آیا بردن نام امام مهدی حرام است؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

== پاسخ جامع اجمالی ==

=== [[اختلاف]] در نام بردن اسم [[امام زمان]]{{ع}} ===

* در مورد [[حکم]] نام بردن [[حضرت مهدی]]{{ع}} به نام اصلی، [[اختلاف]] وجود دارد<ref>ر.ک. [[سید محمد تقی موسوی اصفهانی|موسوی اصفهانی، سید محمد تقی]]، [[تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌ (کتاب)|تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌]]، ص ۲۳-۲۶.</ref>. با توجه به [[روایات]] متعارض در این موضوع و قایل شدن محدودیت‌هایی برای بردن نام [[امام زمان]]{{ع}} که برگرفته از روایاتی در این زمینه است، می‌‌توان در یک طبقه بندی، موضوع را پیگیری کرد. [[علما]] در این زمینه به پنج دسته تقسیم شده اند: گروهی از [[علما]] با استناد به روایاتی که ناظر به [[تحریم]] هستند، بردن نام خاص آن [[حضرت]] را [[ممنوع]] و [[حرام]] دانسته‌اند؛ عده ای عدم جواز را تا [[زمان ظهور]] دانسته‌اند؛ برخی قائل به جواز هستند منتها جواز را [[مقید]] به زمان غیر از [[تقیه]] و [[ترس]] دانسته و برخی نیز با استناد به روایاتی که در آنها نام آن [[حضرت]] به صراحت ذکر شده، قائل به جواز مطلق شده‌اند<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۰۱-۲۱۶.</ref>.

=== [[ادله روایی]] نظرات مختلف ===

* مستند [[روایی]] دیدگاه‌های فوق را در چهار دسته می‌توان بیان کرد:

==== عدم جواز به صورت مطلق‌ ====

* [[روایات]] عدم جواز به صورت مطلق‌: روایاتی وجود دارد که ما را بر آن می‌دارد تا به هر [[علت]] از ذکر [[نام صریح امام مهدی]]{{ع}} خودداری کنیم: [[امیر مؤمنان]]{{ع}} در پاسخ [[عمر بن خطاب]] که پرسیده بود: نام [[امام زمان]]{{ع}} چیست؟ فرمود: «نام او را نمی‌توانم ببرم، چون [[پیامبر]]{{صل}} از من [[پیمان]] گرفته، و این نام در نزد [[رسول خدا]]{{صل}} به [[ودیعت]] گذاشته شده است»<ref>{{متن حدیث|سَأَلَ عُمَرُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ‏{{ع}}عَنِ الْمَهْدِیِّ قَالَ یَا ابْنَ أَبِی طَالِبٍ أَخْبِرْنِی عَنِ الْمَهْدِیِّ مَا اسْمُهُ قَالَ أَمَّا اسْمُهُ فَلَا إِنَّ حَبِیبِی وَ خَلِیلِی عَهِدَ إِلَیَّ أَنْ لَا أُحَدِّثَ بِاسْمِهِ حَتَّی یَبْعَثَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ مِمَّا اسْتَوْدَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَسُولَهُ فِی عِلْمِهِ}}؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۱، ص ۳۳.</ref> و...<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۸۵-۸۸.</ref>.

* بزرگانی همانند [[شیخ صدوق]] و علامۀ [[مجلسی]] به استناد همین [[روایات]]، از بردن [[نام صریح امام زمان]]{{ع}} [[نهی]] کرده‌اند. همچنین با توجه به اینکه تعدادی از این [[روایات]] مربوط به [[پیش از ولادت امام مهدی]]{{ع}} است و برخی دیگر مربوط به پس از ولادت و برخی دیگر مربوط به [[دوران غیبت صغری]] است و در تمام آنها [[نهی]] شده است که [[نام صریح امام زمان]]{{ع}} برده شود، نشان دهندۀ این است که این ممنوعیت مربوط به [[دوران غیبت صغری]] نیست<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۸۵-۸۸.</ref>.

* [[روایات]] دسته اول را می‌توان به گروه‌هایی تقسیم کرد:

# نام بردن [[حضرت]] با نام مخصوص برابر با [[کفر]] است: «[[صاحب]] این امر کسی است که جز [[کافر]]، نام او را به اسم خودش [[نبرد]]»<ref>{{متن حدیث|صَاحِبُ هَذَا اَلْأَمْرِ لاَ یُسَمِّیهِ بِاسْمِهِ إِلاَّ کَافِرٌ}}، کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۳۳۳، ح ۴.</ref>. برخی از شارحان کافی، درباره این [[حدیث]] گفته‌اند: شاید مراد از [[کافر]] در این [[روایت]]، کسی باشد که [[اوامر الهی]] را ترک و [[نواهی]] او را انجام می‌دهد؛ نه کسی که منکر [[پروردگار]] و یا [[مشرک]] به او است. شاید این مختص به زمان [[تقیه]] باشد؛ چرا که [[روایات]] فراوانی، به نام آن [[حضرت]] تصریح کرده است<ref>مازندرانی، محمد صالح، شرح اصول کافی، ج ۶، ص ۲۲۴.</ref>.

# نام بردن ایشان جایز نیست: همان‌گونه که ولادت ایشان، مخفی است: «او [[فرزند]] [[سرور]] کنیزان است؛ کسی که ولادتش بر [[مردمان]] پوشیده و ذکر نامش بر آنها روا نیست»<ref>{{متن حدیث|ذَلِکَ اِبْنُ سَیِّدَةِ اَلْإِمَاءِ اَلَّذِی تَخْفَی عَلَی اَلنَّاسِ وِلاَدَتُهُ وَ لاَ یَحِلُّ لَهُمْ تَسْمِیَتُهُ}}، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۳۶۸، ح ۶.</ref>. اگرچه ولادت آن [[حضرت]] بر عموم [[مردم]] پوشیده بود؛ ولی عده‌ای از این امر [[آگاه]] بودند. بنابراین می‌توان احتمال داد، این عدم جواز، برای همۀ [[مردم]] نیست<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۰۱-۲۱۶.</ref>.

# نام بردن آن [[حضرت]] جایز نیست؛ همان‌گونه که جسم ایشان دیدنی نیست: [[امام صادق]]{{ع}} در جواب کسی که پرسید: «[[مهدی]] از [[فرزندان]] کیست؟ فرمود: [[پنجمین امام]] از [[فرزندان]] [[امام هفتم]] که شخص او از دیدگان شما [[نهان]] شود و نام بردنش روا نباشد»<ref>{{متن حدیث|الْخَامِسُ مِنْ وُلْدِ اَلسَّابِعِ یَغِیبُ عَنْکُمْ شَخْصُهُ وَ لاَ یَحِلُّ لَکُمْ تَسْمِیَتُهُ}}، علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۱۱، ح ۱۲.</ref>. در این دسته از [[روایات]] نیز به جهت وجود ضمایر مخاطب در {{متن حدیث|یَغِیبُ عَنْکُمْ و وَ لاَ یَحِلُّ لَکُمْ}}، ممکن است گفته شود، [[حرمت]] تنها متوجه مخاطبان آن [[حضرت]] بود و این به [[دلیل]] فشارهایی است که از طرف [[ظالمان]] بر [[شیعیان]] به جهت نام بردن [[حضرت]] وارد می‌کردند<ref>مازندرانی، محمد صالح، شرح اصول کافی، ج ۶، ص ۲۲۴.</ref>. به علاوه روایاتی نیز وجود دارد که می‌گوید [[حضرت مهدی]]{{ع}} را در [[دوران غیبت]] می‌بینند. بنابراین از این دسته [[روایات]]، به خاطر وجود احتمالات، نمی‌توان قطع به [[حرمت]] را برای همگان استفاده کرد<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۰۱-۲۱۶.</ref>.

# نام برنده آن [[حضرت]] بین [[مردم]] [[ملعون]] است: با این مضمون توقیعی از [[امام عصر]]{{ع}} صادر شده است که می‌فرماید: «[[لعنت خدا]] بر کسی که مرا در میان جمعی از [[مردم]] نام برد»<ref>{{متن حدیث|مَنْ سَمَّانِی فِی مَجْمَعٍ مِنَ اَلنَّاسِ فَعَلَیْهِ لَعْنَةُ اَللَّهِ}}، مازندرانی، محمد صالح، شرح اصول کافی، ج ۲، ص ۴۸۳، ح ۳.</ref>. در این [[روایت]] نیز احتمالاتی وجود دارد: مقصود [[روایت]]، [[دوران غیبت صغرا]] است؛ یعنی، زمانی که آن [[حضرت]] در میان جمعی حضور می‌یافتند و اگر کسی نام او را افشا می‌کرد، موجب فاش شدن [[اسرار]] می‌شد و خطری متوجه آن [[حضرت]] می‌گردید وگرنه صرف نام بردن ـ بدون اشاره به وجود ظاهری ایشان ـ مایۀ ضرر و زیانی نخواهد شد. احتمال دیگر اینکه مقصود [[مخالفان]] و [[اهل سنت]] باشد<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۰۱-۲۱۶.</ref>.

==== عدم جواز تا [[هنگام ظهور]] ====

* [[روایات]] عدم جواز تا [[هنگام ظهور]]: [[محمد بن زیاد]] [[ازدی]] از [[امام]] [[موسی بن جعفر]]{{ع}} دربارۀ [[امام غایب]]{{ع}} [[نقل]] کرده است: «کسی که ولادتش بر [[مردمان]] پوشیده و ذکر نامش بر آنها روا نیست، تا آنگاه که [[خدای تعالی]] او را ظاهر ساخته و [[زمین]] را از [[عدل و داد]] آکنده سازد؛ همان‌گونه که پر از [[ظلم و جور]] شده باشد»<ref>{{متن حدیث|تَخْفَی عَلَی اَلنَّاسِ وِلاَدَتُهُ وَ لاَ تَحِلُّ لَهُمْ تَسْمِیَتُهُ حَتَّی یُظْهِرَهُ اَللَّهُ فَیَمْلَأَ اَلْأَرْضَ عَدْلاً وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً}}، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۳۶۸، ح ۶.</ref>.<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۰۱-۲۱۶.</ref>

==== جواز بدون [[بیم]] خطر ====

* [[روایات]] جواز بدون [[بیم]] خطر: در این دسته از [[روایات]]، به [[علت]] نام نبردن [[حضرت]] اشاره شده است. در این صورت اگر آن [[علت]] وجود نداشته باشد، [[نهی]] نیز ساقط است. از خود [[حضرت مهدی]]{{ع}} در توقیعی آمده است: «پس به درستی که آنان اگر اسم را بدانند، آن را رایج ساخته و اگر بر مکان [[آگاهی]] یابند، آن را نشان خواهند داد»<ref>{{متن حدیث|... فَإِنَّهُمْ إِنْ وَقَفُوا عَلَی اَلاِسْمِ أَذَاعُوهُ وَ إِنْ وَقَفُوا عَلَی اَلْمَکَانِ دَلُّوا عَلَیْهِ}}، طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۶۴، ح ۳۳۱.</ref>. بنابراین، این دسته از [[روایات]]، دایر مدار [[ترس]] و [[تقیه]] است و با منتفی شدن آن، [[حرمت]] نام بردن نیز منتفی خواهد شد<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۰۱-۲۱۶.</ref>.

==== جواز نام بردن ====

* جواز نام بردن‌: این دسته، خود دارای چند گونه است:

# گونه اول: یاد کردن [[اسم حضرت]] در کتاب‌ها: در جایز بودن آن تردید نیست، چراکه از زمان [[شیخ کلینی]] تا زمان ما این طور بوده که نام آن [[حضرت]]{{ع}} را در کتاب‌های خود ذکر کرده‌اند، بدون اینکه کسی بر آنان [[اعتراض]] نماید<ref>ر.ک. [[سید محمد تقی موسوی اصفهانی|موسوی اصفهانی، سید محمد تقی]]، [[تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌ (کتاب)|تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌]]، ص ۲۳-۲۶.</ref>.

# گونه دوم: یاد کردن آن جناب با اشاره و کنایه، مانند اینکه گفته شود: اسم او اسم [[رسول خدا]]{{صل}} است و کنیه‌اش [[کنیه]] آن [[حضرت]]. جایز بودن این مورد و گونه اول به غیر حال [[ترس]] اختصاص دارد، زیرا حالت [[ترس]]، موجب [[حرام]] شدن هر جایزی است<ref>ر.ک. [[سید محمد تقی موسوی اصفهانی|موسوی اصفهانی، سید محمد تقی]]، [[تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌ (کتاب)|تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌]]، ص ۲۳-۲۶.</ref>.

# گونه سوم: یاد کردن آن [[حضرت]] در [[دعا]] و [[مناجات]]، به طوری که عنوان نام بردن در محافل و مجامع را نداشته باشد. ظاهراً در این صورت نیز جایز است<ref>ر.ک. [[سید محمد تقی موسوی اصفهانی|موسوی اصفهانی، سید محمد تقی]]، [[تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌ (کتاب)|تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌]]، ص ۲۳-۲۶.</ref>.

# گونه چهارم: یاد کردن آن [[حضرت]] در مجامع و غیر آنها به طور سری و در [[دل]]؛ [[حق]] آن است که در این صورت نیز جایز است<ref>ر.ک. [[سید محمد تقی موسوی اصفهانی|موسوی اصفهانی، سید محمد تقی]]، [[تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌ (کتاب)|تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌]]، ص ۲۳-۲۶.</ref>.

# گونه پنجم: یاد کردن نام آن [[حضرت]] در مجالسی که [[ترس]] و تقیه‌ای در آنها نیست. برخی قائل به [[حرمت]] هستند مانند [[شیخ صدوق]] و مفید و [[طبرسی]] و [[محقق داماد]] و [[علامه مجلسی]] و محقق نوری<ref>ر.ک. [[سید محمد تقی موسوی اصفهانی|موسوی اصفهانی، سید محمد تقی]]، [[تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌ (کتاب)|تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌]]، ص ۲۳-۲۶.</ref>.

* در ادامۀ تبیین این دسته به روایاتی که در آنها نام آن [[امام]] صریحا ذکر شده است می‌‌پردازیم:

# روایاتی که قبل از ولادت ایشان، به نام [[مبارک]] آن [[حضرت]] اشاره کرده است: [[شیخ صدوق]] در [[کمال الدین و تمام النعمة]] از [[حضرت علی]]{{ع}}، [[نقل]] کرده است: [[رسول گرامی اسلام]]{{صل}}، [[نام امامان]] بعد از [[حضرت علی]]{{ع}} را یکی پس از دیگری برای آن [[حضرت]] برشمرد، تا اینکه فرمود: «[[مهدی]] امتم [در میان ایشان‌] [[محمد]] است که [[زمین]] را از [[عدل و داد]] آکنده سازد..».<ref>{{متن حدیث|مَهْدِیِّ أُمَّتِی مُحَمَّدٌ اَلَّذِی یَمْلَأُ اَلْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً..}}، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۱، ص ۲۸۴، ح ۳۷.</ref>.<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۰۱-۲۱۶.</ref>

# برخی [[روایات]] شامل سخنانی است که پس از ولادت ایشان، از آن [[حضرت]] با نام [[محمد]] یاد کرده‌اند: [[ابراهیم]] کوفی، [[نقل]] کرده است [[امام عسکری]]{{ع}} گوسفندی سر برید و برای من فرستاد و فرمود: «این بخشی از [[عقیقه]] فرزندم [[محمد]] است»<ref>{{متن حدیث|مِنْ عَقِیقَةِ اِبْنِی مُحَمَّدٍ}}، کمال الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۳۲، ح ۱۰.</ref>.<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۰۱-۲۱۶.</ref>

* باید توجه داشت شاید [[هدف]] و مقصود [[امامان]]{{ع}} از ممنوعیت نام بردم [[حضرت]] این بوده که نام این [[خلیفه]] و این ذخیرۀ [[الهی]] باید با رعایت [[ادب]] برده شود و سزاوار است از [[القاب امام مهدی]] (علیه [[اسلام]]) مانند [[حجت]]، [[قائم]]، [[بقیة الله]] و... استفاده شود، همان‌گونه که خودشان چنین یاد می‌کردند: [[امام حسن عسکری]]{{ع}} به [[ابوهاشم]] چنین فرمود: «چه خواهید کرد در روزهایی که نه شخص او را می‌بینید و نه جایز است نامش را ببرید». [[ابوهاشم]] گوید: عرض کردم: پس چگونه نام او را یاد کنیم؟ [[حضرت]] فرمود: «بگویید: [[الحجة]] من [[آل محمد]]{{ع}}»<ref>{{متن حدیث|الْخَلَفُ مِنْ بَعْدِی ابْنِیَ الْحَسَنُ فَکَیْفَ لَکُمْ بِالْخَلَفِ مِنْ بَعْدِ الْخَلَفِ فَقُلْتُ وَ لِمَ جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاکَ فَقَالَ لِأَنَّکُمْ لَا تَرَوْنَ شَخْصَهُ وَ لَا یَحِلُّ لَکُمْ ذِکْرُهُ بِاسْمِهِ قُلْتُ فَکَیْفَ نَذْکُرُهُ قَالَ قُولُوا الْحُجَّةُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ ص}}؛ نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۲۸۴.</ref>.<ref>ر.ک. [[محمد جواد مروجی طبسی|مروجی طبسی، محمد جواد]]، [[بامداد بشریت (کتاب)|بامداد بشریت]]، ص ۸۵-۸۸.</ref>

* '''نکته پایانی‌''': برخی از بزرگان معاصر، پس از [[نقل]] چهار گروه [[روایات]] یاد شده، نوشته‌اند: ظاهر این است که منع، دایر مدار وجود ملاک [[تقیه]] است. بنابراین نام بردن از آن [[حضرت]] به این نام در زمان ما هیچ‌گونه منعی ندارد. به علاوه دسته چهارم [[روایات]] ـ که دلالت بر جواز می‌کرد ـ از دسته‌های دیگر به مراتب، هم از نظر عدد بیشتر و هم از نظر دلالت اقوا است. آنگاه ایشان نتیجه می‌گیرند: «[[حرمت]] تنها در هنگام [[تقیه]] بوده و تنها راه جمع بین [[روایات]] همین قول است وگرنه باید هر دو دسته [[روایت]] را قبول نکنیم و به اصطلاح از اعتبار ساقط بدانیم و یا قائل به تخییر شویم ـ اگر بگوییم [[روایات]] ظنی هستند ـ و حاصل هم این می‌شود که قائل به جواز شویم»<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت ج۱ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، ص۲۰۱-۲۱۶.</ref>.

== پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه ==

'''گونه ششم:''' یاد کردن نام آن [[حضرت]] در مجالس که [[ترس]] و تقیه‌ای در آنها نیست، و این گونه است که معرکه آرا و جای بحث و [[گفتگو]] می‌باشد. و مختار نزد من، قول به [[حرمت]] آن است، موافق با [[رأی]] [[شیخ صدوق]] و [[مفید]] و [[طبرسی]] و [[محقق داماد]] و [[علامه مجلسی]] و [[محقق نوری]] بلکه در گفتار [[محقق داماد]] [[اجماع]] بر آن [[نقل]] گردیده، و در سخن بعضی دیگر شهرت این قول حکایت شده، به [[دلیل]] [[اخبار صحیح]]، معتبر و [[مستفیض]]، بلکه از لحاظ معنی در [[حد]] [[تواتر]]»<ref>[[سید محمد تقی موسوی اصفهانی|موسوی اصفهانی، سید محمد تقی]]، [[تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌ (کتاب)|تکالیف بندگان نسبت به امام زمان‌]]، ص ۲۳-۲۶.</ref>.

[[رده:پرسش]]