عبدالله بن مالک جیشانی مصری در تاریخ اسلامی

مقدمه

نام و نسب او عبدالله بن مالک بن ابی الأسحم است^[۱]، ولی به کنیه‌اش اشتهار دارد. دولابی او را در شمار صحابه آورده و دو حدیث از وی نقل کرده است که در یکی از آنها، ابوتمیم بدون واسطه رفتاری را از پیامبر گزارش می‌کند که صریح در دیدار او با رسول خدا (ص) نیست و ممکن است واسطه‌های گزارش حذف شده باشد^[۲]. ابن حجر با استناد به سخن دولابی، وی را در بخش کنی در شمار صحابه آورده و یاد کرده است که شرح حال وی پیش از این گذشته، ولی در مطالب پیشین شرح حالی از او نیامده است^[۳]. دیگر تراجم نگاران، وی را در شمار تابعین یاد کرده‌اند. از جمله آنان ابن سعد است که وی را در زمره تابعین ساکن مصر آورده^[۴] چنان که مغلطای نیز قرینه‌ای بر صحبت و رؤیت وی نیافته است^[۵].

ابوتمیم، قرآن را در یمن از معاذ بن جبل آموخت که از سوی پیامبر قاضی و معلم بود^[۶]. او در خلافت عمر به مدینه آمد^[۷] و در فتح مصر شرکت کرد^[۸] و امام تابعین مصر و عابدترین اهل آن دانسته شده است^[۹]. برخی افعال همچون حرکت دادن انگشتر در دست هنگام وضو و تقید به خواندن دو رکعت نماز پیش از مغرب، از جمله حالاتی است که برای وی نوشته‌اند^[۱۰].

ابوتمیم ثقه^[۱۱] و راوی احادیثی از امام علی (ع)، عمر، ابوذر و معاذ بن جبل شمرده شده است^[۱۲] که مسلم^[۱۳] و بخاری^[۱۴] احادیث وی را ثبت کرده‌اند. وفات او به اختلاف سال ۷۷ یا ۷۸ ثبت شده است^[۱۵]. اما خلیفة بن خیاط^[۱۶] سال ۹۹ را زمان درگذشت وی نوشته است که می‌تواند منشأ آن، تصحیف سبع به تسع باشد.^[۱۷]

منابع

داداش‌نژاد، منصور، مقاله «ابوتمیم جیشانی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱

پانویس

↑ ذهبی، ج۴، ص۷۳؛ مزی، ج۱۰، ص۴۵۹؛ ابن حجر، تهذیب، ج۵، ص۳۳۲.
↑ دولابی، ج۱، ص۳۷.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۴۶.
↑ ابن سعد، ج۷، ص۳۵۳؛ دارقطنی، ج۲، ص۱۴۲.
↑ مغلطای، ج۲، ص۲۶۴.
↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۸۰؛ ابن اثیر، ج۶، ص۳۸؛ ذهبی، ج۴، ص۷۳.
↑ ابن ماکولا، ج۲، ص۱۹۱؛ ذهبی، ج۴، ص۷۳؛ ابن حجر؛ تهذیب، ج۵، ص۳۳۲.
↑ ابن حجر، تهذیب، ج۵، ص۳۳۲.
↑ بخاری، التاریخ الکبیر، ج۵، ص۲۰۳؛ ابن حبان، مشاهیر، ج۱، ص۱۲۰؛ ذهبی، ج۴، ص۷۳.
↑ ابن ابی شیبه، ج۱، ص۴۴؛ بخاری، الصحیح، ج۲، ص۵۵؛ احمد بن حنبل، ص۱۵۵۴.
↑ ابن سعد، ج۷، ص۳۵۳؛ ابن معین، ج۱، ص۲۳۹؛ ابن حبان، الثقات، ج۵، ص۴۹.
↑ بخاری، التاریخ الکبیر، ج۵، ص۲۰۳؛ ابن ابی حاتم، ص۱۷۱۵؛ مزی، ج۱۰، ص۴۵۹؛ ذهبی، ج۴، ص۷۳.
↑ مسلم، ج۱، ص۵۶۸.
↑ الصحیح، ج۲، ص۵۵.
↑ ابن سعد، ص۳۵۳۷؛ مزی، ج۱۰، ص۴۶۰؛ ابن حجر، تهذیب، ج۵، ص۳۳۲.
↑ خلیفه بن خیاط، ج۱، ص۲۳۹.
↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «ابوتمیم جیشانی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۱۹۶.

[1] ذهبی، ج۴، ص۷۳؛ مزی، ج۱۰، ص۴۵۹؛ ابن حجر، تهذیب، ج۵، ص۳۳۲.

[2] دولابی، ج۱، ص۳۷.

[3] ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۴۶.

[4] ابن سعد، ج۷، ص۳۵۳؛ دارقطنی، ج۲، ص۱۴۲.

[5] مغلطای، ج۲، ص۲۶۴.

[6] ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۸۰؛ ابن اثیر، ج۶، ص۳۸؛ ذهبی، ج۴، ص۷۳.

[7] ابن ماکولا، ج۲، ص۱۹۱؛ ذهبی، ج۴، ص۷۳؛ ابن حجر؛ تهذیب، ج۵، ص۳۳۲.

[8] ابن حجر، تهذیب، ج۵، ص۳۳۲.

[9] بخاری، التاریخ الکبیر، ج۵، ص۲۰۳؛ ابن حبان، مشاهیر، ج۱، ص۱۲۰؛ ذهبی، ج۴، ص۷۳.

[10] ابن ابی شیبه، ج۱، ص۴۴؛ بخاری، الصحیح، ج۲، ص۵۵؛ احمد بن حنبل، ص۱۵۵۴.

[11] ابن سعد، ج۷، ص۳۵۳؛ ابن معین، ج۱، ص۲۳۹؛ ابن حبان، الثقات، ج۵، ص۴۹.

[12] بخاری، التاریخ الکبیر، ج۵، ص۲۰۳؛ ابن ابی حاتم، ص۱۷۱۵؛ مزی، ج۱۰، ص۴۵۹؛ ذهبی، ج۴، ص۷۳.

[13] مسلم، ج۱، ص۵۶۸.

[14] الصحیح، ج۲، ص۵۵.

[15] ابن سعد، ص۳۵۳۷؛ مزی، ج۱۰، ص۴۶۰؛ ابن حجر، تهذیب، ج۵، ص۳۳۲.

[16] خلیفه بن خیاط، ج۱، ص۲۳۹.

[17] داداش‌نژاد، منصور، مقاله «ابوتمیم جیشانی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۱۹۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]