شایسته‌سالاری در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

==شایسته‌سالاری در انتخاب کارگزاران==

امروزه در تئوری‌های مدیریت نیز مسأله «اخلاق» در مدیریت به طور جدی مورد توجه قرار گرفته است، به عنوان مثال در مقاله اخلاق در مدیریت به نکات زیر اشاره شده است: «اما مسأله مهم‌تر این است که من نگران مسأله [[رهبری]] شرکت هستم. آیا ما واقعاً می‌توانیم از کارکنان شرکت [[انتظار]] داشته باشیم که از [[دل]] و [[جان]] برای شرکتی کار کنند که [[رئیس]] آن به [[همسر]] خود [[دروغ]] می‌گوید و به او [[خیانت]] می‌کند؟ این امر موجب [[تضعیف]] [[روحیه]] کارکنان شرکت هم می‌شود. هیچکس [[دوست]] ندارد برای کسی که نمی‌توان به او [[احترام]] گذاشت کار کند».

==ملاک‌های [[شایسته‌سالاری]] از دیدگاه [[امام علی]]{{ع}}==

=== [[اعتقاد به خدا]] و تقید به اجرای [[فرمان]] او===

{{متن حدیث|وَ اتِّبَاعِ مَا أَمَرَ بِهِ فِي كِتَابِهِ}} اصل شاخص و فراگیر در انتصابات اجرای [[فرامین الهی]] است. این اصل در حوزه بیان [[تئوری‌ها]] و نظریه‌ها در ارائه خط‌مشی‌ها، چه به صورت جزئی و چه به صورت کلی، مطرح است.

هرجا که [[خدا]] و [[پیامبر]] حکمی داده باشند، چه در حوزه عمل و چه در حوزه [[علم]] و نظر باید [[تبعیت]] شود. [[قرآن کریم]] در این رابطه در [[سوره قلم]] [[آیه]] ۴۸ می‌فرماید: {{متن قرآن|فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَلَا تَكُنْ كَصَاحِبِ الْحُوتِ}}<ref>«پس برای (رسیدن) فرمان پروردگارت شکیبایی پیشه کن و چون «همراه ماهی» (یونس) مباش» سوره قلم، آیه ۴۸.</ref>. خداوند به [[سرنوشت]] و [[هدایت مردم]] بسیار حساس است و برای هدایت مردم دستورالعمل مشخص و کاملی در قالب «[[قرآن]]» ارسال کرده است طبیعی است [[تفسیر قرآن]] توسط [[پیامبر اکرم]] و [[ائمه اطهار]]{{عم}} و [[فقها]] در [[زمان غیبت]] انجام می‌گیرد که بایدها و نبایدهای مدیریت را مشخص می‌کند. [[مدیر]] در [[تفکر]] اسلامی با محور [[وحی]] و [[عقل]] اصول و شیوه‌های مدیریت را دریافته و بر مبنای آن عمل می‌کند.

===[[مردم‌دار]] و [[مردم‌دوست]] باشد===

{{متن حدیث|أَشْعِرْ قَلْبَكَ الرَّحْمَةَ لِلرَّعِيَّةِ وَ الْمَحَبَّةَ لَهُمْ}}؛ «دلت از [[رحمت]] و [[محبت]] و [[لطف]] به [[مردم]] لبریز کن». مردم در [[نظام]] [[مدیریت اسلامی]] جایگاه خاصی دارند و اصولاً [[مدیریت]] بایستی در خدمت [[رشد]] و [[سعادت]] و [[تعالی انسان]] باشد، مردم زمینه فعالیت و [[مقبولیت]] مدیر را در [[سیستم]] فراهم می‌کنند. مدیر در برخورد با [[نیروی انسانی]] زیرمجموعه خود بایستی به [[عدالت]] و [[مهربانی]] رفتار کند، مدیر به نظرات دیگران بایستی [[احترام]] بگذارد، اصل [[مشورت]] را مهم تلقی کند، [[حضرت علی]]{{ع}} می‌فرماید: «آن کسی که با بزرگان مشورت کند، از [[عقل]] و [[خرد]] آنان بهره می‌گیرد».

به نیازهای شخصی آنها رسیدگی کند، در مقابل آنها به خاطر [[خدا]] [[تواضع]] کند، [[اجازه]] بدهد مردم به [[راحتی]] مطالب خودشان را بیان کنند، زمینه [[انتقادپذیری]] را در خود تقویت کند و نسبت به مردم [[حسن ظن]] داشته باشد. حضرت تأکید می‌کند: «بایستی کاری کند که حسن ظن خود را نسبت به [[توده]] مردم فراهم آورد. نسبت به [[مردم]] بایستی [[روحیه]] [[خیرخواهی]] و پاکدلی داشته باشد و با [[صبر]] و [[اخلاص]] [[درشتی]] مردم را [[تحمل]] کند و در جهت [[رشد]] آنها گام بردارد».

=== سابقه درخشان داشتن===

حسن سابقه مدیر و خوشنام و موفق بودن دلگرمی و [[اعتماد]] مافوق را فراهم می‌کند و زمینه پذیرش و [[مقبولیت]] در [[سیستم]] را فراهم می‌کند و از سوی دیگر باعث می‌شود عموم مردم به [[سازمان]] و مدیر سازمان نگاه خوش‌بینانه داشته باشند. بررسی سوابق و دیدگاه‌ها و عملکرد فرد و ارزشیابی آن امروزه از مهمترین مراحل مدیریت [[نیروی انسانی]] تلقی می‌شود. [[حضرت علی]]{{ع}} در این رابطه می‌فرماید: «بدترین [[وزیران]] تو آنانند که پیش از تو [[وزیر]] [[اشرار]] بوده‌اند».

در این رابطه حضرت می‌فرمایند: «کارگزارانت را از میان خانواده‌های [[صالح]] و [[پیشگامان در اسلام]] برگزین». [[خانواده]] از نظر [[وراثت]] و محیطی که برای فرد فراهم می‌کند در نوع [[تربیت]]، [[روحیات]] و مراتب [[انسانیت]] فرد تأثیر بسزایی دارد. ریشه هر فرد را [[خانواده]] تشکیل می‌دهد، [[خانواده]] خوب زمینه اشتهار به [[نیکی]] و خوبی نزد [[مردم]] را فراهم می‌کند و زمینه [[اعتماد]] را فراهم می‌کند. در همین رابطه [[حضرت علی]]{{ع}} داشتن سابقه [[خدمت]] [[صادقانه]] را ملاکی در [[شایسته‌سالاری]] می‌دانند و می‌فرماید: «پس آنان ([[مدیران]]) را از طریق سابقه خدمتی که برای [[صالحان]] پیش از تو کرده بودند بیازمای». به هر حال مدیری که قرار است [[مسئولیت]] یک [[سازمان]] را در تمام ابعاد بپذیرد لازم است که [[توانایی]] و [[تعهد]] خود را در میدانی آزموده باشد، این [[آزمون]] موفق زمینه اعتماد سازمان را فراهم می‌کند. امروز در [[دنیا]] تأکید بر [[تجربه]] موفق یک اصل است که در این رابطه در [[مدیریت]] [[امام علی]]{{ع}} به طور خاص مورد تأکید و توجه قرار گرفته است.

=== [[دانایی]] و توانایی===

[[علم]] یعنی [[تخصص]] و [[مهارت]] فنی در هر کار، داشتن توانایی شامل [[توانایی جسمی]] و [[روحی]] است. کسی که متصدی بخش مهمی از سازمان، یعنی مدیریت، می‌گردد باید معلومات و توانایی از عهده حل معضلات و پی

چیدگی‌های آن برآمدن و پشتکاری که به [[یاری]] آن امور متعدد را تمشیت دهد، داشته باشد.

=== [[دوراندیشی]] و [[آشنایی به زمان]]===

اصولاً [[اسلام]] با طرح [[جاودانه]] بودن [[آخرت]]، ارتباط تنگاتنگ [[دنیا]] و آخرت و [[مهدویت]] و ظهور [[مصلح]] در [[عالم هستی]]، [[محاسبه]] و [[مراقبه]] دائم [[رفتار]]، [[انسان]] را [[دعوت]] به ساختن [[آینده]] و [[امید به آینده]] می‌کند. طبیعی است ساختن آینده و حرکت به سوی [[افق اعلی]] در دنیا و آخرت نیاز به [[برنامه‌ریزی]]، دوراندیشی و [[تدبیر]] دارد.

===[[برهان]] و [[تصمیم‌گیری]]===

مدیر در رأس [[هرم]] [[سازمان]] نقش پیشرو، تصمیم‌گیرنده و هماهنگ‌کننده سازمان را برعهده دارد و برحسب موقعیت اجرایی خود و مسئولیتی که برعهده دارد، مرکز ثقل [[اندیشه‌ها]]، طرح‌ها و پیشنهادهاست. در [[حقیقت]] مدیر آخرین [[مرجع]] برای تجزیه و تحلیل و جمع‌بندی و اتخاذ تصمیم برای عمل است. به همین جهت تصمیم‌گیری [[مدیریت]] در سازمان بسیار مهم است. [[حضرت علی]]{{ع}} به [[مالک اشتر]] سفارش می‌کند در تصمیم‌گیری به نکات زیر توجه کند:

=== [[ساده‌زیستی]]===

تأثیری که [[مردم]] از مدیریت و حتی وابستگان مدیر می‌گیرند بسیار شدید است. اگر مدیر و وابستگان او به لحاظ امکانات و موقعیتی که در [[اختیار]] دارند، یک قدم به سمت [[دنیاطلبی]] بردارند، [[جامعه]] ده‌ها قدم به طرف [[دنیا]] خواهد رفت و آن وقت سازمان و جامعه از نظر [[معنوی]] به شدت آسیب می‌بیند. [[امام علی]]{{ع}} به [[مدیران]] توصیه می‌کند با [[صادقان]] و [[عارفان]] بپیوندند. حضرت [[کارگزاران]] خود مانند [[شریح قاضی]] و [[عثمان بن حنیف]] را به لحاظ [[تجمل‌گرایی]] و مصرف‌های متنوع مورد [[انتقاد]] قرار داد.

مدیر با ساده‌زیستی غمخوار و [[فریادرس]] [[فقرا]] خواهد بود. او مردم را [[درک]] خواهد کرد و در جهت [[حل مشکلات]] آنها [[فداکاری]] و [[ایثار]] می‌کند، [[مدیر]] بایستی بداند که [[رفاه]] زیاد و [[تجمل‌گرایی]] زمینه [[انحراف]] و [[تباهی]] او را فراهم می‌کند و زمینه [[بی‌اعتمادی مردم]] و کارکنان را فراهم می‌سازد. البته این را نباید از نظر دور داشت که رفاه در حد [[ضرورت]] لازم است، اما مدیر وقتی امکانات بیشتر از ضرورت داشت، برای خودش ضرورت‌هایی را می‌تراشد و توجیهاتی می‌آورد.

=== [[تحمل]] برخورد و [[تحمل دیگران]] را داشتن===

از سوی دیگر مدیر باید روحیه انتقادپذیری داشته باشد، اشکال کار خود را در آینه [[افکار]] دیگران ببیند و به انتقاد منتقدان با دیده [[انصاف]] بنگرد و سخنان آنان را به گوش [[هوش]] بشنود. خلاصه اینکه در روش [[مدیر]] بایستی نوعی [[آزادی]] و [[دموکراسی]] وجود داشته باشد تا فضای تعامل و [[ابتکار]] فراهم شود.

== منابع ==

{{منابع}}