ابوسهل بن نوبخت
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
آشنایی اجمالی
ابوسهل بن نوبخت نوبختی فارسی ایرانی بود. پدرش نوبخت که در خدمت منصور عباسی بود، در اواخر عمر به امر منصور پسر خود را به جای خویش گماشت. گویا نوبخت جز این پسر، فرزند دیگری نداشته، چه نسب عموم بنی‌نوبخت به همین ابوسهل منتهی می‌‌شود. گفته شده که نام ابوسهل در آغاز «خرشاذ ماه طیماذا ماما بادا خسرو ابهمشاذ» بود، لکن چون منصور نامش را نپسندید، کنیه ابوسهل را برای او انتخاب کرد و از آن پس به ابوسهل شهرت یافت.[۱] ولی الندیم و قفطی نامش را «فضل» دانسته‌اند.[۲]
ابوسهل از زمان بنای بغداد به سال ۱۴۴ هـ در خدمت منصور بوده و به اشاره خلیفه از روی احکام نجومی آینده بغداد را درخشان تخمین زده و گفته است که هیچ خلیفه‌ای در آن به مرگ عادی نخواهد مُرد.[۳] تا سال مرگ منصور همه وقت در خدمت او می‌‌زیست و از ندیمانش به شمار می‌‌رفت و نزدیک به ۳۵ سال از عمر خود را در خدمت خلفای آغازین بنی عباس تا هارون الرشید گذرانده و بیشتر در بیت الحکمه یا «خزانة الحکمه»، مرکز اجتماع ایرانی‌ها و شعوبیه به سر می‌‌برد.[۴] وی از متکلمان[۵] و منجمان ایرانی این دوره، و در زمره مترجمان کتب فارسی پهلوی به عربی قرار داشت و بسیاری از کتاب‌های فارسی را به عربی ترجمه کرد و خود در نجوم از اطلاعات و دانش‌های عهد ساسانی بهره داشت.[۶] الندیم هفت کتاب زیر را از او نام می‌‌برد: کتاب النهمطان فی الموالید، کتاب الفال النجومی، کتاب الموالید، کتاب تحویل سنی الموالید، کتاب المدخل، کتاب التشبیه والتمثیل، کتاب المنحل من اقاویل المنجمین فی الاخبار والمسائل والموالید وغیرها.[۷]
تاریخ دقیق درگذشت وی معلوم نیست، ولی گویا در اوایل خلافت هارون فوت کرده؛ زیرا از این تاریخ به بعد دیگر از او ذکری به میان نیامده است،[۸] اگرچه برخی حیات وی را طولانی و تا پیش از سال ۱۹۳ هـ دانسته‌اند.[۹][۱۰]
جستارهای وابسته
- خاندان نوبختی
- نوبخت (جد خاندان نوبختی)
- اسماعیل بن ابی‌سهل بن نوبخت (ابواسحاق)
- حسن بن محمد بن عباس بن اسماعیل بن ابی‌سهل بن نوبخت
- موسی بن حسن بن محمد بن عباس بن اسماعیل بن ابی‌سهل بن نوبخت (ابوالحسن ابن‌کبریاء)
- اسماعیل بن علی بن اسحاق بن ابی‌سهل بن نوبخت (ابوسهل نوبختی دایی حسن بن موسی و متوفای ۳۱۱ق)
- حسن بن موسی نوبختی (ابومحمد؛ صاحب فرق الشیعه متوفای ۳۰۲ يا ۳۱۰ق)
- ابراهیم بن نوبخت (ابواسحاق؛ صاحب کتاب الیاقوت متوفای پس از ۳۴۰ق)
- اسحاق بن اسماعيل نوبختی (ابويعقوب)
- یعقوب بن اسحاق بن اسماعيل نوبختی (ابوالفضل)
- اسماعیل بن علی بن اسحاق نوبختی (ابواسحاق)
- على بن عباس نوبختی (ابوالحسين)
- حسین بن على بن عباس نوبختی (ابوعبدالله)
- حسین بن روح نوبختی (ابوالقاسم؛ از نواب اربعه متوفای ۳۲۶ق)
- حسن بن حسين نوبختی (ابومحمد)
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
پانویس
- ↑ خاندان نوبختی، ص۱۰ ـ ۱۱؛ تاریخ مختصر الدول، ص۱۱۱.
- ↑ الفهرست (الندیم)، ص۳۳۳؛ تاریخ الحکماء، ص۲۵۵.
- ↑ معجم البلدان، ج۱، ص۴۶۰.
- ↑ خاندان نوبختی، ص۱۱ ـ ۱۳.
- ↑ تاریخ الحکماء، ص۲۵۵.
- ↑ الفهرست (الندیم)، ص۳۳۳.
- ↑ الفهرست (الندیم)، ص۳۳۳.
- ↑ خاندان نوبختی، ص۱۳.
- ↑ معجم المؤلفین، ج۸، ص۷۲.
- ↑ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۰۰.