عدل در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

# '''تناسب و [[توازن]]''': در توضیح این جنبه از [[عدل]] می‌توان به مجموعه‌ای مثال زد که دارای اجزاء و ابعاض مختلفی است. برای بقا و [[حفظ]] این مجموعه، باید شرایط معینی در آن، از حیث مقدار لازم هر جزء و نیز از لحاظ کیفیت [[ارتباط]] اجزاء با یکدیگر، [[اعمال]] کرد. [[عدل]] به این معنا از [[شئون]] [[حکیم]] بودن و علیم بودن [[خداوند]] است. [[خداوند متعال]]، به مقتضای [[علم]] شامل و [[حکمت]] عام خود می‌داند که برای ساختمان هر چیزی، از هر چیزی چه اندازه لازم و ضروری است و همان اندازه را در آن قرار می‌دهد. نقطه مقابل [[عدل]] در این معنی، عدم تناسب است نه [[ظلم]]<ref>امام خمینی، صحیفه نور، ج۹، ص۷۸-۸۰.</ref>. از [[امیرمؤمنان]]{{ع}} سؤال شد که [[عدل]] [[برتر]] است یا [[بخشش]]؟ [[حضرت]] فرمود: {{متن حدیث|الْعَدْلُ يَضَعُ الْأُمُورَ مَوَاضِعَهَا وَ الْجُودُ يُخْرِجُهَا مِنْ جِهَتِهَا وَ الْعَدْلُ سَائِسٌ عَامٌّ وَ الْجُودُ عَارِضٌ خَاصٌّ فَالْعَدْلُ أَشْرَفُهُمَا وَ أَفْضَلُهُمَا}}<ref>نهج البلاغه، حکمت ۴۳۷.</ref>؛ یعنی [[عدل]] هر چیزی را در جای خود می‌نهد؛ در حالی که [[بخشش]] آن را از جای خود خارج می‌کند؛ [[عدل]] [[تدبیر]] عمومی [[مردم]] است در حالی که [[بخشش]]، شامل گروهی خاص می‌شود؛ پس [[عدل]] شریف‌تر و [[برتر]] است.

#'''عطا کردن [[حق]] به صاحب [[حق]]''': در این تعریف که به تعریف قبلی نزدیک‌تر است، به عنصر "[[حق]]" به عنوان "معیار [[عدالت]]" توجه شده است. [[شهید مطهری]] این معنا را پذیرفته و می‌نویسد: این [[عدالت]] متکی بر دو چیز است: الف. [[حقوق]] و اولویت‌ها: یعنی افراد [[بشر]] نسبت به یکدیگر نوعی [[حقوق]] و [[اولویت]] پیدا می‌کنند. مثلاً کسی که با کار خود محصولی تولید کرده، طبعاً نوعی [[اولویت]] نسبت به آن محصول پیدا می‌کند. یکی از خصوصیات ذاتی [[بشر]] این است که در کارهای خود نوعی [[اندیشه‌ها]] (اندیشه‌های اعتباری) استخدام می‌کند و آن [[اندیشه‌ها]] یک [[سلسله]] اندیشه‌های "انشایی" است که با "بایدها" مشخص می‌شود. به عنوان مثال برای اینکه افراد [[جامعه]] بهتر به [[سعادت]] خود برسند، "باید" [[حقوق]] و اولویت‌ها رعایت شود. این است مفهوم [[عدالت]] بشری که [[وجدان]] هر [[فرد]] آن را [[تأیید]] می‌کند و نقطه مقابلش را که [[ظلم]] نامیده می‌شود، محکوم می‌سازد<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱، ص۸۰-۸۱.</ref>. [[امام خمینی]] درباره این تعریف از [[عدالت]] می‌فرماید: اگر [[احکام]] عادلانه [[اسلام]] در [[جامعه]] پیاده شود، [[مستضعفین]] به [[حقوق]] خودشان می‌رسند و [[ظلم و ستم]] ریشه‌کن می‌شود<ref>صحیفه امام، ج۶، ص۵۲۵.</ref>. [[علامه طباطبایی]] دو تعریف اخیر را با هم جمع کرده و می‌نویسد: {{عربی|هِيَ إِعطاءُ كُلِّ ذِي حَقٍ مِنَ القَوِيِّ حقَّهُ وَ وَضعَه فِي مَوْضِعِه الَّذِي يَنْبَغِي لَهُ}}<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۳۷۱.</ref>؛ یعنی [[عدالت]] عبارت است از اعطای [[حق]] هر یک از قوایی که دارای حقی است و قرار دادن آن در جایگاهی که [[شایسته]] آن است.

بر طبق [[روایات اسلامی]]، [[عدل]] معیار و [[میزان]] [[الهی]] در [[زمین]] و اجتماعات بشری است و همگان باید [[اعمال]] خود را با این [[میزان]] بسنجند. [[انتخاب]] [[راه]] صحیح در گرو توجه به این [[میزان]] است و [[راه]] یافتن به [[شقاوت]]، به [[دلیل]] ترک این [[میزان]] می‌باشد. {{متن حدیث|الْعَدْلُ مِيزَانُ اللَّهِ فِي الْأَرْضِ فَمَنْ أَخَذَهُ قَادَهُ إِلَى الْجَنَّةِ وَ مَنْ تَرَكَهُ سَاقَهُ إِلَى النَّار}}<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۳۱۷-۳۱۸. </ref>. و [[عدل]]، از آبی که شخص [[تشنه]] به آن دست می‌یابد، شیرین‌تر است. {{متن حدیث|الْعَدْلُ أَحْلَى مِنَ الْمَاءِ يُصِيبُهُ الظَّمْآنُ}}<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۳۱۷.</ref>.

از منظر [[امام خمینی]] [[حب]] [[عدل]] و [[خضوع]] در مقابل آن، ریشه در ذات و [[فطرت انسان]] دارد؛ همچنان‌که به صورت فطرتی نیز از [[ظلم]] و [[تبعیض]] و [[بی‌عدالتی]] گریزان است<ref>امام خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۱۳.</ref>. اما "[[عدالت]]" مفهومی فراگیر و گسترده است و قلمرو شمول آن شامل تمامی طبقات و اقشار مختلف [[جامعه]] می‌گردد. در [[اسلام]] هیچ امتیازی بین اشخاص وجود ندارد مگر عامل [[تقوا]]. [[عدالت]] در نگاه ژرف [[امام خمینی]]، حتی در مورد [[دشمنان اسلام]] نیز باید [[اجرا]] شود<ref>صحیفه امام، ج۵، ص۳۵۷.</ref>. بنابراین [[غرب]] و دولت‌های غربی که احتمال می‌دهند منافعشان به خطر افتاده است، نباید از جانب [[ایران]] [[خوف]] داشته باشند و اگر با [[عدالت]] [[رفتار]] کنند، [[ایران]] هم با آنان با [[عدالت]] [[رفتار]] خواهد کرد<ref>صحیفه امام، ج۵، ج۵۴۱.</ref>.

#[[عدالت]] به معنای {{عربی|وَضْعُ كُلِّ شَيْءٍ فِي مَوْضِعِهِ}} قرار دادن هر چیز در جای مناسب خویش.