اخلاق در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

اخلاق در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۰ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۲۹

۸٬۷۷۲ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۰ آوریل ۲۰۲۱

←‏جستارهای وابسته

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۲۶۲

ویرایش

@@ خط ۳۹: / خط ۳۹: @@
 برخی از عالمان اخلاق بر آنند که پرداختن به این نوع متون اخلاقی نمی‌تواند تمام مقصود در [[تهذیب]] [[نفوس]] را ادا کند و حتی پرداختن به برخی از آنها موجب دور ماندن از مقصد می‌گردد، از این‌رو باید در موضوع [[اخلاق]] آثاری نوشته شود که با [[بشارت]] و [[انذار]]، [[موعظه]] و [[نصیحت]] و [[تذکر]] و [[یادآوری]]، مقصود خود را در نفس جایگزین ساخته و به جای اینکه [[راه]] درمان را نشان دهد خود، درمان باشد و مطالعه آن [[قلب]] را نرم و [[انسان]] را مهذب و [[نورانی]] سازد. درحالی‌که متون برجای مانده تنها نسخه هستند و نتوانسته‌اند عمل را به [[مردم]] [[القاء]] نمایند<ref>امام خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۲-۱۴؛ امام خمینی، تقریرات فلسفه، تقریر سید عبدالغنی اردبیلی، ج۳، ص۳۶۰-۳۶۱.</ref>. کتاب [[چهل]] [[حدیث]] [[امام خمینی]] که بر اساس [[سنت]] اربعین‌نویسی [[نگارش]] یافته به این نکته توجه جدی داشته و در ۳۳ حدیث آن، ضمن برشماری [[مفاسد اخلاقی]]، مواعظی در جهت باز داشتن نفس از آنها بیان شده است. افزون بر آن، [[هدف]] مؤلف در شرح [[روایات]]، بیدار ساختن و توجه دادن به مخاطب است تا با پیمودن طریق [[سلوک]] خود را از [[صفات ناپسند]] مبرا ساخته و با [[ایمان]] درست و عمل [[خالص]] [[خدا]] را [[ملاقات]] کند<ref>ر.ک: امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۱-۲ «مقدمه».</ref>. پس از آن نیز آثار متعددی در [[علم اخلاق]] نگارش یافته که افزون بر توجه به این رویکرد، رویکردهای دیگری همچون محوریت [[آیات قرآن]] نیز در آنها مورد توجه بوده است<ref>ر.ک: [[محمد تقی مصباح یزدی|مصباح یزدی، محمد تقی]]، اخلاق در قرآن؛ مکارم شیرازی، ناصر، اخلاق در قرآن؛ [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، مراحل اخلاق در قرآن، مبادی اخلاق در قرآن.</ref>.<ref>[[علی گرامی|گرامی، علی]]، [[اخلاق - گرامی (مقاله)| مقاله «اخلاق»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی]]، ص ۴۱-۴۶.</ref>
+==رابطه اخلاق با مقوله‌های اساسی زندگی==
+[[اخلاق]] با سایر مقوله‌های اساسی [[زندگی]] مانند [[آزادی]]، [[حقوق]] و [[سیاست]] [[ارتباط]] بسیار نزدیکی دارد و در همه این مقولات، دارای نقش مهم و اثرگذاری است، از آن جمله:
+===آزادی===
+در [[جهان‌بینی اسلامی]] آزادی ریشه‌ای [[الهی]] دارد، و حرکت علیه آن، حرکت علیه یک پدیده الهی است<ref>ر.ک: مطهری، مجموعه آثار، ج۲۲، ص۴۴۵.</ref>، چنانکه نقطه مقابل آن [[تکلیف]] است<ref>ر.ک: مطهری، مجموعه آثار، ج۱، ص۴۲.</ref>، برخلاف [[لیبرالیسم]] غربی که آزادی در آن منهای حقیقتی به نام [[دین]] و [[خدا]] است. در [[اسلام]] [[ارزش‌های اخلاقی]] مسلم و [[ثابت]] است و حرکت در جهت آنها ارزش‌آفرین و کمال است، در نتیجه آزادی با این [[ارزش‌ها]] محدود می‌شود؛ درحالی که در [[نظام اخلاقی]] غربی ارزش‌های اخلاقی نسبی است و نمی‌توان کسی را که به این ارزش‌ها تعرض می‌کند مورد [[سرزنش]] قرار داد<ref>ر.ک: امام خمینی، صحیفه امام، ج۸، ص۹۷؛ ج۹، ص۳۳۴؛ ج۱۷، ص۱۶۲؛ آیت الله خامنه‌ای، ۱۲/۶/۱۳۷۷.</ref>. از سوی دیگر در اسلام، آزادی همراه با تکلیف است و [[انسان]] از آن جهت که [[مکلف]] است [[آزاد]] است تا در میان [[انگیزه‌ها]] و [[غرایز]] متضاد [[راه کمال]] را بپیماید. چنانکه [[حیات]] وی برای این منظور بوده است، {{متن قرآن|وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ}}<ref>«و پریان و آدمیان را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند» سوره ذاریات، آیه ۵۶.</ref>آزادی نیز مقدمه‌ای برای [[عبودیت]] است<ref>مطهری، مجموعه آثار، ج۱، ص۴۲؛ آیت الله خامنه‌ای، ۱۲/۶/۱۳۷۷؛ آزادی.</ref>.<ref>[[علی گرامی|گرامی، علی]]، [[اخلاق - گرامی (مقاله)| مقاله «اخلاق»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی]]، ص ۶۸.</ref>
+===[[عدالت اجتماعی]]===
+ایجاد عدالت اجتماعی تنها در سایه [[اخلاق اسلامی]] امکان‌پذیر است؛ هرچند بخش عمده آن به [[قوانین]] و مقررات مربوط می‌گردد، اما قوانین و مقررات نیز بدون برخورداری افراد از اخلاق اسلامی کارساز نیست. با تأمین شدن اخلاق در [[جامعه]]، عدالت اجتماعی نیز تأمین می‌شود و جامعه آباد می‌گردد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۳/۴/۱۳۷۲؛ عدالت.</ref>. [[هدف]] [[جمهوری اسلامی]] ایجاد عدالت اجتماعی بوده و تحقق آن به این است که هر [[انسانی]] وظیفه‌اش را به خوبی انجام دهد و رفتارها بر مبنای اخلاق باشد<ref>امام خمینی، صحیفه امام، ج۹، ص۱۹-۲۰.</ref>. عدالت اجتماعی تأثیر مستقیمی بر [[اخلاق]] [[مردم]] دارد و [[بی‌عدالتی‌ها]] می‌تواند اخلاق جامعه‌ای را به [[تباهی]] بکشاند. بسیاری از [[رذائل اخلاقی]] مانند [[حسادت]]، [[کینه]]، [[دشمنی]] و مانند آن از فقدان [[عدالت اجتماعی]] ناشی می‌گردد<ref>ر.ک: مطهری، مجموعه آثار، ج۲۳، ص۷۳۸.</ref>. عدالت اجتماعی یک اصل و [[هدف]] والا است و زمانی محقق می‌شود که [[جامعه]] [[تربیت یافته]] باشد و [[ظلم]] و [[ظلم‌پذیری]] در آن نباشد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۳/۴/۱۳۷۲.</ref>، و با استقرار [[شریعت اسلامی]] است که عدالت اجتماعی تحقق می‌یابد<ref>آیت الله خامنه‌ای، مکتوبات، ۱۰/۳/۱۳۶۹.</ref>. در [[زمان]] ما جامعه به [[برکت]] [[انقلاب]]، به سمت [[اخلاق الهی]] گردش قابل توجهی داشته و ادامه این [[راه]] می‌تواند جامعه را از عدالت اجتماعی برخوردار سازد<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۲۳/۴/۱۳۷۲. </ref>.<ref>[[علی گرامی|گرامی، علی]]، [[اخلاق - گرامی (مقاله)| مقاله «اخلاق»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی]]، ص ۶۹.</ref>
+===[[حقوق]]===
+اخلاق و حقوق دارای تأثیر متقابل بوده و بین مسائل آن دو، تلازم وجود دارد. حقوق و [[قوانین]] می‌تواند متأثر از اخلاق [[حاکم]] بر جامعه باشد، چنانکه قوانین نیز می‌تواند بر [[رفتار]] و اخلاق جامعه تأثیر بگذارد؛ هر قانونی دارای آثار [[تربیتی]] و [[اخلاقی]] است که باید به آن توجه شود؛ چنانچه [[قانون‌گذاری]] به گونه‌ای باشد که [[روح]] قانون‌پذیری، [[قناعت]] و [[دین‌داری]] و [[معنویت]] را در مردم تقویت کند مطلوب و اخلاقی است اما قانونی که روح [[قانون‌شکنی]] و [[اسراف]] و لاابالی‌گری را در مردم تقویت کند غیراخلاقی و نامطلوب می‌باشد<ref>ر.ک: آیت الله خامنه‌ای، ۳/۴/۱۳۸۸؛ قانون.</ref>. [[آسایش]] [[مسلمانان]] و [[حفظ]] [[اخلاق فاضله]] در سایه [[حکومت عدل]] و [[قانون]]، امکان‌پذیر است<ref>امام خمینی، ولایت فقیه، ص۱۵۳.</ref>.<ref>[[علی گرامی|گرامی، علی]]، [[اخلاق - گرامی (مقاله)| مقاله «اخلاق»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی]]، ص ۶۹.</ref>
+===[[سیاست]]===
+میان اخلاق و سیاست، رابطه‌ای متقابل وجود دارد. از یک سو برای تأمین [[سعادت]] جامعه، سیاست باید [[الهام]] گرفته از اخلاق و [[دین]] باشد و با اغراض و [[امیال نفسانی]] [[آلوده]] نگردد، تا در سایه آن [[معیشت]] مردم همراه با [[عزت]] و [[اقتدار]] ملی، [[پیشرفت]] [[علمی]]، معنویت، [[فضیلت]]، [[دین و اخلاق]] تأمین شود<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۲/۱۲/۱۳۸۰؛ ۲۰/۶/۱۳۸۸.</ref>. از سوی دیگر تعالی اخلاقی، و [[رشد]] معنویت و فضیلت در سایه سیاست و حکومت عدل و قانون‌مدار امکان‌پذیر است<ref>ر.ک: امام خمینی، ولایت فقیه، ص۱۵۳.</ref>. [[سلوک]] [[سیاسی]] [[امیرمؤمنان]]{{ع}} آمیخته با سلوک [[معنوی]] و [[اخلاقی]] ایشان بود و [[سیاست]] او از [[اخلاق]] و [[معنویت]] نشأت گرفته بود<ref>ر.ک: امام خمینی، صحیفه امام، ج۸، ص۱۸۶؛ ج۲۰، ص۱۱۶؛ آیت الله خامنه‌ای، ۲۰/۶/۱۳۸۸.</ref>. در [[مکتب سیاسی]] [[امام خمینی]] نیز، معنویت و اخلاق با سیاست در هم تنیده است و همه [[رفتارهای امام]] بر محور [[خدا]]، معنویت و اخلاق می‌باشد. از این‌رو امام خمینی [[قوانین]] [[شریعت]] را بستر حرکت خود می‌دانست<ref>آیت الله خامنه‌ای، ۱۴/۳/۱۳۸۳؛ سیاست.</ref>.<ref>[[علی گرامی|گرامی، علی]]، [[اخلاق - گرامی (مقاله)| مقاله «اخلاق»]]، [[مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی (کتاب)|مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی]]، ص ۷۰.</ref>
 == جستارهای وابسته ==