نصب الهی امام در دوران امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدین‌جهت، بزرگان [[اهل‌سنت]] نیز چنین بیعتی را بی‌اعتبار دانسته، معتقدند که [[حضرت علی]]{{ع}} تا شش ماه بعد از [[رحلت نبی اکرم]]{{صل}} یعنی تا [[زمان]] [[حیات حضرت زهرا]]{{س}} حاضر به [[بیعت]] نشدند<ref>ر.ک: محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح بخاری، ج۵، ص۸۳؛ مسلم بن حجاج نیسابوری، صحیح مسلم، ج۵، ص۱۵۴؛ اسماعیل بن عمر ابن کثیر دمشقی، البدایه و النهایه، ج۵، ص۳۰۷.</ref>. در منابع متقدم [[شیعی]] نیز به نظر می‌رسد ذکری از بیعت امام با [[ابوبکر]] نشده باشد<ref>شیخ مفید معتقد است امیرمؤمنان{{ع}} هرگز با ابوبکر بیعت نکرد. وی بر آن استدلال نموده است و این مطلب را اعتقاد محققان، از اهل امامت دانسته است (ر.ک: محمد بن حسین الشریف المرتضی، الفصول المختاره، ص۵۶).</ref>؛ ولی به هر حال، [[کناره‌گیری]] امیر مؤمنان{{ع}} از [[حکومت]] یا بیعت ایشان با خلفا به دلیل در نظر داشتن [[مصلحت اسلام]] و [[حفظ]] اصل [[نظام]] بوده است<ref>{{متن حدیث|فَسَدَلْتُ دُونَهَا ثَوْباً وَ طَوَيْتُ عَنْهَا كَشْحاً وَ طَفِقْتُ أَرْتَئِيُ مَا بَيْنَ أَنْ أَصُولَ بِيَدٍ جَذَّاءَ أَوْ أَصْبِرَ... فَرَأَيْتُ أَنَّ الصَّبْرَ عَلَى هَاتَا أَحْجَى فَصَبَرْتُ وَ فِي الْعَيْنِ قَذًى وَ فِي الْحَلْقِ شَجًا أَرَى تُرَاثِي نَهْباً... فَصَبَرْتُ عَلَى طُولِ الْمُدَّةِ وَ شِدَّةِ الْمِحْنَةِ}} (شریف رضی، نهج‌البلاغه للصبحی صالح، ص۴۸؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، معانی الاخبار، ص۳۶۱؛ محمد بن محمد بن نعمان (شیخ مفید)، الارشاد، ج۱، ص۲۸۷-۲۸۸).</ref>. [[امیر مؤمنان]]{{ع}} در تبیین علل [[کناره‌گیری]] از [[حقّ]] خود در [[خلافت]]، عواملی مانند جلوگیری از [[تفرقه]] [[مسلمانان]]<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اللَّهَ لَمَّا قَبَضَ نَبِيَّهُ{{صل}} اسْتَأْثَرَتْ عَلَيْنَا قُرَيْشٌ بِالْأَمْرِ، وَ دَفَعَتْنَا عَنْ حَقٍّ نَحْنُ أَحَقُّ بِهِ مِنَ النَّاسِ كَافَّةً، فَرَأَيْتُ أَنَّ الصَّبْرَ عَلَى ذَلِكَ أَفْضَلُ مِنْ تَفْرِيقِ كَلِمَةِ الْمُسْلِمِينَ، وَ سَفْكِ دِمَائِهِمْ، وَ النَّاسُ حَدِيثُو عَهْدٍ بِالْإِسْلَامِ، وَ الدِّينُ يَمْخَضُ مَخْضَ الْوَطْبِ يُفْسِدُهُ أَدْنَى وَهْنٍ، وَ يَعْتِكُهُ أَقَلُّ خُلْفٍ}} (عبدالحمید ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج۱، ص۳۰۸)؛ {{متن حدیث|وَ لَيْسَ رَجُلٌ فَاعْلَمْ أَحْرَصَ [النَّاسِ‌] عَلَى جَمَاعَةِ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ{{صل}} وَ أُلْفَتِهَا مِنِّي أَبْتَغِي بِذَلِكَ حُسْنَ الثَّوَابِ وَ كَرَمَ الْمَآبِ‌}} (عبدالحمید ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج۱، ص۴۶۶).</ref> و خطر [[مرتدان]]<ref>{{متن حدیث|رَأَيْتُ رَاجِعَةَ النَّاسِ قَدْ رَجَعَتْ عَنِ الْإِسْلَامِ يَدْعُونَ إِلَى مَحْقِ دَيْنِ مُحَمَّدٍ{{صل}} فَخَشِيتُ إِنْ لَمْ أَنْصُرِ الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ أَنْ أَرَى فِيهِ ثَلْماً أَوْ هَدْماً تَكُونُ الْمُصِيبَةُ بِهِ عَلَيَّ أَعْظَمَ مِنْ فَوْتِ وِلَايَتِكُمُ}} (عبدالحمید ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج۱، ص۴۵۱).</ref>، نداشتن [[یار]] و [[محافظت]] از [[اهل بیت]]{{عم}} <ref>{{متن حدیث|فَنَظَرْتُ فَإِذَا لَيْسَ لِي مُعِينٌ إِلَّا أَهْلُ بَيْتِي فَضَنِنْتُ بِهِمْ عَنِ الْمَوْتِ وَ أَغْضَيْتُ عَلَى الْقَذَى وَ شَرِبْتُ عَلَى الشَّجَا وَ صَبَرْتُ عَلَى أَخْذِ الْكَظَمِ وَ عَلَى أَمَرَّ مِنْ طَعْمِ الْعَلْقَمِ}} (عبدالحمید ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج۱، ص۶۸).</ref> را ذکر کرده‌اند<ref>ر.ک: غلامحسن محرمی، تاریخ تشیع از آغاز تا پایان غیبت صغری، ص۷۴-۷۷.</ref>. لازمه [[مبارزه امام]] با [[حکومت]]، تفرقه و [[خون‌ریزی]] در جامعه‌ای بود که [[اسلام]] هنوز در آن ریشه‌دار نشده بود؛ به خصوص [[ارتداد]] جمعی از مسلمانان، این خطر را تشدید می‌نمود. به علاوه، با توجه به تعداد اندک [[یاران]] حضرت، چه بسا [[اقدام عملی]] از سوی ایشان باعث می‌شد تا [[اهل بیت پیامبر]]{{صل}} که [[حافظان]] و [[مفسران]] [[حقیقی]][[ دین]] بودند، از میان بروند و اثری از [[دین اسلام]] باقی نماند؛ لذا همان‌طور که [[پیامبر اسلام]]{{صل}} به دلیل نداشتن نیروی کافی، تا زمانی که در [[مکه]] بودند، در برابر جنایات [[مشرکین]] مقابله‌ای نکرد، [[امیرمؤمنان]]{{ع}} هم که حامیان زیادی نداشت، مجبور به [[کناره‌گیری]] از [[حکومت]] شد و از [[مبارزه]] علنی با [[حاکمان]] خودداری نمود<ref>[[سید احمد حسینی|حسینی، سید احمد]]، [[نظریه نصب الهی امام معصوم در تاریخ تفکر امامیه (کتاب)|نظریه نصب الهی امام معصوم در تاریخ تفکر امامیه]]، ص۱۳۶-۱۳۹.</ref>.

در سخنان [[امیر مؤمنان]]{{ع}}، به مواردی بر می‌خوریم که حاکی از عدم تمایل ایشان به [[خلافت]] و عهده‌داری زمام حکومت است. ایشان بعد از قتل عثمان در پاسخ به کسانی که با شور و [[اشتیاق]] قصد [[بیعت]] داشتند، نسبت به [[زمامداری]] و پذیرش خلافت اظهار بی‌رغبتی کرده، برای پذیرش آن شرایطی تعیین می‌کردند<ref>{{متن حدیث|دَعُونِي وَ الْتَمِسُوا... وَ اعْلَمُوا أَنِّي إِنْ أَجَبْتُكُمْ رَكِبْتُ بِكُمْ مَا أَعْلَمُ وَ لَمْ أُصْغِ إِلَى قَوْلِ الْقَائِلِ وَ عَتْبِ الْعَاتِبِ}} (شریف رضی، نهج البلاغه للصبحی صالح، ص۱۳۶). </ref>؛ در حالی که اگر [[امام]] از سوی [[خداوند]] [[منصوب]] شده است، وظیفه‌اش در دست گرفتن زمام حکومت می‌باشد و عدم تمایل، معنی نخواهد داشت. بنابراین [[حضرت علی]]{{ع}}[[امامت]] و خلافت خویش را منوط به [[انتخاب مردم]] می‌داند؛ لذا برای پذیرش آن، شرایطی بیان و یا اظهار [[کراهت]] می‌کند، و الا اگر ایشان [[معتقد]] به [[نصب الهی]] خود بود، وظیفه‌ای جز قبول آن با هر شرایطی نداشت؛ زیرا [[فرار از مسئولیت]] [[الهی]] [[گناه]] است<ref>ر.ک: حیدر علی قلمداران، پاسخی کوتاه به دو پرسش مهم پیرامون امامت و خلافت، ص۵.</ref>.