گستره عصمت امام در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

دوم - '''[[عصمت]] از [[قضا شدن نماز]]<ref>همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، این عنوان حقیقتاً زیر مجموعه عنوان «اشتباه در ادای تکالیف شرعی» نیست؛ اما به دلیل ارتباط تنگاتنگ این موضوع با بحث عصمت از اشتباه در عمل به دین، در این عنوان از آن بحث می‌شود.</ref>''': همان‌طور که در اندیشه‌های [[کلامی]] [[شیخ صدوق]] دیدیم، او در [[اثبات]] نظریۀ [[سهوالنبی]] {{صل}} به [[روایت]] سعید الاعرج مبنی بر قضا شدن نماز [[پیامبر اکرم]] {{صل}} استناد کرد.

ثانیاً، این امر به خودی خود [[عیب]] شمرده نمی‌شود؛ زیرا [[پیامبران]] نیز بشرند و مسئله [[خواب]] با [[سهو]] تفاوت دارد؛ زیرا:

# خواب از جانب [[خداوند]] است و در [[قدرت]] [[بندگان]] نیست، و امکان اجتناب از آن وجود ندارد؛ برخلاف سهو که اجتناب از آن ممکن است؛

ایشان نظریه ویژه‌ای در این باره مطرح نکرده است؛ ولی به نظر می‌رسد با توجه به دیگر نظریات او که به طور مطلق امام را از هر گونه اشتباهی پیش از تصدی منصب امامت معصوم می‌دانست، می‌توان نتیجه گرفت که امام {{ع}} پیش از تصدی منصب امامت نیز از چنین اشتباهاتی معصوم است.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۲۸۴.</ref>

یکی از آنها، روایتی است که بر اساس آن، [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[نماز صبح]] خود را در حال جنابت به [[جماعت]] خوانده است و پس از آن، ایشان به [[تنهایی]] نماز خود را اعاده کرده‌اند.

  سید که در [[مقام]] [[نفی]] [[حکم فقهی]] این [[روایت]] است، روایت یادشده را معارض با روایتی می‌داند که بر اساس آن، پیامبر اکرم {{صل}} نماز صبح را در حال جنابت به جماعت خوانده است؛ ولی ایشان به اتفاق مأمومان نماز خود را اعاده کرده‌اند<ref>سید مرتضی علم الهدی، مسائل الناصریات، ص۲۴۴.</ref>.

به دو دلیل می‌توان قاطعانه  سید را از [[مخالفان]] سهوالنبی {{صل}} دانست: اولاً،  سید دست‌کم در دو مورد [[روایت]] معروف و جنجال برانگیز [[ذوالیدین]] را که در بحث از نظریات  [[شیخ صدوق]] و [[شیخ مفید]] از آن به تفصیل سخن به میان آمد، نقل کرده است، که در یک مورد تنها به جنبه [[فقهی]] آن پرداخته<ref>سید مرتضی علم الهدی، مسائل الناصریات، ص۲۳۵-۲۴۱.</ref> و در مورد دیگر درباره لازمه [[کلامی]] آن نیز بحث و این روایت را به دو دلیل رد کرده است: نخست آنکه این روایت مستلزم جایز شمردن [[دروغ‌گویی]] [[رسول]] خداست؛ زیرا [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در پاسخ ذوالیدین که می‌پرسد آیا [[نماز]] خود را قصر کردید یا فراموش؟ پاسخ می‌دهد: «هیچ کدام» که قطعاً [[دروغ]] است؛ دوم آنکه این روایت مستلزم [[سهوالنبی]] {{صل}} در نماز است که چنین امری بر [[رسول خدا]] {{صل}} جایز نیست<ref>{{عربی|و أما خبر ذي اليدين، فخبر باطل مقطوع على فساده، لانه يتضمن أن ذاليدين قال له {{ع}}: أقصرت الصلاة يا رسول الله أم نسيت و أنه قال {{ع}}: كل ذلك لم يكن، و هذا كذب لا محالة، لان أحدهما قد كان على قولهم، و الكذب بالقول لا يجوز عليه و كذلك السهو في الصلوة}}؛ (سید مرتضی علم الهدی، الذریعة الی اصول الشریعة، تصحیح ابوالقاسم گرجی، ج۲، ص۵۵۴).</ref>؛

ثانیاً،  [[سید مرتضی]] به [[صراحت]] عمل [[معصوم]] را که در اینجا مقصود همان [[امام]] است، [[حجت]] معرفی می‌کند: {{عربی|فالكلام عليه أن عمل المعصوم هو الحجة}}<ref>سید مرتضی علم الهدی، الرسائل، ج۱، ص۱۸.</ref>. روشن است که حجت دانستن [[اعمال]] امام به طور مطلق، به [[معنای معصوم]] دانستن او از [[اشتباه]] در عمل به [[دین]] است.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۳۱۶.</ref>

به نظر می‌رسد اگرچه [[انتخاب]] راه اول با اصول و ضوابط هم‌نواتر است، با توجه به [[اعتقاد]]  صدوق که [[سهو پیامبر]] از سوی [[خدا]] صورت می‌گیرد، دیدگاه وی آن است که [[خداوند]] [[حجت]] و [[خلیفه]] خود را به گناه سهوی نمی‌اندازد. از این رو، نمی‌توان به قطع و [[یقین]] گفت که شیخ صدوق، [[عصمت امام]] از گناه سهوی را ضروری نمی‌داند.<ref>[[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[عصمت امام (کتاب)|عصمت امام]]، ص ۲۴۵.</ref>

خلاصه نظریات ایشان را می‌توان در دو بخش مطرح کرد: