←اصول و شاخصه‌های اقتصادی تمدن نبوی
| خط ۲۳۳: | خط ۲۳۳: | ||
[[تولی و تبرّی]]، از فروع دین [[اسلام]] و از مهم‌ترین شاخصه‌های [[سیاسی]] ـ [[اجتماعی]] تمدن نبوی است که بی‌شک، بر دیگر عملکردهای سیاسی ـ اجتماعی [[مسلمانان]] تأثیری فراوان دارد. [[تولی]]؛ یعنی دوستی با خدا و [[دوستان]] [[خدا]] و [[تبرّی]]، به معنای [[بیزاری]] و انزجار از [[باطل]] و [[دشمنان]] خداست. [[رسول خدا]] {{صل}} از همان روزهای نخستین بعثتش، به تقویت و نهادینه کردن این [[اندیشه]] در میان مسلمانان پرداخت. اهمیت تولی به [[اولیای الهی]] و تبرّی از دشمنان خدا به حدی است که [[خداوند]] در [[قرآن کریم]]، مسلمانان را از [[دوستی]] با دشمنان خدا [[نهی]] می‌کند<ref>سوره مائده، آیه ۵۱.</ref>. [[روابط اجتماعی]] میان مسلمانان را نیز ویژگی‌ها و اشتراک‌هایی چون [[یگانه‌پرستی]]، [[نبوت]]، [[معاد]]، [[قرآن کریم]] [[قبله]] واحد و [[دوستی اهل بیت]] {{عم}} و مشترکات فراوان [[کلامی]] و [[اعتقادی]] و نیز [[فقهی]] تقویت می‌کند که مسلمانان به این اشتراک‌ها پای‌بند و معتقدند<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۷۶.</ref>. | [[تولی و تبرّی]]، از فروع دین [[اسلام]] و از مهم‌ترین شاخصه‌های [[سیاسی]] ـ [[اجتماعی]] تمدن نبوی است که بی‌شک، بر دیگر عملکردهای سیاسی ـ اجتماعی [[مسلمانان]] تأثیری فراوان دارد. [[تولی]]؛ یعنی دوستی با خدا و [[دوستان]] [[خدا]] و [[تبرّی]]، به معنای [[بیزاری]] و انزجار از [[باطل]] و [[دشمنان]] خداست. [[رسول خدا]] {{صل}} از همان روزهای نخستین بعثتش، به تقویت و نهادینه کردن این [[اندیشه]] در میان مسلمانان پرداخت. اهمیت تولی به [[اولیای الهی]] و تبرّی از دشمنان خدا به حدی است که [[خداوند]] در [[قرآن کریم]]، مسلمانان را از [[دوستی]] با دشمنان خدا [[نهی]] می‌کند<ref>سوره مائده، آیه ۵۱.</ref>. [[روابط اجتماعی]] میان مسلمانان را نیز ویژگی‌ها و اشتراک‌هایی چون [[یگانه‌پرستی]]، [[نبوت]]، [[معاد]]، [[قرآن کریم]] [[قبله]] واحد و [[دوستی اهل بیت]] {{عم}} و مشترکات فراوان [[کلامی]] و [[اعتقادی]] و نیز [[فقهی]] تقویت می‌کند که مسلمانان به این اشتراک‌ها پای‌بند و معتقدند<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۷۶.</ref>. | ||
== اصول و شاخصه‌های اقتصادی | === اصول و شاخصه‌های اقتصادی === | ||
[[دین مبین اسلام]]، [[دنیا]] را مزرعه [[آخرت]] و بستر تأمین‌کننده نیازهای [[ابدی]] [[انسان]] می‌داند. چنین دیدگاهی زمینه‌ساز پیدایش [[تمدنی]] شگرف بوده است که از جنبه [[اقتصادی]] نیز شاخصه‌های ویژه‌ای دارد. برخی از این شاخصه‌های اقتصادی عبارت‌اند از: | [[دین مبین اسلام]]، [[دنیا]] را مزرعه [[آخرت]] و بستر تأمین‌کننده نیازهای [[ابدی]] [[انسان]] می‌داند. چنین دیدگاهی زمینه‌ساز پیدایش [[تمدنی]] شگرف بوده است که از جنبه [[اقتصادی]] نیز شاخصه‌های ویژه‌ای دارد. برخی از این شاخصه‌های اقتصادی عبارت‌اند از: | ||
=== ثروت؛ دست‌مایه‌ای برای طاعت و بندگی === | ==== ثروت؛ دست‌مایه‌ای برای طاعت و بندگی ==== | ||
{{اصلی| مال در معارف و سیره رضوی}} | {{اصلی| مال در معارف و سیره رضوی}} | ||
[[خداوند متعال]]، ثروت را مایه خیر و [[برکت]] دانسته است و [[مفسران]]، واژه «خیر» را در برخی [[آیات قرآن]]، ثروت و [[دارایی]] معنا کرده‌اند<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۰.</ref>. [[پیامبر اسلام]] نیز ثروت [[پاک]] و حلالی که در [[اختیار]] فردی [[مؤمن]] قرار دارد را [[نیکو]] دانسته است. [[دین اسلام]]، [[ثروت]] حلالی را که از راه [[کوشش]] و کار [[شرافت]] مندانه به دست آمده باشد و از آن در راه تحقق آرمان‌های ارزنده بشری بهره‌برداری شود، ستوده است<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۸۱.</ref>. | [[خداوند متعال]]، ثروت را مایه خیر و [[برکت]] دانسته است و [[مفسران]]، واژه «خیر» را در برخی [[آیات قرآن]]، ثروت و [[دارایی]] معنا کرده‌اند<ref>سوره بقره، آیه ۱۸۰.</ref>. [[پیامبر اسلام]] نیز ثروت [[پاک]] و حلالی که در [[اختیار]] فردی [[مؤمن]] قرار دارد را [[نیکو]] دانسته است. [[دین اسلام]]، [[ثروت]] حلالی را که از راه [[کوشش]] و کار [[شرافت]] مندانه به دست آمده باشد و از آن در راه تحقق آرمان‌های ارزنده بشری بهره‌برداری شود، ستوده است<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۸۱.</ref>. | ||
=== کوشش برای رفع فاصله‌های طبقاتی === | ==== کوشش برای رفع فاصله‌های طبقاتی ==== | ||
{{اصلی|مبارزه با تبعیض در معارف و سیره نبوی}} | {{اصلی|مبارزه با تبعیض در معارف و سیره نبوی}} | ||
یکی از مهم‌ترین مسائلی که همواره [[بشر]] را آزرده، [[حاکمیت]] [[تبعیض]] در [[جوامع]] است. بر همین اساس، [[خداوند]] یکی از اساسی‌ترین اهداف و [[وظایف]] [[پیامبران]] را [[برقراری عدل]] قرار داد<ref>نک: سوره حدید، آیه ۲۵.</ref> تا [[مردم]] بتوانند در پرتو [[عدل]]، با خاطری آرام به [[عبادت]] و انجام وظیفه [[بندگی]] بپردازند. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} با استفاده از [[آموزه‌های اسلامی]]، به [[مبارزه]] با نابرابری‌های [[حقوقی]] و از بین بردن فاصله‌های طبقاتی پرداخت. آن حضرت با وضع احکامی مانند [[خمس]] و [[زکات]] به فرموده [[پروردگار متعال]]، به [[برقراری عدالت]] و رفع فاصله طبقاتی کوشید. [[تدبیر]] دیگر [[اسلام]] برای تحقق [[برابری]] طبقاتی و هم سطح ساختن [[زندگی]] افراد [[جامعه]] و برخورداری عادلانه مردم از امکانات، کنترل شیوه [[توزیع]] امکانات و خدمات رسانی عمومی حاصل از درآمد ملی است<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۸۴.</ref>. | یکی از مهم‌ترین مسائلی که همواره [[بشر]] را آزرده، [[حاکمیت]] [[تبعیض]] در [[جوامع]] است. بر همین اساس، [[خداوند]] یکی از اساسی‌ترین اهداف و [[وظایف]] [[پیامبران]] را [[برقراری عدل]] قرار داد<ref>نک: سوره حدید، آیه ۲۵.</ref> تا [[مردم]] بتوانند در پرتو [[عدل]]، با خاطری آرام به [[عبادت]] و انجام وظیفه [[بندگی]] بپردازند. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} با استفاده از [[آموزه‌های اسلامی]]، به [[مبارزه]] با نابرابری‌های [[حقوقی]] و از بین بردن فاصله‌های طبقاتی پرداخت. آن حضرت با وضع احکامی مانند [[خمس]] و [[زکات]] به فرموده [[پروردگار متعال]]، به [[برقراری عدالت]] و رفع فاصله طبقاتی کوشید. [[تدبیر]] دیگر [[اسلام]] برای تحقق [[برابری]] طبقاتی و هم سطح ساختن [[زندگی]] افراد [[جامعه]] و برخورداری عادلانه مردم از امکانات، کنترل شیوه [[توزیع]] امکانات و خدمات رسانی عمومی حاصل از درآمد ملی است<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۸۴.</ref>. | ||
=== تأکید بر کار و کوشش === | ==== تأکید بر کار و کوشش ==== | ||
{{اصلی|کسب و کار در معارف و سیره نبوی}} | {{اصلی|کسب و کار در معارف و سیره نبوی}} | ||
بهره‌مندی از گنجینه‌های ارزشمند طبیعت، تنها در سایه کار و کوشش امکان‌پذیر است. با بررسی آموزه‌های [[اقتصادی]] درمی‌یابیم کار و کوشش جسمی و [[عقلی]]، تنها راه رسیدن به [[پیشرفت]] و [[توسعه اقتصادی]] است. [[پیامبر گرامی اسلام]] با [[رفتار]] خویش، زنگار [[تنبلی]] و [[سستی]] را از [[دل‌ها]] زدود و انسان‌های بی‌کار و بی‌هدف را به انسان‌هایی پرانگیزه و کوشا تبدیل کرد. با ورود [[رسول اکرم]] {{صل}} به [[مدینه]]، سستی و تنبلی از میان [[مردم]] رخت بربست که [[مدیریت]] آن حضرت در [[اداره امور]] [[جامعه]] و [[برانگیختن]] مردم به کار و کوشش، در این امر بسیار نقش داشت. رسول اکرم {{صل}} در کار و فعالیت نیز الگویی [[حسنه]] برای تلاش‌گران در عرصه اقتصادی است. [[اسلام]]، [[بیکاری]] و [[تنبلی]] را [[نکوهش]] می‌کند<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۸۵.</ref>. | بهره‌مندی از گنجینه‌های ارزشمند طبیعت، تنها در سایه کار و کوشش امکان‌پذیر است. با بررسی آموزه‌های [[اقتصادی]] درمی‌یابیم کار و کوشش جسمی و [[عقلی]]، تنها راه رسیدن به [[پیشرفت]] و [[توسعه اقتصادی]] است. [[پیامبر گرامی اسلام]] با [[رفتار]] خویش، زنگار [[تنبلی]] و [[سستی]] را از [[دل‌ها]] زدود و انسان‌های بی‌کار و بی‌هدف را به انسان‌هایی پرانگیزه و کوشا تبدیل کرد. با ورود [[رسول اکرم]] {{صل}} به [[مدینه]]، سستی و تنبلی از میان [[مردم]] رخت بربست که [[مدیریت]] آن حضرت در [[اداره امور]] [[جامعه]] و [[برانگیختن]] مردم به کار و کوشش، در این امر بسیار نقش داشت. رسول اکرم {{صل}} در کار و فعالیت نیز الگویی [[حسنه]] برای تلاش‌گران در عرصه اقتصادی است. [[اسلام]]، [[بیکاری]] و [[تنبلی]] را [[نکوهش]] می‌کند<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۸۵.</ref>. | ||
=== توزیع عادلانه ثروت و درآمد === | ==== توزیع عادلانه ثروت و درآمد ==== | ||
{{اصلی|توزیع ثروت در معارف و سیره نبوی}} | {{اصلی|توزیع ثروت در معارف و سیره نبوی}} | ||
انحصارطلبی و [[برتری]]جویی، در تمدن [[الهی]] [[پیامبر]] جایگاهی ندارد. [[رسول خدا]] {{صل}} به شدت با هرگونه برتری جویی و انحصارطلبی [[مبارزه]] و برخورد می‌کرد<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۸۷.</ref>. | انحصارطلبی و [[برتری]]جویی، در تمدن [[الهی]] [[پیامبر]] جایگاهی ندارد. [[رسول خدا]] {{صل}} به شدت با هرگونه برتری جویی و انحصارطلبی [[مبارزه]] و برخورد می‌کرد<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۸۷.</ref>. | ||
=== [[مبارزه]] با روابط ناسالم [[اقتصادی]] === | ==== [[مبارزه]] با روابط ناسالم [[اقتصادی]] ==== | ||
{{اصلی|مبارزه با فساد}} | {{اصلی|مبارزه با فساد}} | ||
یکی از اهداف و کارهای [[رسول اکرم]] {{صل}} مبارزه با روابط ناسالم اقتصادی است که به برخی ازاین روابط و واکنش آن حضرت در برابر آنها اشاره می‌کنیم. | یکی از اهداف و کارهای [[رسول اکرم]] {{صل}} مبارزه با روابط ناسالم اقتصادی است که به برخی ازاین روابط و واکنش آن حضرت در برابر آنها اشاره می‌کنیم. | ||
==== کلاه‌برداری ==== | ====== کلاه‌برداری ====== | ||
از [[امام صادق]] {{ع}} نقل شده است در زمان [[رسول خدا]] {{صل}} زنی عطرفروش به نام [[زینب]] بود. وی گاه گاه به [[خانه پیامبر]] می‌آمد و برای [[همسران]] آن حضرت عطر می‌آورد. روزی [[پیامبر]] به [[خانه]] آمد و از بوی خوش عطر در خانه، به حضور وی پی برد. آنگاه به او فرمود: «ای زینب! هرگاه تو به خانه ما می‌آیی، خانه را خوش‌بو می‌کنی». زینب در پاسخ گفت: یا [[رسول الله]]! خوش‌بویی خانه شما به دلیل وجود [[مبارک]] خودتان است. سپس پیامبر به زینب این‌گونه سفارش کرد: «هرگاه چیزی را می‌فروشی، آن را [[نیکو]] بفروش و در [[معامله]] [[غش]] مکن (کسی را [[فریب]] نده) که اگر به این نکته عمل کنی، در [[حفظ]] [[پاکی]] و [[تقوای الهی]] بهتر و برای دوام و بقای [[ثروت]] نیکوتر است»<ref>وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۲۸۷.</ref>. آن حضرت در [[راست‌گویی]] و درست‌کاری زبانزد خاص و عام بود. ازاین رو، وی را [[محمد امین]] [[لقب]] دادند<ref>علی بن برهان الدین الحلبی، السیرة الحلبیه، ج۱، ص۱۶۲.</ref>.<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۸۸.</ref> | از [[امام صادق]] {{ع}} نقل شده است در زمان [[رسول خدا]] {{صل}} زنی عطرفروش به نام [[زینب]] بود. وی گاه گاه به [[خانه پیامبر]] می‌آمد و برای [[همسران]] آن حضرت عطر می‌آورد. روزی [[پیامبر]] به [[خانه]] آمد و از بوی خوش عطر در خانه، به حضور وی پی برد. آنگاه به او فرمود: «ای زینب! هرگاه تو به خانه ما می‌آیی، خانه را خوش‌بو می‌کنی». زینب در پاسخ گفت: یا [[رسول الله]]! خوش‌بویی خانه شما به دلیل وجود [[مبارک]] خودتان است. سپس پیامبر به زینب این‌گونه سفارش کرد: «هرگاه چیزی را می‌فروشی، آن را [[نیکو]] بفروش و در [[معامله]] [[غش]] مکن (کسی را [[فریب]] نده) که اگر به این نکته عمل کنی، در [[حفظ]] [[پاکی]] و [[تقوای الهی]] بهتر و برای دوام و بقای [[ثروت]] نیکوتر است»<ref>وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۲۸۷.</ref>. آن حضرت در [[راست‌گویی]] و درست‌کاری زبانزد خاص و عام بود. ازاین رو، وی را [[محمد امین]] [[لقب]] دادند<ref>علی بن برهان الدین الحلبی، السیرة الحلبیه، ج۱، ص۱۶۲.</ref>.<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۸۸.</ref> | ||
==== [[ربا]] ==== | ====== [[ربا]] ====== | ||
[[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[مسلمانان]] را از اموری که موجب [[فساد]] [[اقتصادی]] می‌شد، [[نهی]] می‌کرد. آن حضرت برای پایه ریزی [[تمدنی]] [[انسانی]] ـ [[اسلامی]]، براساس حاکمیت عدالت و [[انصاف]] و در پرتو [[قوانین الهی]] بسیار کوشید. [[پیامبر]]، همواره مسلمانان را از ربا که از مهم‌ترین عوامل انحطاط جوامع بشری است، باز می‌داشت و در فرصت‌های گوناگون این خطر بزرگ را به آنها گوشزد می‌کرد. | [[پیامبر اکرم]] {{صل}} [[مسلمانان]] را از اموری که موجب [[فساد]] [[اقتصادی]] می‌شد، [[نهی]] می‌کرد. آن حضرت برای پایه ریزی [[تمدنی]] [[انسانی]] ـ [[اسلامی]]، براساس حاکمیت عدالت و [[انصاف]] و در پرتو [[قوانین الهی]] بسیار کوشید. [[پیامبر]]، همواره مسلمانان را از ربا که از مهم‌ترین عوامل انحطاط جوامع بشری است، باز می‌داشت و در فرصت‌های گوناگون این خطر بزرگ را به آنها گوشزد می‌کرد. | ||
| خط ۲۶۹: | خط ۲۶۹: | ||
مواردی که به عنوان پیامدهای زیان بار ربا به آن اشاره شد، موجب [[تزلزل]] ارکان [[تمدن]] می‌شوند<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۸۹.</ref>. | مواردی که به عنوان پیامدهای زیان بار ربا به آن اشاره شد، موجب [[تزلزل]] ارکان [[تمدن]] می‌شوند<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۸۹.</ref>. | ||
==== کم‌فروشی ==== | ====== کم‌فروشی ====== | ||
[[خداوند]] در [[قرآن کریم]]، کم فروشان را به شدت [[نکوهش]] کرده و از عذابی دردناک [[بیم]] داده است<ref>سوره مطففین، آیه ۱-۶.</ref>. [[امام باقر]] {{ع}} نیز به نقل از [[رسول اکرم]] {{صل}} می‌فرماید: [[سرنوشت]] [[بدی]] در [[انتظار]] کم فروشان است و از پیمانه و ترازو کم نگذارند، جز اینکه به [[قحطی]] و [[سختی]] [[زندگی]] و [[ستم]] سلطان گرفتار شوند<ref>ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص۳۰۰.</ref>.<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۹۱.</ref> | [[خداوند]] در [[قرآن کریم]]، کم فروشان را به شدت [[نکوهش]] کرده و از عذابی دردناک [[بیم]] داده است<ref>سوره مطففین، آیه ۱-۶.</ref>. [[امام باقر]] {{ع}} نیز به نقل از [[رسول اکرم]] {{صل}} می‌فرماید: [[سرنوشت]] [[بدی]] در [[انتظار]] کم فروشان است و از پیمانه و ترازو کم نگذارند، جز اینکه به [[قحطی]] و [[سختی]] [[زندگی]] و [[ستم]] سلطان گرفتار شوند<ref>ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص۳۰۰.</ref>.<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۹۱.</ref> | ||
==== [[رشوه‌خواری]] ==== | ====== [[رشوه‌خواری]] ====== | ||
این کار از آسیب‌های [[اقتصادی]] بسیار خطرناکی است که اساس و پایه‌های [[نظام سیاسی]] و [[اجتماعی]] را متزلزل می‌سازد و موانع بسیاری در راه اجرا و تحقق [[عدالت اجتماعی]] به وجود می‌آورد<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۹۲.</ref>. | این کار از آسیب‌های [[اقتصادی]] بسیار خطرناکی است که اساس و پایه‌های [[نظام سیاسی]] و [[اجتماعی]] را متزلزل می‌سازد و موانع بسیاری در راه اجرا و تحقق [[عدالت اجتماعی]] به وجود می‌آورد<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۹۲.</ref>. | ||
==== [[احتکار]] ==== | ====== [[احتکار]] ====== | ||
از جمله کارهای ناپسندی که آسیب‌های فراوانی به اقتصاد جامعه و [[نظام اسلامی]] وارد می‌سازد، احتکار است. سیره عملی [[رسول خدا]] {{صل}} بیان گر این نکته است که [[حاکم اسلامی]] باید با [[محتکر]] برخورد جدی و با تورم اقتصادی [[مبارزه]] کند؛ زیرا او [[مسئول]] [[حفظ]] [[ثبات]] و [[امنیت اقتصادی]] [[جامعه]] است و احتکار، موجب ایجاد تورم و گرانی در جامعه و فشار بر اقشار کم درآمد می‌شود<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۹۲.</ref>. | از جمله کارهای ناپسندی که آسیب‌های فراوانی به اقتصاد جامعه و [[نظام اسلامی]] وارد می‌سازد، احتکار است. سیره عملی [[رسول خدا]] {{صل}} بیان گر این نکته است که [[حاکم اسلامی]] باید با [[محتکر]] برخورد جدی و با تورم اقتصادی [[مبارزه]] کند؛ زیرا او [[مسئول]] [[حفظ]] [[ثبات]] و [[امنیت اقتصادی]] [[جامعه]] است و احتکار، موجب ایجاد تورم و گرانی در جامعه و فشار بر اقشار کم درآمد می‌شود<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۹۲.</ref>. | ||
=== سفارش به کمک‌رسانی به نظام اسلامی === | ==== سفارش به کمک‌رسانی به نظام اسلامی ==== | ||
{{اصلی|کمک به نظام اسلامی}} | {{اصلی|کمک به نظام اسلامی}} | ||
[[اسلام]]، کمک‌رسانی به نظام اسلامی، به منظور کمک و [[هم‌یاری]] به هم‌نوعان و [[فقرزدایی]] از [[جامعه اسلامی]] را مورد تأکید فراوان قرار داده است. هر چند می‌توان این [[اعمال]] را فردی انجام داد، ولی برای اینکه کمک‌های [[انسان]] دوستانه بر اساس [[نظم]] و در چارچوب مشخص که نتیجه و ثمره بیشتری داشته باشد، [[مصرف]] شود، باید با [[صلاح]] دید [[مسئولان]] نظام اسلامی مصرف شود که این کمک رسانی از دو راه صورت می‌گیرد: از طریق پرداخت‌های واجب مانند [[خمس]] و [[زکات]] و از طریق پرداخت‌های مستحب مانند [[صدقه]] و [[انفاق]]؛ و مسلمانان به قصد نزدیکی و [[تقرب به خدا]] و کمک رسانی به [[مردم]] و نظام اسلامی با میل و رغبت به آن تن می‌دهند. | [[اسلام]]، کمک‌رسانی به نظام اسلامی، به منظور کمک و [[هم‌یاری]] به هم‌نوعان و [[فقرزدایی]] از [[جامعه اسلامی]] را مورد تأکید فراوان قرار داده است. هر چند می‌توان این [[اعمال]] را فردی انجام داد، ولی برای اینکه کمک‌های [[انسان]] دوستانه بر اساس [[نظم]] و در چارچوب مشخص که نتیجه و ثمره بیشتری داشته باشد، [[مصرف]] شود، باید با [[صلاح]] دید [[مسئولان]] نظام اسلامی مصرف شود که این کمک رسانی از دو راه صورت می‌گیرد: از طریق پرداخت‌های واجب مانند [[خمس]] و [[زکات]] و از طریق پرداخت‌های مستحب مانند [[صدقه]] و [[انفاق]]؛ و مسلمانان به قصد نزدیکی و [[تقرب به خدا]] و کمک رسانی به [[مردم]] و نظام اسلامی با میل و رغبت به آن تن می‌دهند. | ||
| خط ۲۸۴: | خط ۲۸۴: | ||
[[دین اسلام]] برای [[حفظ کرامت]] [[انسان‌ها]] از آنها می‌خواهد نیاز خویش را با [[عزتمندی]] بپوشانند و به [[ثروتمندان]] نیز سفارش می‌کند پیش از آنکه [[نیازمندان]] از آنها درخواست کمک کنند، خود، نیاز نیازمندان را برطرف سازند<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۹۳.</ref>. | [[دین اسلام]] برای [[حفظ کرامت]] [[انسان‌ها]] از آنها می‌خواهد نیاز خویش را با [[عزتمندی]] بپوشانند و به [[ثروتمندان]] نیز سفارش می‌کند پیش از آنکه [[نیازمندان]] از آنها درخواست کمک کنند، خود، نیاز نیازمندان را برطرف سازند<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۹۳.</ref>. | ||
=== توجه به آبادانی و اعتلای سرزمین اسلامی === | ==== توجه به آبادانی و اعتلای سرزمین اسلامی ==== | ||
{{اصلی|آبادانی در معارف و سیره نبوی}} | {{اصلی|آبادانی در معارف و سیره نبوی}} | ||
[[پیامبر گرامی اسلام]] در پی‌ریزی و [[استحکام]] پایه‌های [[تمدن الهی]] خویش به آبادانی و [[پیشرفت]] سرزمین اسلامی توجه و تأکیدی ویژه داشت و در [[آموزه‌های اسلامی]] نیز به این امر تأکید شده است. فراهم آوردن امکانات و وسایل رفاهی [[مسلمانان]] و رفع نیازهای ضروری [[زندگی]] آنان، جایگاهی ویژه در [[دین]] دارد. با توجه به [[احادیث]]، [[اصلاح]] و توسعه امور زیربنایی [[جامعه]] و [[سرمایه‌گذاری]] در این زمینه با اهداف خداپسندانه و [[انسانی]]، از روشن‌ترین مصداق‌های [[نیکوکاری]] و از جمله کارهایی است که [[سود]] همگانی دارد<ref>برای تفصیل بیشتر نک: فقر و توسعه در منابع دینی، ص۴۱۱ ـ ۴۱۶.</ref>.<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۹۶.</ref> | [[پیامبر گرامی اسلام]] در پی‌ریزی و [[استحکام]] پایه‌های [[تمدن الهی]] خویش به آبادانی و [[پیشرفت]] سرزمین اسلامی توجه و تأکیدی ویژه داشت و در [[آموزه‌های اسلامی]] نیز به این امر تأکید شده است. فراهم آوردن امکانات و وسایل رفاهی [[مسلمانان]] و رفع نیازهای ضروری [[زندگی]] آنان، جایگاهی ویژه در [[دین]] دارد. با توجه به [[احادیث]]، [[اصلاح]] و توسعه امور زیربنایی [[جامعه]] و [[سرمایه‌گذاری]] در این زمینه با اهداف خداپسندانه و [[انسانی]]، از روشن‌ترین مصداق‌های [[نیکوکاری]] و از جمله کارهایی است که [[سود]] همگانی دارد<ref>برای تفصیل بیشتر نک: فقر و توسعه در منابع دینی، ص۴۱۱ ـ ۴۱۶.</ref>.<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۹۶.</ref> | ||
=== تشویق به فعالیت‌های اقتصادی بر اساس صلاحیت‌ها === | ==== تشویق به فعالیت‌های اقتصادی بر اساس صلاحیت‌ها ==== | ||
{{اصلی|اقتصاد در معارف و سیره نبوی}} | {{اصلی|اقتصاد در معارف و سیره نبوی}} | ||
نکته اساسی و مهم در این شاخصه، توجه به تخصص و [[تعهد]] افراد است. [[اسلام]] بر [[کار و تلاش]] تأکید فراوان دارد. در اسلام، انسان متخصص و [[متعهد]] ارزشی والا دارد و [[محبوب]] خداست. جامعه‌ای که افراد نالایق و غیرمتخصص، مسئولیت امور آن را برعهده می‌گیرند، به [[سقوط]] و نابودی می‌گراید. توجه به تخصص و تعهد در سپردن [[مسئولیت‌ها]] به افراد، موجب می‌شود شخص در [[انتخاب]] [[شغل]] به نیاز [[جامعه]] و صرفه اقتصادی عموم نیز توجه کند و از شغل‌های کاذبی که درآمدهای کلان شخصی دارد، ولی زیان‌های جبران‌ناپذیری بر [[اقتصاد جامعه]] وارد می‌کند، بپرهیزد<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۹۷.</ref>. | نکته اساسی و مهم در این شاخصه، توجه به تخصص و [[تعهد]] افراد است. [[اسلام]] بر [[کار و تلاش]] تأکید فراوان دارد. در اسلام، انسان متخصص و [[متعهد]] ارزشی والا دارد و [[محبوب]] خداست. جامعه‌ای که افراد نالایق و غیرمتخصص، مسئولیت امور آن را برعهده می‌گیرند، به [[سقوط]] و نابودی می‌گراید. توجه به تخصص و تعهد در سپردن [[مسئولیت‌ها]] به افراد، موجب می‌شود شخص در [[انتخاب]] [[شغل]] به نیاز [[جامعه]] و صرفه اقتصادی عموم نیز توجه کند و از شغل‌های کاذبی که درآمدهای کلان شخصی دارد، ولی زیان‌های جبران‌ناپذیری بر [[اقتصاد جامعه]] وارد می‌کند، بپرهیزد<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۹۷.</ref>. | ||
=== رعایت حریم مالکیت‌های خصوصی و عمومی === | ==== رعایت حریم مالکیت‌های خصوصی و عمومی ==== | ||
{{اصلی| مالکیت در معارف و سیره نبوی}} | {{اصلی| مالکیت در معارف و سیره نبوی}} | ||
[[اموال]] در [[جامعه بشری]] بر دو نوع است: اموال خصوصی و اموال‌های عمومی. اموال خصوصی به افراد [[جامعه]] تعلق دارد و شامل [[خانه‌ها]] و [[املاک]] شخصی و مانند آن می‌شود که تحت اداره و [[مالکیت]] افراد است. [[اموال عمومی]] نیز شامل دشت‌های گسترده، جلگه‌ها، [[کوه]]ساران، جنگل‌ها، [[معادن]] و ذخیره‌های زیرزمینی است<ref>انقلاب تکاملی اسلام، ص۱۶۷.</ref> که زیر نظر [[سرپرستی]] [[شایسته]] اداره می‌شود. در [[حقیقت]]، اموال عمومی، [[ملک]] خداست. ازاین رو، باید به مصارف خداپسندانه برسد. آنچه در آموزه‌های [[نبوی]] به عنوان یکی از اصول و شاخصه‌های [[تمدن]] آن حضرت مطرح است، رعایت [[حریم‌ها]] و [[حرمت‌ها]] در عرصه [[اقتصاد]] و درباره [[اموال شخصی]] و عمومی است؛ زیرا بی‌توجهی به این اصل موجب بحران‌ها و اختلال [[نظام اجتماعی]] و [[انحطاط]] تمدن می‌شود. [[پیامبر اعظم]] {{صل}} [[مسلمانان]] را از [[مفاسد]] [[اقتصادی]] و اموری چون [[غارت]] گری، [[غصب]]، [[رباخواری]]، پای [[مال]] کردن [[حقوق]] دیگران و کارهای سودجویانه آن به شدت [[نهی]] کرده است<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۱۰۰.</ref>. | [[اموال]] در [[جامعه بشری]] بر دو نوع است: اموال خصوصی و اموال‌های عمومی. اموال خصوصی به افراد [[جامعه]] تعلق دارد و شامل [[خانه‌ها]] و [[املاک]] شخصی و مانند آن می‌شود که تحت اداره و [[مالکیت]] افراد است. [[اموال عمومی]] نیز شامل دشت‌های گسترده، جلگه‌ها، [[کوه]]ساران، جنگل‌ها، [[معادن]] و ذخیره‌های زیرزمینی است<ref>انقلاب تکاملی اسلام، ص۱۶۷.</ref> که زیر نظر [[سرپرستی]] [[شایسته]] اداره می‌شود. در [[حقیقت]]، اموال عمومی، [[ملک]] خداست. ازاین رو، باید به مصارف خداپسندانه برسد. آنچه در آموزه‌های [[نبوی]] به عنوان یکی از اصول و شاخصه‌های [[تمدن]] آن حضرت مطرح است، رعایت [[حریم‌ها]] و [[حرمت‌ها]] در عرصه [[اقتصاد]] و درباره [[اموال شخصی]] و عمومی است؛ زیرا بی‌توجهی به این اصل موجب بحران‌ها و اختلال [[نظام اجتماعی]] و [[انحطاط]] تمدن می‌شود. [[پیامبر اعظم]] {{صل}} [[مسلمانان]] را از [[مفاسد]] [[اقتصادی]] و اموری چون [[غارت]] گری، [[غصب]]، [[رباخواری]]، پای [[مال]] کردن [[حقوق]] دیگران و کارهای سودجویانه آن به شدت [[نهی]] کرده است<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص۱۰۰.</ref>. | ||
=== اعتدال در مصرف و پرهیز از اسراف و تبذیر === | ==== اعتدال در مصرف و پرهیز از اسراف و تبذیر ==== | ||
{{اصلی|اعتدال در معارف و سیره نبوی}} | {{اصلی|اعتدال در معارف و سیره نبوی}} | ||
اسراف یا مصرف بیش از نیاز به قصد [[لذت]] یا برای [[فخرفروشی]] و [[خودنمایی]]، سرمایه‌ها و امکانات [[جامعه]] را هدر می‌دهد. به این ترتیب، دیگر افراد از مواهب و [[نعمت‌های الهی]] [[محروم]] و بی‌بهره می‌مانند. در مقابل اسراف و تبذیر، [[انفاق]] امری بسیار [[پسندیده]] است. ملتی که در پی کسب عزت و شرافت است، باید با همت بسیار بلند، برای دست یابی به [[مواهب الهی]] و [[تولید]] روزافزون بکوشد. برای تحقق این [[هدف]]، [[صرفه جویی]] در مصرف، نقش مهم و تعیین کننده‌ای دارد. [[قناعت]] به معنای [[اعتدال]] در مصرف و [[خرسندی]] به داشته‌هاست که با اسراف و [[خست]] متفاوت است. [[اقتصادی]] که بر پایه [[اسلام]] و آموزه‌های نبوی [[استوار]] است، برای افراد و [[جوامع]] دو ارمغان دارد: | اسراف یا مصرف بیش از نیاز به قصد [[لذت]] یا برای [[فخرفروشی]] و [[خودنمایی]]، سرمایه‌ها و امکانات [[جامعه]] را هدر می‌دهد. به این ترتیب، دیگر افراد از مواهب و [[نعمت‌های الهی]] [[محروم]] و بی‌بهره می‌مانند. در مقابل اسراف و تبذیر، [[انفاق]] امری بسیار [[پسندیده]] است. ملتی که در پی کسب عزت و شرافت است، باید با همت بسیار بلند، برای دست یابی به [[مواهب الهی]] و [[تولید]] روزافزون بکوشد. برای تحقق این [[هدف]]، [[صرفه جویی]] در مصرف، نقش مهم و تعیین کننده‌ای دارد. [[قناعت]] به معنای [[اعتدال]] در مصرف و [[خرسندی]] به داشته‌هاست که با اسراف و [[خست]] متفاوت است. [[اقتصادی]] که بر پایه [[اسلام]] و آموزه‌های نبوی [[استوار]] است، برای افراد و [[جوامع]] دو ارمغان دارد: | ||