معنویت
این مدخل زیرشاخهٔ بحث معنویت است. معنویت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: معنویت در قرآن - معنویت در حدیث - معنویت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمعنویتگرایی در زندگی
توجه به معنویت، وجه اشتراک همه ادیان آسمانی است، ولی در اسلام، رابطه تنگاتنگی میان معنویت و زندگی مادی انسان وجود دارد. حضرت امام خمینی در این باره می‌فرماید: بعثت نبی اکرم اسلام، تمدن واقعی بشری را به ارمغان آورد و آن چنان تحولی در میان این مردم به وجود آورد که گوستاولوبون، وزیر اسبق فرهنگ فرانسه، در تاریخ تمدن اسلام و عرب می‌گوید: «تاکنون هیچ مردمی به مانند مردم جزیره العرب دیده نشده‌اند که در مدتی کوتاه و اندک بتوانند به این حدّ از تمدن برسند». آن حضرت آن چنان مدینه‌ای ساخت که سند عزت و افتخار مسلمین است و اساس این تمدن، اصول اخلاق اسلامی، معنویت‌گرایی و پای بندی به ارزش‌ها و اصالت‌ها بود و اگر تمدن از این خصیصه به دور باشد، هر چند از نظر علمی و صنعتی پیشرفت کند، مانند دزدی می‌ماند که با چراغ وارد خانه شود. اینجاست که فرق اساسی تمدن اسلام و عرب آشکار می‌شود[۱].
معنویت‌گرایی، از جمله مواردی است که هم در کلام الهی و هم در سنّت نبوی بر آن تأکید فراوان شده است. به این معنا که زندگی فقط بهره‌مندی مادی و کوشش برای به دست آوردن امور دنیوی نیست و حتی به برقراری عدالت منحصر نمی‌شود، بلکه همه اینها مقدمه‌ای برای رسیدن به تعالی اخلاقی و معنوی و تحکیم رابطه انسان با خدا و تقرب به اوست. البته پیش از رسیدن به تعالی اخلاقی و روحی، شناخت و معرفت الهی، اولویت و اهمیت بسیاری دارد. آن گاه که معرفت حقیقی حاصل شود، ویژگی‌هایی چون توکل، دعا، امیدواری به رحمت خدا و کوشش، در زندگی مؤمنان نمود می‌یابد و زندگی آنان با معنویت همراه می‌شود. پیامبر اکرم (ص)، درباره توکل به خدا و اعتماد و اتکا به او می‌فرماید: «هر کس به خدا توکل کند، خداوند، روزی او را کفایت می‌کند و از جایی که گمان نمی‌برد، به او روزی می‌دهد»[۲]. البته توکل نباید بهانه‌ای برای تنبلی و تن‌پروری شود، بلکه باید با کوشش و فعالیت‌های اقتصادی برای کسب معاش همراه باشد. نقل است روزی رسول خدا (ص) به گروهی برخورد که بیکار نشسته بودند. از آنان پرسید: «شما چه کاره‌اید؟»
گفتند: یا رسول الله! ما توکل‌کنندگانیم [کاری نمی‌کنیم، بلکه فقط به خدا توکل می‌کنیم]. حضرت با شنیدن این سخن آنها فرمود: «نه، شما سربار جامعه هستید»[۳]. رسول خدا (ص) کار و تلاش را همراه با توکل به خدا، لازمه زندگی می‌داند.
همچنین آن بزرگوار دعا را موجب جلب رحمت الهی می‌داند و می‌فرماید: «دعا کردن را هنگام رقت قلب غنیمت شمرید که رقت قلب، رحمت است»[۴]. ایشان در کلام دیگری فرمود: «هر کس دوست دارد خداوند هنگام سختی‌ها و گرفتاری‌ها دعایش را مستجاب کند، در هنگام آسایش، بسیار دعا کند»[۵]. به عقیده رسول خدا (ص)، دعا کردن و استجابت آن در درگاه خدا با عملکرد اجتماعی انسان ارتباط تنگاتنگی دارد. آن حضرت در این باره می‌فرماید: «هرکس می‌خواهد دعایش مستجاب شود و غمش رفع گردد، گره از کار گرفتاری باز کند»[۶].[۷].
منابع
پانویس
- ↑ تمدن اسلامی در اندیشه امام خمینی، گزیده مقاله‌های کنفرانس صدمین سال میلاد امام خمینی، ص۱۲۳.
- ↑ کنزالعمال، ج۳، ص۱۰۳، ح۵۶۹۳.
- ↑ ابی عبدالله ابن ماجه، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۱۷۰، ح۳۵۳۸.
- ↑ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۹۳، ص۳۵۹، ح۱۷.
- ↑ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۹۳، ص۳۵۹، ح۱۷.
- ↑ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۹۳، ص۳۵۹، ح۱۷.
- ↑ صمیمی، سید رشید، اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی، ص ۳۸.