←بهداشت لباس
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
خلال کردن دندان نیز از دیگر اموری بود که [[رسول خدا]] {{صل}} بر آن تأکید داشت و [[مسلمانان]] را به خلال کردن سفارش می‌کرد و می‌فرمود: "خلال کنید، به درستی که خلال برای لثه‌ها مفید و آن، تمییز کننده دهان است"<ref>الکافی، ج ۶، ص ۳۷۶ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۴۲۱.</ref>. استنشاق و مضمضه کردن هم از سنت‌های ایشان به شمار می‌آمد<ref>شیخ طوسی، التهذیب، ج ۱، ص ۷۹ و شیخ طوسی، الاستبصار، ج ۱، ص ۶۷.</ref> و بر آن تأکید می‌ورزید و می‌فرمود: {{متن حدیث|تَخَلَّلُوا عَلَى الطَّعَامِ وَ تَمَضْمَضُوا}}<ref>ابوالعباس مستغفری، طب النبی، ص ۲۱ و مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۳۱۸.</ref>؛ پس از غذا، خلال و مضمضه کنید<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۳۴ ـ ۲۳۵؛ [[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[نگین رسالت (کتاب)|نگین رسالت]] ص ۳۱.</ref>. | خلال کردن دندان نیز از دیگر اموری بود که [[رسول خدا]] {{صل}} بر آن تأکید داشت و [[مسلمانان]] را به خلال کردن سفارش می‌کرد و می‌فرمود: "خلال کنید، به درستی که خلال برای لثه‌ها مفید و آن، تمییز کننده دهان است"<ref>الکافی، ج ۶، ص ۳۷۶ و وسائل الشیعه، ج ۲۴، ص ۴۲۱.</ref>. استنشاق و مضمضه کردن هم از سنت‌های ایشان به شمار می‌آمد<ref>شیخ طوسی، التهذیب، ج ۱، ص ۷۹ و شیخ طوسی، الاستبصار، ج ۱، ص ۶۷.</ref> و بر آن تأکید می‌ورزید و می‌فرمود: {{متن حدیث|تَخَلَّلُوا عَلَى الطَّعَامِ وَ تَمَضْمَضُوا}}<ref>ابوالعباس مستغفری، طب النبی، ص ۲۱ و مستدرک الوسائل، ج ۱۶، ص ۳۱۸.</ref>؛ پس از غذا، خلال و مضمضه کنید<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص۲۳۴ ـ ۲۳۵؛ [[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[نگین رسالت (کتاب)|نگین رسالت]] ص ۳۱.</ref>. | ||
=== بهداشت مو === | |||
==== زدودن موهای زاید ==== | |||
بنا بر روایاتی که از [[امامان شیعه]]{{عم}} نقل شده، آنان ضمن تقید بر استفاده از نوره (مو بَر)، آن را موجب [[طهارت]] و [[پاکیزگی]]<ref>بنگرید به: الکلینی، الکافی، ج۶، ص۵۰۵، باب النورة.</ref> و از [[اخلاق انبیا]] برمی‌شمردند<ref>{{متن حدیث|وَ قَالَ الصَّادِقُ{{ع}} أَرْبَعٌ مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِيَاءِ{{عم}}: التَّطَيُّبُ وَ التَّنْظِيفُ بِالْمُوسَى وَ حَلْقُ الْجَسَدِ بِالنُّورَةِ وَ كَثْرَةُ الطَّرُوقَةِ}}. (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۳۱، ح۳۴۱)</ref>. [[امام صادق]]{{ع}} نقل می‌کند که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} در هر روزِ [[جمعه]] موهای زاید بدن خویش را می‌زدود<ref>{{متن حدیث|عَنْ حُذَيْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} يَقُولُ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} يَطْلِي الْعَانَةَ وَ مَا تَحْتَ الْأَلْيَتَيْنِ فِي كُلِّ جُمُعَةٍ}}. (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۶، ص۵۰۷، ح۱۴)؛ {{متن حدیث|و كان رسول الله{{صل}} يطلي، فيطليه من يطليه حتى اذا بلغ ما تحت الازار تولاه بنفسه}}. (الطبرسی، مکارم الأخلاق، ص۳۵)</ref>. حضرت برای مردان تا چهل [[روز]] و برای [[زنان]] تا بیست روز، تأخیر در این کار را روا نمی‌دانست<ref>{{متن حدیث|عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} مَنْ كانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلَا يَتْرُكْ عَانَتَهُ فَوْقَ أَرْبَعِينَ يَوْماً وَ لَا يَحِلُّ لِامْرَأَةٍ تُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ أَنْ تَدَعَ ذَلِكَ مِنْهَا فَوْقَ عِشْرِينَ يَوْماً}}. (الکلینی، الکافی، ج۶، ص۵۰۶، ح۸).</ref>. ناگفته پیداست که روا نبودن در اینجا به معنای [[حرام]] بودن نیست، بلکه [[کراهت]] آن را می‌رساند. | |||
بنا بر [[روایت]] ابن ابی‌یعفور از [[امام صادق]]{{ع}} زدودن موهای زایدِ زیر بغل نیز از سنت‌های [[پیامبر]] بوده است<ref>گفته شده که میان ابن ابی‌یعفور و زرارة بر سر افضل بودن کندن موی زیر بغل یا تراشیدن آن اختلاف بوده است. آنان هنگامی که به محضر امام صادق{{ع}} رسیدند، حضرت را در حالی که در حمام زیر بغل‌ها را نوره مالیده بود، مشاهده کردند. پس از طرح اختلاف، حضرت جانب ابن ابی‌یعفور را گرفت و فرمود: «تراشیدن بر طبق سنت است و از کندن بهتر، و ازاله کردن با نوره (موبَر) نیز از تراشیدن افضل است. (الکلینی، الکافی، ج۶، ص۵۰۸؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ج۱، ص۲۷۶).</ref>. آن حضرت در روایتی، موی بلندِ [[سبیل]]، زیر بغل و شرمگاه را محل لانه کردن [[شیطان]] دانسته که می‌تواند اشاره به میکروب‌ها باشد<ref>{{متن حدیث|عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ{{عم}} قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} لَا يُطَوِّلَنَّ أَحَدُكُمْ شَارِبَهُ وَ لَا عَانَتَهُ وَ لَا شَعْرَ إِبْطَيْهِ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَتَّخِذُهَا مَخَابِئَ يَسْتَتِرُ بِهَا}}. (شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۵۱۹، ح۱).</ref>.<ref>[[محمد رضا جباری|جباری، محمد رضا]]، [[سیره اخلاقی پیامبر اعظم - جباری (کتاب)|سیره اخلاقی پیامبر اعظم]]، ص ۱۱۵.</ref> | |||
==== کوتاه کردن موی سر و صورت و ناخن ==== | |||
موی سر که موجب [[زیبایی]] [[آدمی]] است، بی‌تردید باید مورد [[نظافت]] و [[مراقبت]] قرار گیرد. در این زمینه نیز [[روایات]] درس‌آموزی از [[سیره نبوی]]{{صل}} در دست است که امروزه می‌تواند برای همگان - به ویژه [[نسل جوان]] - الگوساز باشد. | |||
پیش‌تر درباره شستشوی موی سر و صورت با سدر به دو [[روایت]] اشاره کردیم<ref>بنگرید به: الکلینی، الکافی، ج۶، ص۵۰۵، ح۷؛ الطبرسی، مکارم الأخلاق، ص۳۲.</ref>. اما به جز اهتمام [[پیامبر]]{{صل}} به شستن موها، [[بهداشت]] [[موی حضرت]] نیز جلوه دیگری داشته است. | |||
تراشیدن موی سر در بیان [[امام کاظم]]{{ع}} یکی از [[ویژگی‌های انبیا]] شمرده شده است<ref>{{متن حدیث|عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ أَوْ غَيْرِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ جَهْمٍ قَالَ: مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِيَاءِ التَّنَظُّفُ وَ التَّطَيُّبُ وَ حَلْقُ الشَّعْرِ وَ كَثْرَةُ الطَّرُوقَةِ}}. (الکلینی، الکافی، ج۵، ص۵۶۷، ح۵۰)</ref>. در [[روایات معصومین]]{{عم}} فوایدی برای تراشیدن موی سر ذکر شده؛ همچون دور شدن کثیفی و حشرات موذی از سر و نیز افزایش [[قدرت]] [[بینایی]] [[چشم]]<ref>{{متن حدیث|عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}}قَالَ قَالَ لِي اسْتَأْصِلْ شَعْرَكَ يَقِلُّ دَرَنُهُ وَ دَوَابُّهُ وَ وَسَخُهُ وَ تَغْلُظُ رَقَبَتُكَ وَ يَجْلُو بَصَرَكَ وَ فِي رِوَايَةٍ أُخْرَى وَ يَسْتَرِيحُ بَدَنُكَ}}. (الکلینی، الکافی، ج۶، ص۴۸۵، ح۲).</ref>. البته این بدان معنا نیست که [[رسول خدا]]{{صل}} همواره موی سر را می‌تراشیده، بلکه از روایات متعدد چنین برمی‌آید که حضرت موهای خود را در حدی که به نرمه گوش می‌رسید، بلند می‌کرد<ref>در مباحث مربوط به آراستگی و زینت در سیره نبوی{{صل}} به بررسی این روایات خواهیم پرداخت.</ref>. اما نکته [[بهداشتی]] مربوط به موهای آن حضرت - در صورت بلند بودن - [[حفظ]] و نظافت آن از سویی، و مرتب و شانه کردن آن از سوی دیگر است<ref>{{متن حدیث|عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} يُرَجِّلُ شَعْرَهُ وَ أَكْثَرُ مَا كَانَ يُرَجِّلُ شَعْرَهُ بِالْمَاءِ وَ يَقُولُ كَفَى بِالْمَاءِ لِلْمُؤْمِنِ طِيباً}}. (ابن اشعث الکوفی، الجعفریات، ص۱۵۶؛ نوری طبرسی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۱، ص۴۰۸، ح۱۰۰۷؛ الطبرسی، مکارم الأخلاق، ص۶۹).</ref>. | |||
کوتاه کردن موی شارِب ([[سبیل]]) نیز نمود دیگری از [[بهداشت فردی]] [[رسول خدا]]{{صل}} است. بنا به [[نقلی]] از [[امام صادق]]{{ع}}، رسول خدا{{صل}} فرموده است: «کوتاه کردن موی شارب به گونه‌ای که خط لب‌ها آشکار شود، از [[سنت]] است»<ref>{{متن حدیث|عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} إِنَّ مِنَ السُّنَّةِ أَنْ تَأْخُذَ مِنَ الشَّارِبِ حَتَّى يَبْلُغَ الْإِطَارَ}}. (الکلینی، الکافی، ج۶، ص۴۸۷، ح۶)</ref>. | |||
دلیل کوتاه کردن موی شارب، همان جنبه [[بهداشتی]] آن است؛ چنان‌که در [[تحف العقول]] در [[آداب]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} نیز بدان تصریح شده است<ref>{{متن حدیث|أَخْذُ الشَّارِبِ مِنَ النَّظَافَةِ وَ هُوَ مِنَ السُّنَّةِ}}. (الحرانی، تحف العقول، ص۱۰۰)</ref>. از رسول خدا{{صل}} نیز نقل شده که سبیلِ بلند محل لانه کردن [[شیطان]] است<ref>{{متن حدیث|عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} لَا يُطَوِّلَنَّ أَحَدُكُمْ شَارِبَهُ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَتَّخِذُهُ مَخْبَأً يَسْتَتِرُ بِهِ}}. (الکلینی، الکافی، ج۶، ص۴۸۷ و ۴۸۸، ح۱۱) شایان ذکر است شیطان در این تعبیر می‌تواند کنایه از میکروب‌ها باشد که در آن زمان برای مخاطبان رسول خدا{{صل}} ناشناخته بود.</ref>. در [[روایت]] [[شیخ صدوق]] از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نیز چنین آمده: [[مجوس]] ریش خود را تراشیده و سبیل را بلند می‌گذارند و ما سبیل خود را می‌زنیم و [[محاسن]] را وامی‌گذاریم<ref>{{متن حدیث|وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} إِنَّ الْمَجُوسَ جَزُّوا لِحَاهُمْ وَ وَفَّرُوا شَوَارِبَهُمْ وَ إِنَّا نَجُزُّ الشَّوَارِبَ وَ نُعْفِي اللِّحَى وَ هِيَ الْفِطْرَةُ}}. (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۳۰، ح۳۳۱).</ref>. شارب‌ها را کوتاه کرده و محاسن را رها کنید و خود را به [[یهود]] شبیه نکنید<ref>{{متن حدیث|وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} حُفُّوا الشَّوَارِبَ وَ أَعْفُوا اللِّحَى وَ لَا تَشَبَّهُوا بِالْيَهُودِ}}. (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۳۰، ح۳۲۹).</ref>. | |||
آن حضرت [[آشفتگی]] و نامرتب بودن و عدم [[اصلاح]] [[محاسن]] را نیز برنمی‌تافت و در مواردی نیز به این امر [[اعتراض]] می‌کرد<ref>{{متن حدیث|وَ نَظَرَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} إِلَى رَجُلٍ طَوِيلِ اللِّحْيَةِ فَقَالَ مَا كَانَ هَذَا لَوْ هَيَّأَ مِنْ لِحْيَتِهِ فَبَلَغَ الرَّجُلَ ذَلِكَ فَهَيَّأَ مِنْ لِحْيَتِهِ بَيْنَ اللِّحْيَتَيْنِ ثُمَّ دَخَلَ عَلَى النَّبِيِّ{{صل}} فَلَمَّا رَآهُ قَالَ هَكَذَا فَافْعَلُوا}}. (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۳۰، ح۳۳۰).</ref>. | |||
کوتاه کردن ناخن نیز از جمله [[سنن]] [[پیامبر]]{{صل}} شمرده شده است<ref>{{متن حدیث|عَنِ ابْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} قَالَ: مِنَ السُّنَّةِ تَقْلِيمُ الْأَظْفَارِ}}. (الکلینی، الکافی، ج۶، ص۴۹۰).</ref>. در روایتی از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} چنین آمده است: هر آنکه [[روز]] [[شنبه]] و [[پنجشنبه]] ناخن‌ها و شاربش را کوتاه کند، از [[درد]] دندان و درد چشم خلاصی یابد<ref>{{متن حدیث|وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} مَنْ قَلَّمَ أَظْفَارَهُ يَوْمَ السَّبْتِ وَ يَوْمَ الْخَمِيسِ- وَ أَخَذَ مِنْ شَارِبِهِ عُوفِيَ مِنْ وَجَعِ الضِّرْسِ وَ وَجَعِ الْعَيْنِ}}. (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۲۸، ح۳۱۲).</ref>. | |||
روشن است که ناخن و [[سبیل]] بلند زمینه مناسبی برای انتقال میکروب به چشم (بر اثر تماس دست) و دهان (بر اثر باقی ماندن غذا بر روی سبیل) است. البته در باب کوتاه کردن ناخن، پیامبر اکرم{{صل}} [[زن‌ها]] را استثنا می‌کرد و بلندی بخشی از ناخن آنان را موجب فزونی [[جمال]] می‌شمرد<ref>{{متن حدیث|وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} لِلرِّجَالِ قُصُّوا أَظَافِيرَكُمْ وَ لِلنِّسَاءِ اتْرُكْنَ مِنْ أَظْفَارِكُنَّ فَإِنَّهُ أَزْيَنُ لَكُنَّ}}؛ (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۲۸، ح۳۱۵).</ref>، اما این توصیه - با توجه به [[دستورات]] [[بهداشتی]] [[اسلام]]- مشروط به رعایت [[بهداشت]] در ناخن‌ها توسط [[بانوان]] است. | |||
پس از کوتاه کردن مو و ناخن، [[استحباب]] [[دفن]] کردن آنها نیز در [[سیره نبوی]] نقل شده<ref>{{متن حدیث|وَ رُوِيَ أَنَّ مِنَ السُّنَّةِ دَفْنَ الشَّعْرِ وَ الظُّفُرِ وَ الدَّمِ}}. (شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۲۸، ح۳۱۷).</ref> که این کار هم برای رعایت [[احترام]] نسبت به اجزای بدن [[مؤمن]] است و هم اینکه عملی است [[بهداشتی]]. آخرین سخن در این‌باره آنکه، [[پیامبر اکرم]]{{صل}} به خاطر تقید به [[اصلاح]] مو و ناخن، یکی از وسایلی که همواره در سفرها به همراه می‌برد، قیچی بود<ref>{{متن حدیث|وَ كَانَ{{صل}} لَا يُفَارِقُهُ فِي أَسْفَارِهِ قَارُورَةُ الدُّهْنِ وَ الْمُكْحُلَةُ وَ الْمِقْرَاضُ وَ الْمِسْوَاكُ وَ الْمُشْطُ}}. (الطبرسی، مکارم الأخلاق، ص۳۵).</ref>.<ref>[[محمد رضا جباری|جباری، محمد رضا]]، [[سیره اخلاقی پیامبر اعظم - جباری (کتاب)|سیره اخلاقی پیامبر اعظم]]، ص ۱۱۷.</ref> | |||
=== بهداشت [[لباس]] === | === بهداشت [[لباس]] === | ||