۴۴۱.</ref>.
+هرکدام از فرزندان آن حضرت دارای فضل و کمال بسیار بودند که سرآمد همه آنها [[امام رضا]]{{ع}} بود<ref>مفید، الارشاد، ج۲، ص۲۴۵.</ref>. هیچ کدام از [[دختران]] امام کاظم{{ع}} [[ازدواج]] نکردند<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۴۱۵؛ قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج۲، ص۴۳۳.</ref>، مگر اُم [[سلمه]] که در [[مصر]] به ازدواج [[قاسم بن محمد بن جعفر بن محمد]] در آمد. علت ازدواج نکردن دختران آن حضرت به [[درستی]] مشخص نیست؛ اما طبیعی است که بخشی از این علل می‌تواند [[دشمنی]] [[عباسیان]] با [[علویان]] و فراهم نبودن شرایط ازدواج برای آنان باشد. [[یعقوبی]] بدون ذکر هیچ دلیلی گفته است: [[موسی بن جعفر]] [[وصیت]] کرد که دخترانش شوهر نکنند<ref>یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۴۱۵.</ref>. این خبر یعقوبی مستند گفتگوهای بسیاری شده و مقالات چندی نیز پیرامون علت ازدواج نکردن دختران امام کاظم{{ع}} نوشته شده است<ref>ر.ک: مجموعه مقالات کنگره حضرت معصومه{{س}}، ج۱، ص۴۱۷ تا ۴۳۳؛ ج۴، ص۹۵ تا ۹۷؛ مجموعه مقالات همایش سیره و زمانه امام کاظم{{ع}}، ج۱، ص۲۳۹.</ref>. با توجه به اینکه ازدواج [[سنت]] موکد [[رسول خدا]]{{صل}} می‌باشد، توصیه به [[ترک ازدواج]] در [[سیره اهل بیت]]{{عم}} نمی‌تواند درست باشد. بر اساس [[روایت]] [[کلینی]]<ref>کلینی، کافی، ج۱، ص۳۱۷.</ref> و [[صدوق]]<ref>صدوق، عیون اخبارالرضا{{ع}}، ج۱، ص۳۴.</ref> به دو طریق مختلف، [[امام کاظم]]{{ع}} [[ازدواج]] دخترانش را به [[دست امام]] [[رضا]]{{ع}} سپرد و دخالت دیگران را در ازدواج آنان منع کرد و شاید این مطلب به برداشت [[اشتباه]] تبدیل شده است. بنابراین، خبر [[یعقوبی]] وجهی از [[درستی]] ندارد.
+سرشناس‌ترین دختر آن [[حضرت فاطمه معصومه]]{{س}} است که در [[شهر قم]] مدفون است و [[روایات]] بسیاری درباره [[ثواب]] [[زیارت]] او و [[فضیلت]] [[قم]] نقل شده است<ref>حسن بن محمد بن حسن قمی، تاریخ قم، ص۵۷۳؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۷، ص۲۱۶.</ref>. در میان پسران آن [[حضرت]]، افزون بر [[امام رضا]]{{ع}}، [[احمد بن موسی]]، [[شهرت]] فراوانی دارد<ref>طبرسی، اعلام الوری، ج۲، ص۳۶.</ref>. که بنا به قول مشهور در [[شیراز]]<ref>و بنا به قول غیرمشهور، احمد بن موسی در اسفراین مدفون است (ر.ک: بحرالعلوم، استان خراسان شمالی (هزار مزار)، ص۴۱.</ref> و همراه برادرش [[محمد بن موسی]]<ref>درباره محمد بن موسی نیز نقل شده است: {{متن حدیث|كَانَ مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى صَاحِبَ وُضُوءٍ وَ صَلَاةٍ وَ كَانَ لَيْلَهُ كُلَّهُ يَتَوَضَّأُ وَ يُصَلِّي...}}؛ (مفید، الارشاد، ج۲، ص۲۴۵). محمد بن مجاب مدفون در حرم سیدالشهدا، از فرزندان محمد بن موسی است. در شهرستان دزفول در خوزستان مزاری به محمد بن موسی الکاظم معروف به «سبز قبا» منسوب و مشهور است.</ref> در یک [[قبر]] مدفون است. [[محل دفن]] او نزد [[اهل]] شیراز به «شاه چراغ» شناخته می‌شود و [[کرامات]] باهره‌ای از [[مرقد]] طاهرش نقل شده‌اند<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۴۸، ص۳۰۸.</ref>.
+[[فرزندان]] منسوب به آن حضرت را موسوی گویند. تشابه اسمی آنان با موسویان منسوب به [[موسی]] الجون از فرزندان [[عبدالله محض]]، (که شاخه [[حسنی]] [[سادات]] محسوب می‌شوند)، گاه موجب اشکالاتی در تنظیم شجره‌نامه‌ها شده است<ref>شوشتری، نسب‌شناسان مسلمان، ص۸۸.</ref>.
+مزارهای بسیاری در مناطق مختلف [[دنیا]] وجود دارد که برخی منسوب به فرزندان [[بلافصل]] امام کاظم{{ع}} و برخی با واسطه به آن حضرت منسوب‌اند؛ البته در مواردی نیز در انتساب برخی [[امام‌زادگان]] به آن حضرت اشتباه رخ داده است. به ویژه در مناطق شمالی [[کشور]] زیارتگاه‌هایی به [[فرزندان امام کاظم]]{{ع}} منسوب‌اند که انتساب برخی از آنها به آن [[حضرت]] محل تردید است<ref>ر.ک: بحرالعلوم، هزار مزار ایران استان مازندران..</ref>. گاهی [[اشتباه]] در این انتساب [[امام‌زادگان]] به جهت تشابه اسمی بوده<ref>مانند مزار امام زاده عیسی در ساری که به جهات تشابه اسمی و نسبی با فرزندان امام کاظم{{ع}} اشتباه شده است (ر.ک: بحرالعلوم، هراز مزار، استان مازندران، ص۱۹۳).</ref> و گاهی نیز انتساب تنها به جهت [[شهرت]] در میان اهالی آن محله‌ها صورت گرفته است. در مواردی نیز به [[خطا]] منتسب به [[امام کاظم]]{{ع}} شده است؛ مانند: [[امام‌زاده]] کوسه هجیج در پاوه که نامش عبیدالله است و به «[[سید]] موسوی [[خالص]]» شناخته می‌شود و از وی در شمار فرزندان امام کاظم{{ع}} یاد شده در صورتی که نام او [[ابوالحسن علی بن حسن بن حسین بن حسن الافطس]] است<ref>بحرالعلوم، هراز مزار، استان کرمانشاه، ص۴۲.</ref>. یا [[امام]] زاده حسین ماهان، در قاهان [[فارس]]<ref>بحرالعلوم، هراز مزار، استان کرمان، ص۷۰.</ref> که به امام کاظم{{ع}} منتسب شده است، در حالی که [[نسب]] وی از طریق [[زید شهید]]، به [[امام سجاد]]{{ع}} می‌رسد، همچنین امام زاده محمد، در [[ساوه]] که منظور [[محمد عابد]] بوده و از فرزندان امام کاظم{{ع}} شمرده شده است، در حالی که نسبت وی به امام سجاد{{ع}} می‌رسد<ref>بحرالعلوم، هراز مزار، استان مرکزی، ص۱۹۶.</ref>.<ref>پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|تاریخ اسلام بخش دوم ج۲]] ص ۱۰.</ref>
 == منابع ==
@@ خط ۱۹۶: / خط ۲۳۰: @@
 # [[پرونده:1368914.jpg|22px]] [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ (کتاب)|'''معارف و عقاید ۵''']]
 # [[پرونده:1100851.jpg|22px]] [[محمد سهیل طقوش|طقوش، محمد سهیل]]، [[دولت عباسیان (کتاب)|'''دولت عباسیان''']]
+# [[پرونده:IM010507.jpg|22px]] پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، [[تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ (کتاب)|'''تاریخ اسلام بخش دوم ج۲''']]
 {{پایان منابع}}