ثوبان مولی رسول الله در تراجم و رجال

آشنایی اجمالی

بیشتر منابع، نام پدرش را «بُجدُد»^[۱] آورده‌اند، ولی «جَحدر»^[۲] و «بجد»^[۳] نیز گفته و برخی «بَجدُد» را درست‌تر دانسته‌اند^[۴]. کنیه‌اش را به اختلاف «ابوعبدالله»^[۵] «ابو عبدالکریم»^[۶] و «ابوعبدالرحمان»^[۷] گفته‌اند، ولی ابوعبدالله را درست‌تر می‌دانند^[۸]. وی را منسوب به «اَلهان»^[۹]، الهانی^[۱۰] و شاید به سبب آنکه از موالی قریش بود، «قرشی»^[۱۱] و «هاشمی» ^[۱۲] خوانده‌اند. وی اهل سَراة، محلی بین مکه و یمن یا اهل حمیر و یمنی بود. نیز او یکی از افراد تیره حکم بن سعد العشیره^[۱۳] بود که^[۱۴] اسیر شد و رسول خدا (ص) او را خرید و آزاد کرد و او را بین ماندن و رفتن آزاد گذاشت، ولی او خدمت کردن به رسول خدا (ص) را برگزید و تا زمان رحلت حضرت در سفر و غیر سفر همراه ایشان بود^[۱۵]. پس از رحلت رسول خدا (ص)، سوی شام رفت و در رمله ساکن شد. وی سپس به حمص انتقال یافت و در آنجا خانه‌ای بنا کرد^[۱۶] یا خانه‌ای صدقه‌ای (وقفی)^[۱۷] در اختیار داشت. برخی منابع، به جای خانه صدقه‌ای، خانه ضیافتی آورده‌اند^[۱۸] که احتمال تصحیف صدقه به «ضیافه» وجود دارد.

براساس برخی منابع، وی در فتح مصر به عنوان جنگجو و مرزبان؛ ^[۱۹] شرکت کرد و در آنجا هم خانه داشت ^[۲۰]. وی به سال ۴۴^[۲۱] و یا ۵۴ در زمان حکومت معاویه^[۲۲] و زمان ولایت عبدالله بن قرط در حمص^[۲۳] درگذشت، ولی برخی^[۲۴] سال ۴۴ را خطا و سال ۵۴ را درست‌تر دانسته‌اند^[۲۵]. سمعانی^[۲۶] به نقل از ابن حبان می‌گوید: اهل رمله گویند قبر ثوبان در «عمواس» در شش میلی «رمله»، و اهل دمشق گویند قبر او در مقبرة باب الصغیر دمشق است و این نظر درست‌تر است. وی از رسول خدا (ص) حدیث دارد و کسانی چون جبیر بن نفیر، ابواسماء رحبی و ابو ادریس خولانی از وی روایت نقل کرده‌اند^[۲۷]. گفته‌اند وی ۱۲۸ حدیث از رسول خدا (ص) نقل کرده است ^[۲۸]. برخی منابع، به احادیثی از او اشاره کرده‌اند^[۲۹].^[۳۰]

جستارهای وابسته

مذحج (قبیله)

منابع

خانجانی، قاسم، مقاله «ثوبان عنسی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲

پانویس

↑ ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۲، ص۴۶۹؛ ابن حبان، الثقات، ۳، ص۴۸؛ شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج۱۱، ص۴۰۶.
↑ ابن ماکولا، الإکمال، ج۱، ص۲۱۰.
↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۱۷۱.
↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۱۷۱.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۸۱.
↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۴، ص۲۵۹.
↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۱۷۱.
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۹۰؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۸۰.
↑ از کهلان بن سبأ از قحطان، ر. ک: ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۹۲ و ۴۸۵.
↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۴، ص۲۵۹.
↑ ر. ک: حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۴۸۱.
↑ سمعانی، الأنساب، ج۱، ص۵۱۶.
↑ ر. ک: ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۲۸.
↑ در زمان جاهلیت، ر. ک: ابن کثیر، ج۴، ص۶۲۱.
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۹۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۱۷۱؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۸۰.
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۹۱.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۸۱؛ ابن قتیبه، ص۱۴۷.
↑ ر. ک: بغوی، معجم الصحابه، ج۱، ص۴۱۱؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۵۰۱.
↑ ر. ک: سمعانی، الأنساب، ج۱، ص۵۱۶.
↑ ابن یونس، تاریخ المصریین، ج۱، ص۸۰.
↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۱۷۶.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۸۱.
↑ حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۴۸۱؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۴، ص۴۱۵.
↑ ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل، السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.
↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۱۷۶.
↑ سمعانی، الأنساب، ج۱، ص۵۱۶.
↑ ابن حجر، تهذیب، ج۲، ص۲۸.
↑ ابن حزم، اسماء الصحابة الرواة، ص۶۰؛ ابن جوزی، ابوالفرج (م۵۹۷)، تلقیح فهوم أهل الأثر، ص۳۶۵.
↑ ر. ک: احمد بن حنبل، مسند حنبل، ج۵، ص۲۷۵-۲۸۴؛ ابن قانع، معجم الصحابه، ج۱، ص۱۱۹؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۵۰۵-۵۰۱.
↑ خانجانی، قاسم، مقاله «ثوبان عنسی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۳۲۷.

[1] ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۲، ص۴۶۹؛ ابن حبان، الثقات، ۳، ص۴۸؛ شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج۱۱، ص۴۰۶.

[2] ابن ماکولا، الإکمال، ج۱، ص۲۱۰.

[3] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۱۷۱.

[4] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۱۷۱.

[5] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۸۱.

[6] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۴، ص۲۵۹.

[7] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۱۷۱.

[8] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۹۰؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۸۰.

[9] از کهلان بن سبأ از قحطان، ر. ک: ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۹۲ و ۴۸۵.

[10] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۴، ص۲۵۹.

[11] ر. ک: حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۴۸۱.

[12] سمعانی، الأنساب، ج۱، ص۵۱۶.

[13] ر. ک: ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۲۸.

[14] در زمان جاهلیت، ر. ک: ابن کثیر، ج۴، ص۶۲۱.

[15] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۹۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۱۷۱؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۸۰.

[16] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۹۱.

[17] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۸۱؛ ابن قتیبه، ص۱۴۷.

[18] ر. ک: بغوی، معجم الصحابه، ج۱، ص۴۱۱؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۵۰۱.

[19] ر. ک: سمعانی، الأنساب، ج۱، ص۵۱۶.

[20] ابن یونس، تاریخ المصریین، ج۱، ص۸۰.

[21] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۱۷۶.

[22] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۸۱.

[23] حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۴۸۱؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۴، ص۴۱۵.

[24] ابن کثیر، ابوالفداء اسماعیل، السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.

[25] ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۱، ص۱۷۶.

[26] سمعانی، الأنساب، ج۱، ص۵۱۶.

[27] ابن حجر، تهذیب، ج۲، ص۲۸.

[28] ابن حزم، اسماء الصحابة الرواة، ص۶۰؛ ابن جوزی، ابوالفرج (م۵۹۷)، تلقیح فهوم أهل الأثر، ص۳۶۵.

[29] ر. ک: احمد بن حنبل، مسند حنبل، ج۵، ص۲۷۵-۲۸۴؛ ابن قانع، معجم الصحابه، ج۱، ص۱۱۹؛ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۵۰۵-۵۰۱.

[30] خانجانی، قاسم، مقاله «ثوبان عنسی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۳۲۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]