جهاد اکبر

این مدخل زیرشاخهٔ بحث جهاد است. جهاد اکبر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: جهاد اکبر در فقه اسلامی - جهاد اکبر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

معناشناسی

جهاد اکبر به معنای مبارزه با نفس اماره است. جهاد اکبر، مقابل جهاد اصغر (جهاد با دشمن بیرونی) عبارت است از ستیز و مخالفت با نفس و خواهش‌های آن ـ که انسان را وادار به مخالفت با خداوند متعال و سرپیچی از دستورهای او می‌کند ـ به ترک شهوت‌های شیطانی و گردن نهادن به دستورهای خداوند متعال و پیراستن نفس از صفات ناشایست و آراستن آن به صفات نیکو. عنوان یاد شده برگرفته از روایتی از رسول خدا (ص) است که به گروهی از اصحاب که از نبرد با دشمن باز می‌گشتند، فرمود: مرحبا به قومی که جهاد اصغر را به انجام رسانده‌اند، و جهاد اکبر بر ایشان باقی است. گفتند: ای پیامبر خدا، جهاد اکبر چیست؟ فرمود جهاد با نفس. از این عنوان به مناسبت در باب جهاد سخن گفته‌اند. پیروی از نفس اماره به ترک واجبات و ارتکاب محرمات، حرام و مخالفت با آن به انجام دادن واجبات و اجتناب از محرمات، واجب است.

اهمیت جهاد اکبر

برترین جهاد در اسلام، جهاد با نفس است. سفارش به تهذیب و تزکیه نفس، تحصیل آداب شرعی و معارف الهی مقصد اصلی بعثت پیامبران (ع) است.

یکی از اندیشمندان معاصر معتقد است ریشه تمام اختلافاتی که هدف مشخص و مقدسی نداشته باشد به حب دنیا برمی‌گردد. ایشان نیروی عقل را در کنار بعثت پیامبران (ع) عنایت الهی به بندگانش می‌داند تا دچار عذاب جهنم نشوند و در ادامه می‌افزاید اگر عوامل یادشده مایه بیداری بندگان نشوند، خداوند آنان را از طریق گرفتاری‌های دیگری چون فقر و بیماری بیدار می‌کند و دوران جوانی را بهترین زمان برای اصلاح و تهذیب می‌داند.

قرآن کریم در برخی آیات. جهاد با نفس، خارج شدن از تصرف و تسلط نیروهای شیطانی و ورود در سیطره نیروهای الهی است.

اهمیت این نوع از جهاد این است که جهاد با دشمنان بیرونی نیز بدون کنار زدن موانع درونی، متحقق نمی‌شود. در نگاهی عمیق‌تر می‌توان چنین گفت که میان منافع شخصی یعنی حفظ حیات با مصلحت اجتماعی که در جهاد اصغر نهفته است، دائماً تعارض وجود دارد؛ چراکه گذشتن از حب ذات بسیار دشوار است، پس جهاد اصغر منوط به جهاد اکبر است.

رذایل فردی موجب تضعیف روحیه، برای جهاد اکبر می‌گردد؛ از این‌رو آسیب‌شناسی این جبهه کاری بس مهم است، این خطر هنگامی مضاعف می‌شود که تدریجاً به بیماری اخلاقی جامعه تبدیل شود که خود مقدمه سقوط نظام ارزشی خواهد بود. جامعه‌ای که به تعبیر قرآن، صفت «چسبیدن به زمین»<refسوره اعراف، آیه ۱۷۶.</ref> و علایق حیوانی و تن‌آسایی در آن شدت یابد، آینده‌ای جز شکست و پستی در میادین جهاد نخواهد داشت.

منابع

1. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت
2. ادرکنی، محمد جواد، مقاله «جهاد»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی‌
3. انصاری قمی، ناصرالدین، مقاله «جهاد اکبر یا مبارزه با نفس»، دانشنامه امام خمینی ج۴