احمد بن عبدالله بن احمد بن ابی‌عبدالله برقی
احمد بن عبدالله بن احمد بن ابی‌عبدالله برقی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن عبدالله بن احمد بن ابی‌عبدالله برقی در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
احمد بن عبدالله بن احمد بن أبی عبدالله البرقی[۱] در سند دو روایت تفسیر کنز الدقائق و به نقل از کتاب معانی الأخبار و أمالی شیخ صدوق، واقع شده است؛ مانند:
« حَدَّثَنَا الشَّيْخُ الْجَلِيلُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُوسَى ابْنِ بَابَوَيْهِ الْقُمِّيِّ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنِي أَبِي، عَنْ جَدِّهِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرِ الْبَزَنْطِيِّ، عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ، قَالَ: كَانَ إِبْلِيسُ يخترق السَّمَاوَاتِ السُّبُعُ، فَلَمَّا وَلَدِ عِيسَى حَجَبَ عَنْ ثَلَاثِ سَمَاوَاتٍ، وَ كَانَ يخترق أَرْبَعَ سَمَاوَاتٍ، فَلَمَّا وُلْدِ رَسُولِ اللَّهِ حَجَبَ عَنِ السَّبْعِ كُلِّهَا، وَ رَمَيْتَ الشَّيَاطِينِ بِالنُّجُومِ»[۲].[۳]
شرح حال راوی
شرح حال راوی در کتب رجال ذکر نشده، ولی نام وی در اسناد بسیاری واقع شده است[۴]. شیخ کلینی در کتاب الکافی هشت سند را با عنوان «احمد بن عبدالله» آغاز کرده که در برخی موارد، از «احمد بن أبی عبدالله»[۵] روایت کرده است [۶] و در یک مورد از پدر بزرگ خود (محمد بن خالد البرقی) با تعبیر «جده» روایت کرده است[۷]؛ از این رو، «احمد بن عبدالله بن احمد بن أبی عبدالله البرقی» از استادان کلینی شمرده شده و از جمله افراد «عدة» کلینی به حساب آمده است.
علامه حلی در آخر کتاب خلاصة الأقوال، در فایده سوم می‌نویسد: "قال الشيخ الصدوق محمد بن يعقوب الكليني في كتابه الكافي... كلما ذكرته في كتابي المشار إليه عدة من أصحابنا عن أحمد بن محمد بن خالد البرقي، فهم علي بن إبراهيم و علي بن محمد بن عبدالله بن أذينة و أحمد بن عبدالله بن أمية[۸] و علي بن الحسن..."
و مراد از «احمد بن عبدالله بن أمیة»[۹]، راوی مورد نظر، یعنی «أحمد بن عبدالله بن أحمد بن أبی عبدالله البرقی» است.[۱۰]
طبقه، استادان و شاگردان راوی
از تاریخ ولادت و وفات راوی اطلاعی در دست نیست، ولی با توجه به روایتش از جد خودش (احمد بن محمد بن خالد البرقی) که از طبقه هفتم شمرده شده[۱۱]، وی از راویان طبقه هشتم به شمار می‌آید.
احمد بن عبدالله بن احمد در تمام موارد، از «احمد بن أبی عبدالله البرقی» روایت کرده که استادش به شمار می‌آید؛ و ابومحمد حسن بن حمزة بن علی بن عبدالله علوی حسینی طبری و فرزندش علی بن احمد بن عبدالله از او روایت کردند که از شاگردانش به حساب می‌آیند[۱۲].[۱۳]
مذهب راوی
تشیع و امامی بودن راوی جای تردید نیست و محتوای روایاتش نیز آن را تأیید می‌کند؛ از جمله: «حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ دَاوُدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْجَارُودِ الْعَبْدِيِّ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: خَرَجَ عَلَيْنَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ(ع) ذَاتَ يَوْمٍ وَ يَدُهُ فِي يَدِ ابْنِهِ الْحَسَنِ(ع) وَ هُوَ يَقُولُ خَرَجَ عَلَيْنَا رَسُولُ اللَّهِ(ص) ذَاتَ يَوْمٍ وَ يَدِي فِي يَدِهِ هَكَذَا وَ هُوَ يَقُولُ خَيْرُ الْخَلْقِ بَعْدِي وَ سَيِّدُهُمْ أَخِي هَذَا وَ هُوَ إِمَامُ كُلِّ مُسْلِمٍ وَ مَوْلَى كُلِّ مُؤْمِنٍ بَعْدَ وَفَاتِي أَلَا وَ إِنِّي أَقُولُ خَيْرُ الْخَلْقِ بَعْدِي وَ سَيِّدُهُمْ ابْنِي هَذَا وَ هُوَ إِمَامُ كُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مَوْلَى كُلِّ مُؤْمِنٍ بَعْدَ وَفَاتِي أَلَا وَ إِنَّهُ سَيُظْلَمُ بَعْدِي كَمَا ظُلِمْتُ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ صوَ خَيْرُ الْخَلْقِ وَ سَيِّدُهُمْ بَعْدَ الْحَسَنِ ابْنِي أَخُوهُ الْحُسَيْنُ الْمَظْلُومُ بَعْدَ أَخِيهِ الْمَقْتُولُ فِي أَرْضِ كَرْبَلَاءَ أَمَا إِنَّهُ وَ أَصْحَابُهُ مِنْ سَادَةِ الشُّهَدَاءِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ مِنْ بَعْدِ الْحُسَيْنِ تِسْعَةٌ مِنْ صُلْبِهِ خُلَفَاءُ اللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ حُجَجُهُ عَلَى عِبَادِهِ وَ أُمَنَاؤُهُ عَلَى وَحْيِهِ وَ أَئِمَّةُ الْمُسْلِمِينَ وَ قَادَةُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَادَةُ الْمُتَّقِينَ تَاسِعُهُمُ الْقَائِمُ الَّذِي يَمْلَأُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ الْأَرْضَ نُوراً بَعْدَ ظُلْمَتِهَا وَ عَدْلًا بَعْدَ جَوْرِهَا وَ عِلْماً بَعْدَ جَهْلِهَا وَ الَّذِي بَعَثَ أَخِي مُحَمَّداً بِالنُّبُوَّةِ وَ اخْتَصَّنِي بِالْإِمَامَةِ لَقَدْ نَزَلَ بِذَلِكَ الْوَحْيُ مِنَ السَّمَاءِ عَلَى لِسَانِ الرُّوحِ الْأَمِينِ جَبْرَئِيلَ وَ لَقَدْ سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) وَ أَنَا عِنْدَهُ عَنِ الْأَئِمَّةِ بَعْدَهُ فَقَالَ لِلسَّائِلِ ﴿وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الْبُرُوجِ﴾[۱۴] إِنَّ عَدَدَهُمْ بِعَدَدِ الْبُرُوجِ وَ رَبِّ اللَّيَالِي وَ الْأَيَّامِ وَ الشُّهُورِ إِنَّ عَدَدَهُمْ كَعَدَدِ الشُّهُورِ فَقَالَ السَّائِلُ فَمَنْ هُمْ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَوَضَعَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) يَدَهُ عَلَى رَأْسِي فَقَالَ أَوَّلُهُمْ هَذَا وَ آخِرُهُمُ الْمَهْدِيُّ مَنْ وَالاهُمْ فَقَدْ وَالانِي وَ مَنْ عَادَاهُمْ فَقَدْ عَادَانِي وَ مَنْ أَحَبَّهُمْ فَقَدْ أَحَبَّنِي وَ مَنْ أَبْغَضَهُمْ فَقَدْ أَبْغَضَنِي وَ مَنْ أَنْكَرَهُمْ فَقَدْ أَنْكَرَنِي وَ مَنْ عَرَفَهُمْ فَقَدْ عَرَفَنِي بِهِمْ يَحْفَظُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ دِينَهُ وَ بِهِمْ يَعْمُرُ بِلَادَهُ وَ بِهِمْ يَرْزُقُ عِبَادَهُ وَ بِهِمْ نَزَلَ الْقَطْرُ مِنَ السَّمَاءِ وَ بِهِمْ يَخْرُجُ بَرَكَاتُ الْأَرْضِ هَؤُلَاءِ أَصْفِيَائِي وَ خُلَفَائِي وَ أَئِمَّةُ الْمُسْلِمِينَ وَ مَوَالِي الْمُؤْمِنِينَ»[۱۵].[۱۶]
جایگاه حدیثی راوی
با توجه به ذکر نشدن نام راوی در کتب رجالی و عدم جرح و تعدیل وی، جزو راویان مجهول و یا مُهمل است، ولی با توجه به چند نکته، می‌‌توان به وثاقت و یا دست‌کم حسن حال او اطمینان حاصل کرد:
- روایات فراوان شیخ صدوق از احمد بن عبدالله توسط فرزندش علی بن احمد بن عبدالله، که نشانه اعتماد و وثوق شیخ صدوق به آن دو است. مجلسی اول می‌نویسد: "الظاهر أن علي و أحمد كانا ثقتين عند المصنف لاعتماده في كثير من الروايات عليهما سيما الإبن، لكن على قانون المتأخرين مجهولان[۱۷].
- استاد کلینی بودن؛ زیرا چنان که گذشت، مراد از «احمد بن عبدالله» در ابتدای اسناد کتاب الکافی، راوی مورد نظر است[۱۸].
- تصحیح طریق صدوق به «محمد بن مسلم الثقفی» توسط علامه که یکی از افراد آن، احمد بن عبدالله بن احمد است[۱۹].
- روایات متعدد راوی جلیل‌القدر و فقیه باورع، حسن بن حمزه علوی حسینی طبری از راوی که شیخ طوسی درباره‌اش نوشته است: "كان فاضلاً، أديباً، عارفاً، فقيهاً، زاهداً، ورعاً، كثير المحاسن. له كتب و تصنيفات كثیرة،... أخبرنا برواياته جماعة من أصحابنا...[۲۰].
نجاشی می‌نویسد: "يُعرف بالمرعش، كان من أجلاء هذه الطائفة و فقهائها، قدم بغداد و لقيه شيوخنا... له كتب أخبرنا بها شيخنا أبوعبدالله و جميع شيوخنا رحمهم الله[۲۱].[۲۲]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: جامع الرواة، ج۲، ص۵۴۰؛ تعلیقة علی منهج المقال، ص۶۸؛ منتهی المقال، ج۱، ص۲۷۲، ش۱۶۲؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۰۳، ش۱۱۸۸؛ تنقیح المقال، ج۶، ص۲۳۳، ش۱۰۹۲؛ أعیان الشیعة، ج۳، ص۶؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۴۳، ش۱۰۹۰؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۴۹۱، ش۴۰۳.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۴۳۵، به نقل از: الأمالی (صدوق)، ص۲۸۵، ح۱.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۳۳۷.
- ↑ ر.ک: الأمالی (صدوق)، ص۱۴، ح۵، ۳۵، ح۱۰، ۵۶، ح۷، ۱۸۱، ح۵، ۲۰۲، ح۱۵؛ و....
- ↑ مقصود «احمد بن محمد بن خالد البرقی» است.
- ↑ الکافی، ج۳، ص۴۵۵، ح۲۰، ج۴، ص۵۴ (ح۱۲) و ۳۱۷ (۱۰)؛ و....
- ↑ أحمد بن عبدالله عن جده عن...؛ الکافی، ج۴، ص۳، ح۶.
- ↑ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۷۱ - ۲۷۲.
- ↑ مصحف «احمد بن عبدالله بن ابنه» است: فقوله: إبن أمیة أو ابن أبیه و هم، و صوابه ابن ابنه، بالموحدة ثم النون؛ تجرید أسانید الکافی، ج۱، ص۱۵۹؛ و نیز ر.ک: قاموس الرجال، ج۱، ص۴۹۱، ش۴۰۳؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۴۶، ش۶۳۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۳۳۷-۳۳۸.
- ↑ الموسوعة الرجالیة، ج۴، ص۵۲.
- ↑ ر.ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۴۳۵؛ الأمالی (مفید)، ص۳۳، ح۸؛ رجال النجاشی، ص۳۳۵، ش۸۹۸.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۳۳۹.
- ↑ «سوگند به آسمان که باروها دارد،» سوره بروج، آیه ۱.
- ↑ کمال الدین، ج۱، ص۲۵۹، ح۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۳۳۹-۳۴۰.
- ↑ روضة المتقین، ج۱۴، ص۲۵۳ - ۲۵۴.
- ↑ الکافی، ج۳، ص۴۵۵، ح۲۰، ج۴، ص۵۴، ح۱۲ و ۳۱۷، ح۱۰؛ و....
- ↑ ما کان فیه عن محمد بن مسلم الثقفی فقد رؤیته عن علی بن أحمد بن عبدالله بن أحمد بن أبی عبدالله، عن أبیه، عن جده أحمد بن أبی عبدالله البرقی، عن أبیه محمد بن خالد...؛ من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۲۴.
- ↑ الفهرست (طوسی)، ص۱۳۵، ش۱۹۵.
- ↑ رجال النجاشی، ص۶۴، ش۱۵۰.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۳۴۱-۳۴۲.