کمک به نظام اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث تمدن اسلامی است. مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

سفارش به کمک‌رسانی به نظام اسلامی (واجب و مستحب)

اسلام، به کمک‌رسانی به نظام اسلامی، به منظور کمک و هم‌یاری به هم‌نوعان و فقرزدایی از جامعه اسلامی تأکید فراوان دارد. هر چند می‌توان این اعمال را فردی انجام داد، ولی برای اینکه این کمک‌های انسان دوستانه بر اساس نظم و در چارچوب مشخص که نتیجه و ثمره بیشتری داشته باشد، مصرف شود، باید با صلاح دید مسئولان نظام اسلامی مصرف شود که این کمک رسانی از دو راه صورت می‌گیرد:

1. از طریق پرداخت‌های واجب که همان خمس و زکات است. مسلمانان با اختیار خود و با هدف جلب رضایت خداوند و کمک به نیازمندان از این امر واجب الهی استقبال می‌کنند.
2. از طریق پرداخت‌های مستحب که همان صدقه و انفاق است و مسلمانان به قصد نزدیکی و تقرب به خدا و کمک رسانی به مردم و نظام اسلامی با میل و رغبت به آن تن می‌دهند.

خداوند در آیات قرآن، مسلمانان را به صدقه و انفاق سفارش می‌کند و می‌فرماید: ﴿مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ﴾.

ابوذر غفاری می‌گوید: روزی پیامبر اکرم (ص) در سایه کعبه نشسته بود. چون مرا دید، فرمود: «به خدای کعبه که آنان زیان کارانند». پرسیدم: چه کسانی؟ حضرت فرمود: «آنان که مال و ثروت بسیاری دارند، مگر کسانی که از پیش رو و پشت سر و از چپ و راست انفاق و بخشش کنند و این افراد اندکند».

از دیگر کمک‌های اختیاری مسلمانان به نظام اسلامی، وقف است. وقف؛ یعنی نگه داشتن اصل ملک یا مالی و صرف سود آن در اموری که واقف معیّن کرده است. خداوند در آیه ۷۶ سوره مریم، از وقف به عنوان «باقیات صالحات» یاد کرده و فرموده است: و خداوند بر هدایت کسانی که هدایت یافته‌اند، می‌افزاید و نزد پروردگارت، نتیجه باقیات صالحات (اعمال شایسته‌ای که ماندنی است) بهتر است.

واژه‌هایی چون برّ، خیر، احسان، معروف و انفاق که در قرآن فراوان از آن یاد شده است، واژه‌هایی عامند که وقف را نیز در برمی‌گیرند. صدقه جاریه که وقف، مصداق برجسته آن است، نوعی باقیات صالحات به شمار می‌رود. وقف از بهترین مصداق‌های صدقه است؛ زیرا سودی همیشگی دارد. رسول اکرم (ص) نیز در اهمیت صدقه می‌فرماید: درباره ثواب صدقه از جبرئیل پرسیدم. فرمود: «ای محمد! پاداش صدقه بر پنج نوع است: یک به ده، پاداش صدقه‌ای است که به آدم تن درست دهند، یک به هفتاد، پاداش صدقه‌ای است که به ناتوان دهند، یک به هفت صد، پاداش صدقه‌ای است که به پدر و مادر داده می‌شود، یک به هفتاد هزار، پاداش صدقه‌ای است که برای مردگان می‌فرستید و یک به صد هزار، پاداش صدقه دادن به طالب علم است.

با توجه به سیره پیامبر اعظم (ص) و ائمه اطهار (ع) درمی‌یابیم وقف، سیره خاندان عصمت و رسالت و صحابه آنان بوده است. از جابر بن عبدالله انصاری در این باره نقل است: «هیچ توان گری از صحابه نبود مگر آنکه چیزی وقف کرد».

دین اسلام برای حفظ کرامت انسان‌ها از آنها می‌خواهد نیاز خویش را با عزتمندی بپوشانند و به ثروتمندان نیز سفارش می‌کند پیش از آنکه نیازمندان از آنها درخواست کمک کنند، خود، نیاز نیازمندان را برطرف سازند. خداوند نیز در قرآن کریم، نیازمندانی را که حفظ آبرو می‌کنند و نیازشان را به زبان نمی‌آورند، می‌ستاید و می‌فرماید: چنان در پرده عفافند که هر که حال ایشان را نداند، می‌پندارد توانگرند. آنان را از سیمایشان می‌شناسی که از مردم به اصرار چیزی نمی‌خواهند.

با توجه به آیات قرآن، به نکته‌های زیر درباره انفاق دست می‌یابیم:

1. انفاق، از مهم‌ترین راه کارهای حل مشکلات اقتصادی اقشار جامعه و عملی پسندیده برای جلب خشنودی خداست. ازاین رو، باید در راه خدا و بی‌هیچ منتی انفاق کرد و از خدا پاداش خواست و با منت گذاشتن، اجر انفاق را از بین نبرد.
2. انفاق نباید به قصد ریاکاری و خودنمایی باشد.
3. بایسته است از بهترین و پاکیزه‌ترین اموال در راه خدا انفاق کرد.
4. باید در برابر موانع انفاق مانند بخل، حرص و وسوسه‌های شیطانی مقاومت کرد و آنها را از خویش دور ساخت.
5. انفاق آشکار نیکوست، ولی بهتر است پنهانی باشد که خداوند به انفاق پنهانی سفارش می‌کند.
6. انفاق بر غیر مسلمانان جایز است..

منابع

1. صمیمی، سید رشید، اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی