تفسیر عطاء بن ابی مسلم خراسانی
مقدمه
داوودی، حاج خلیفه و عمر رضا کحاله از این تفسیر خبر داده‌اند. در طبقات المفسّرین، داوودی ضمن معرفی عطاء بن ابی مسلم الخراسانی چنین عبارتی دیده می‌شود: "له كتاب تنزيل القرآن و «تفسيره» و «ناسخه و منسوخه» روا به يونس بن راشد الحراني عنه"[۱]
این عبارت با گیومه‌هایی که در آن به کار رفته، گویای آن است که وی سه کتاب با نام‌های
- «تنزیل القرآن»؛
- «تفسیر القرآن»؛
- «ناسخ القرآن و منسوخه». داشته است.
به نظر می‌رسد ثبت گیومه‌ها اشتباه باشد و منظور داوودی در این عبارت ذکر یک کتاب با نام تنزیل القرآن و تفسیره و ناسخه و منسوخه است، ولی در هر صورت دلالت این عبارت بر کتاب تفسیر داشتن عطا قابل انکار و تردید نمی‌باشد. حاج خلیفه با عبارت "تفسير - عطاء بن ابي رباح و عطاء بن ابی مسلم الخراساني و عطاء بن دينار ذكرهم الثعلبي في الكشف"[۲] از تفسیر وی خبر داده است، ولی عبارت وی اجمال دارد که آیا عطای، خراسانی کتاب تفسیری مستقل داشته، یا با اتفاق و همکاری دو نفر دیگر تفسیری را تألیف کرده است ممکن است؟ گفته شود چون در زمان‌های گذشته تألیف کتاب به صورت مشترک مرسوم نبوده است، احتمال اول تقویت می‌شود و کحاله نیز از عبارت وی همان معنای اول را فهمیده است؛ و ازاین‌رو، برای هریک از سه عطای نامبرده تفسیر مستقل ذکر کرده و در هرسه به همان صفحه‌ای از کشف الظنون که عبارت یادشده در آن آمده، استناد کرده است[۳]، ولی با این حال، اینکه شخصی آرای تفسیری این سه نفر را به صورت یک کتاب تفسیری درآورده، باشد منتفی نیست.[۴]
منابع
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ داوودی، طبقات المفسرین، ج۱، ص۳۸۰، رقم ۳۲۹.
- ↑ حاج خلیفة، کشف الظنون، ج۱، ص۴۵۳.
- ↑ ر. ک: کحاله، معجم المؤلفین، ج۶، ص۲۸۳.
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۳۷۴ - ۳۷۵.