ابو تراب

ابو تراب از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابو تراب در قرآن - ابو تراب در حدیث - ابو تراب در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط

ابو تراب یکی از کنیه‌های امیر المؤمنین است. معنای لغوی آن "پدر خاک" است، امّا در زبان عرب، کنیه به معنای مصاحب و همراه و دارای یک صفت هم می‌آید، بنابراین ابو تراب یعنی همنشین خاک، خاکی، خاکسار، که کنایه از تواضع است.

مقدمه

• بارها رسول خدا(ص) با این کنیه به علی(ع) خطاب کرده است، از جمله در یکی از غزوات، وقتی پیامبر به بالین حضرت علی و عمار یاسر آمد و آنان را خوابیده یافت، درحالی که علی(ع) در سجده بود و خاک بر سروصورت او نشسته بود، با ملاطفت و نرمی و با خطاب قم یا أبا تراب... آن حضرت را بیدار کرد. از آن پس علی(ع) به ابا تراب شهرت یافت. حضرت این کنیه را دوست داشت و محبوب‌ترین نام‌ها در نظرش بود، هرچند بنی امیه و دشمنان امام، با به‌کارگیری این لقب، قصد تحقیر وی را داشتند. از ابن عباس نیز وقتی پرسیدند چرا پیامبر، آن حضرت را ابو تراب نامید، پاسخ داد: چون علی(ع) صاحب زمین است و پس از پیامبر خدا، حجت الهی بر زمینیان است و آرامش زمین به سبب او باقی است. و از رسول خدا(ص) نقل کرد که وقتی کافر در روز قیامت، منزلت و جایگاه شیعیان علی(ع) را می‌بیند، می‌گوید: کاش من هم ترابی بودم، یعنی از شیعیان علی(ع). علامه مجلسی در ادامه می‌افزاید: اینکه شیعیان وی را به ابی تراب نسبت داده‌اند، به خاطر آنکه بسیار تسلیم اوامر او و فرمانبر دستورهایش بودند و مثل خاک، در برابرش خاضع بودند. همچنین نقل شده که روزی رسول خدا(ص) علی را دید که در زمینی کار می‌کرد و غبارآلود بود، به آن حضرت ابو تراب خطاب کرد. گاهی شیعه را به خاطر کنیۀ ابو تراب، "ترابیّه" هم خوانده‌اند. کنیۀ ابو تراب در ادبیات شعری (فارسی و عربی) دربارۀ علی(ع) بسیار به‌کار رفته و یکی از ویژگی‌های بارز او به‌شمار آمده است.

منابع

• محدثی، جواد، فرهنگ غدیر