احمد بن نضر خزاز جعفی در تراجم و رجال

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

نسخه‌ای که می‌بینید، نسخهٔ فعلی این صفحه است که توسط Ali (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۳۱ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۰۶ ویرایش شده است. آدرس فعلی این صفحه، پیوند دائمی این نسخه را نشان می‌دهد.

(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

آشنایی اجمالی

احمد بن النضر الخزاز[۱]، یک مرتبه در اسناد روایات تفسیر کنز الدقائق یاد شده است:

«أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ الْخَزَّازِ عَنْ جَدِّهِ الرَّبِيعِ بْنِ سَعْدٍ قَالَ قَالَ لِي أَبُو جَعْفَرٍ(ع) يَا رَبِيعُ إِنَّ الرَّجُلَ لَيَصْدُقُ حَتَّى يَكْتُبَهُ اللَّهُ صِدِّيقاً»[۲].[۳]

شرح حال راوی

نام کامل راوی، احمد بن نضر بن ربیع بن سعد خزاز جعفی کوفی است[۴] که در کتب رجال متقدم، مانند رجال نجاشی و الفهرست شیخ طوسی با عنوان احمد بن نضر خزاز یاد گردیده است[۵]. کنیه وی «ابوالحسن» و حرفه‌اش خزاز و منتسب به قبیله بنی جعف از قبائل کوفه است. وی دارای کتابی بود که گروهی از راویان آن را روایت کرده‌اند.

نجاشی: "أحمد بن النضر الخزاز أبوالحسن الجعفي مولى، كوفي، ثقة، من ولده أبو الحسين أحمد بن علي بن عبيد الله النضري، روى عنه أبو العباس بن عقدة. له كتاب يرويه جماعة. أخبرنا جماعة عن أبي العباس أحمد بن محمد، عن أحمد بن محمد بن يحيى الخازمي قال: حدثنا أبي عن أحمد بن النضر بكتابه"[۶].

شیخ طوسی: "أحمد بن النضر الخزاز. له كتاب. أخبرنا به عدة من أصحابنا، عن محمد بن علي بن الحسين بن بابويه، عن أبيه و محمد بن الحسن، عن سعد بن عبدالله و الحميري، عن أحمد بن محمد بن عيسى و أحمد بن أبي عبدالله، عن محمد بن خالد البرقي، عن أحمد بن النضر الخزاز الجعفي. و رواه لنا ابن أبي جيد، عن ابن الوليد، عن الحسن بن متيل، عن محمد بن سالم، عن أحمد بن النضر"[۷].[۸]

طبقه راوی

از تاریخ ولادت و وفات راوی اطلاعی در دست نیست و از اصحاب یکی از معصومان(ع) شمرده نشده است؛ ولی محمد بن ابی‌عمیر[۹] از وی روایت کرده [۱۰] و ایشان از عمرو بن شمر [۱۱] روایت کرده است[۱۲].

بعضی از رجالیان با استناد به روایت رجال کشی: «... مُعَاوِيَةُ بْنُ حُكَيْمٍ، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّصْرِ، قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي الْحَسَنِ الثَّانِي(ع) قَالَ: وَ لَا أَعْلَمُ إِلَّا قَامَ وَ نَفَضَ الْفِرَاشَ بِيَدِهِ، ثُمَّ قَالَ لِي يَا أَحْمَدُ إِنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ(ع) عَادَ صَعْصَعَةَ بْنَ صُوحَانَ فِي مَرَضِهِ، فَقَالَ يَا صَعْصَعَةُ لَا تَتَّخِذْ عِيَادَتِي لَكَ أُبَّهَةً عَلَى قَوْمِكَ، قَالَ: فَلَمَّا قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ لِصَعْصَعَةَ هَذِهِ الْمَقَالَةَ، قَالَ صَعْصَعَةُ: بَلَى وَ اللَّهِ أَعُدُّهَا مِنَّةً مِنَ اللَّهِ عَلَيَّ وَ فَضْلًا، قَالَ، فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ(ع) إِنْ كُنْتَ مَا عَلِمْتُكَ لَخَفِيفُ الْمَئُونَةِ حَسَنُ الْمَعُونَةِ، قَالَ، فَقَالَ صَعْصَعَةُ وَ أَنْتَ وَ اللَّهِ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ مَا عَلِمْتُكَ إِلَّا بِاللَّهِ عَلِيماً وَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفاً رَحِيماً»[۱۳] او را از اصحاب امام رضا(ع) دانسته‌اند[۱۴].

این برداشت درست نیست؛ زیرا در نام راوی تصحیف رخ داده و أحمد بن النضر مصحف أحمد بن أبی نصر است، چون حدیث در کتاب الغارات[۱۵] به نقل از رجال کشی نقل شده و در آن احمد بن ابی نصر ثبت شده است و همین صحیح است، به قرینه روایت معاویة بن حکیم از وی[۱۶]؛ و مقصود احمد بن محمد ابی نصر بزنطی است که از اصحاب امام رضا(ع) است.

آیت‌الله بروجردی او را از طبقه ششم راویان می‌داند[۱۷].[۱۸]

استادان و شاگردان راوی

احمد بن النضر از عمرو بن شمر جعفی، ربیع بن سعد، محمد بن مروان، علی بن هارون، عمر بن أبی حسنة الجمال، قیس بن الربیع، عمرو بن أبی المقدام، حسین بن أبی العلاء، نعمان بن بشیر، ربیع بن سعد، أبو جعفر الفزاری و شهاب بن عبد ربه[۱۹] روایت کرده است که از اساتید وی به شمار می‌روند و کسانی مانند محمد بن سالم، ابراهیم بن هاشم، محمد بن عبدالجبار، ابن ابی عمیر، معلی بن محمد، محمد بن خالد برقی، اسحاق بن عمار، حمزة بن یعلی، علی بن اسماعیل، محمد بن اورمه و محمد بن الحسین[۲۰] از او روایت کرده‌اند که از شاگردان وی به شمار می‌آیند.[۲۱]

مذهب راوی

به دو دلیل احمد بن النضر از راویان امامی است:

  1. در رجال نجاشی عنوان شده است که به راویان امامی اختصاص دارد.
  2. روایات او بر این معنی گواهی می‌دهند:
    1. «حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَيْهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ الْخَزَّازِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ الْجُعْفِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ الْبَاقِرُ(ع) يَا جَابِرُ أَ يَكْتَفِي مَنِ انْتَحَلَ التَّشَيُّعَ أَنْ يَقُولَ بِحُبِّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَوَ اللَّهِ مَا شِيعَتُنَا إِلَّا مَنِ اتَّقَى اللَّهَ وَ أَطَاعَهُ وَ مَا كَانُوا يُعْرَفُونَ يَا جَابِرُ إِلَّا بِالتَّوَاضُعِ وَ التَّخَشُّعِ وَ كَثْرَةِ ذِكْرِ اللَّهِ وَ الصَّوْمِ وَ الصَّلَاةِ وَ التَّعَهُّدِ لِلْجِيرَانِ مِنَ الْفُقَرَاءِ وَ أَهْلِ الْمَسْكَنَةِ وَ الْغَارِمِينَ وَ الْأَيْتَامِ وَ صِدْقِ الْحَدِيثِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ كَفِّ الْأَلْسُنِ عَنِ النَّاسِ إِلَّا مِنْ خَيْرٍ وَ كَانُوا أُمَنَاءَ عَشَائِرِهِمْ فِي الْأَشْيَاءِ. فَقَالَ جَابِرٌ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ لَسْتُ أَعْرِفُ أَحَداً بِهَذِهِ الصِّفَةِ فَقَالَ(ع): يَا جَابِرُ لَا يَذْهَبَنَّ بِكَ الْمَذَاهِبُ أَ حَسْبُ الرَّجُلِ أَنْ يَقُولَ أُحِبُّ عَلِيّاً وَ أَتَوَلَّاهُ فَلَوْ قَالَ إِنِّي أُحِبُّ رَسُولَ اللَّهِ وَ رَسُولُ اللَّهِ خَيْرٌ مِنْ عَلِيِّ ثُمَّ لَا يَعْمَلُ بِعَمَلِهِ وَ لَا يَتَّبِعُ سُنَّتَهُ مَا نَفَعَهُ حُبُّهُ إِيَّاهُ شَيْئاً فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْمَلُوا لِمَا عِنْدَ اللَّهِ لَيْسَ بَيْنَ اللَّهِ وَ بَيْنَ أَحَدٍ قَرَابَةٌ أَحَبُّ الْعِبَادِ إِلَى اللَّهِ وَ أَكْرَمُهُمْ عَلَيْهِ أَتْقَاهُمْ لَهُ وَ أَعْمَلُهُمْ بِطَاعَتِهِ وَ اللَّهِ مَا يُتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ جَلَّ ثَنَاؤُهُ إِلَّا بِالطَّاعَةِ مَا مَعَنَا بَرَاءَةٌ مِنَ النَّارِ وَ لَا عَلَى اللَّهِ لِأَحَدٍ مِنْ حُجَّةٍ مَنْ كَانَ لِلَّهِ مُطِيعاً فَهُوَ لَنَا وَلِيٌّ وَ مَنْ كَانَ لِلَّهِ عَاصِياً فَهُوَ لَنَا عَدُوٌّ وَ لَا تُنَالُ وَلَايَتُنَا إِلَّا بِالْوَرَعِ وَ الْعَمَلِ»[۲۲].
    2. «سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ مَرْوَكِ بْنِ عُبَيْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) قَالَ: قَالَ لِي أَيَّ شَيْءٍ يَقُولُ هَؤُلَاءِ[۲۳] فِي الرَّجُلِ إِذَا فَاتَتْهُ مَعَ الْإِمَامِ رَكْعَتَانِ قَالَ يَقُولُونَ يَقْرَأُ فِي الرَّكْعَتَيْنِ بِالْحَمْدِ وَ سُورَةٍ فَقَالَ هَذَا يَقْلِبُ صَلَاتَهُ فَيَجْعَلُ أَوَّلَهَا آخِرَهَا فَقُلْتُ فَكَيْفَ يَصْنَعُ قَالَ يَقْرَأُ بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ فِي كُلِّ رَكْعَةٍ»[۲۴].
    3. «أَخْبَرَنِي مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبُو بَكْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ الْجِعَابِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ الْهَمْدَانِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عُتْبَةَ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ النَّضْرِ، قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الصَّامِتِ الْجُعْفِيُّ، قَالَ: كُنَّا عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) وَ عِنْدَهُ قَوْمٌ مِنَ الْبَصْرِيِّينَ، فَحَدَّثَهُمْ بِحَدِيثِ أَبِيهِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ فِي الْحَجِّ أَمْلَاهُ عَلَيْهِمْ، فَلَمَّا قَامُوا قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (عَلَيْهِ السَّلَامُ): إِنَّ النَّاسَ أَخَذُوا يَمِيناً وَ شِمَالًا، وَ إِنَّكُمْ لَزِمْتُمْ صَاحِبَكُمْ، فَإِلَى أَيْنَ تَرَوْنَ يُرَدُّ بِكُمْ إِلَى الْجَنَّةِ، وَ اللَّهِ إِلَى الْجَنَّةِ، وَ اللَّهِ إِلَى الْجَنَّةِ، وَ اللَّهِ»[۲۵].[۲۶]

جایگاه حدیثی راوی

شیخ طوسی ترجمه راوی را در کتاب الفهرست آورده؛ ولی به وثاقتش اشاره‌ای نکرده، بلکه با عبارت "له کتاب أخبرنا به عدة من أصحابنا"[۲۷] و سپس ذکر طریق خود به کتابش بسنده کرده؛ ولی نجاشی به وثاقت تصریح کرده و نوشته است: "کوفي ثقة"[۲۸]. علامه حلی نیز نام وی را در قسم اول کتاب رجالش که به راویان ثقه اختصاص دارد، آورده و سپس به عبارت نجاشی اشاره کرده است[۲۹].[۳۰]

احمد بن النضر

احمد بن النضر[۳۱] در سند نُه روایت تفسیر کنز الدقائق و به نقل از الکافی و تفسیر القمی ذکر شده است؛ از جمله:

« أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع) فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- ﴿وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ[۳۲] قَالَ الْإِصْرَارُ هُوَ أَنْ يُذْنِبَ الذَّنْبَ فَلَا يَسْتَغْفِرَ اللَّهَ وَ لَا يُحَدِّثَ نَفْسَهُ بِتَوْبَةٍ فَذَلِكَ الْإِصْرَارُ»[۳۳].

مراد از عنوان مذکور، احمد بن النضر الخزاز است که با عناوین احمد بن النضر، احمد بن النضر الخزاز، احمد بن النضر الجعفی در اسناد روایات قرار گرفته و حدیث نقل کرده است[۳۴].[۳۵]

منابع

پانویس

  1. رجال النجاشی، ص۹۸، ش۲۴۴؛ الفهرست (طوسی)، ص۸۰، ش۱۰۱؛ معالم العلماء، ص۲۱، ش۹۱؛ إیضاح الإشتباه، ص۱۱۰، ش۸۲؛ الرجال (ابن داود)، ص۴۷، ش۱۳۹؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۰، ش۴۹؛ إیضاح الإشتباه، ص۱۱۰، ش۸۲؛ منهج المقال، ج۲، ص۲۱۹، ش۳۸۲؛ نقد الرجال، ج۱، ص۱۷۶، ش۳۵۸؛ جامع الرواه، ج۱، ص۷۳، ش۴۵۸؛ الوجیزة فی الرجال، ص۲۵، ش۱۴۳؛ منتهی المقال، ج۱، ص۳۶۰، ش۲۶۲؛ إکلیل المنهج، ص۱۲۷، ش۱۲۳؛ تنقیح المقال، ج۸، ص۱۸۹، ش۱۶۶۷؛ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۴۴، ش۹۹۶؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۵۰۰، ش۱۸۱۶؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۶۶۸، ش۶۱۳.
  2. تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۴۶۲ به نقل از الکافی، ج۲، ص۱۰۵، ح۸.
  3. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۳، ص ۲۱۷.
  4. برگرفته از اسناد روایات ر.ک: الکافی، ج۲، ص۱۰۵، ح۸؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۲۵۷، ش۴۹۳۳ و شواهد التنزیل، ج۲، ص۱۶۸، ح۷۹۴.
  5. رجال النجاشی، ص۹۸، ش۲۴۴؛ الفهرست (طوسی)، ص۸۰، ش۱۰۱.
  6. رجال النجاشی، ص۹۸، ش۲۴۴.
  7. الفهرست (طوسی)، ص۸۰-۸۱، ش۱۰۱.
  8. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۳، ص ۲۱۷-۲۱۸.
  9. رجال النجاشی، ص۳۲۷، ش۸۸۷.
  10. ثواب الأعمال، ص۶۳.
  11. المجروحین، ج۲، ص۷۵..
  12. تفسیر القمی، ج۱، ص۳۶۱.
  13. رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ج۱، ص۶۷، ح۱۲۱.
  14. مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۵۰۰، ش۱۸۱۶.
  15. ر.ک: الغارات، ج۲، ص۸۸۸؛ نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغه، ج۷، ص۴۷۰؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۱۱۳، ش۵۹۲۳.
  16. الرواشح السماویه، ص۱۱۱؛ علل الشرائع، ج۱، ص۱۲۵؛ قرب الإسناد، ص۳۴۷؛ الاستبصار، ج۳، ص۱۶۷؛ تهذیب الأحکام، ج۷، ص۲۲۹ (۱۰۰۱) و ۴۰۲ (ح ۱۶۰۲).
  17. طبقات رجال کافی، ص۵۸.
  18. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۳، ص ۲۱۹-۲۲۰.
  19. تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۲۲۲ و ۴۶۲، ج۱۰، ص۴۲۵؛ المحاسن، ج۱، ص۲۹۱، ح۴۴۲، ج۲، ص۴۸۱ (ح۵۰۹)، ۵۴۵ (ح۸۵۸)، ۵۸۳ (ح۷۱)، ۶۴۱ (ح ۱۵۵)؛ بصائر الدرجات، ج۱، ص۴۸۶، ح۱۱؛ الکافی، ج۱، ص۳۹۶، ح۷، ج۲، ص۱۰۵، ح۸، ج۵، ص۱۶۱، ح۱؛ کامل الزیارات، ص۱۶۱، ح۳.
  20. تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۲۲۲ و ۵۸۷، ج۴، ص۲۱۸، ج۷، ص۳۵۵، ج۱۰، ص۴۲۵؛ المحاسن، ج۱، ص۲۵، ح۱؛ بصائر الدرجات، ج۱، ص۱۳ (ح۱)، ۲۹۹ (ح۱)، ۴۷۴ (ح۴)؛ الکافی، ج۱، ص۳۹۶، ح۷؛ کامل الزیارات، ص۱۶۱، ح۳.
  21. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۳، ص ۲۲۰-۲۲۱.
  22. الأمالی (صدوق)، ص۶۲۵-۶۲۶، ح۳.
  23. مراد اهل سنت هستند.
  24. تهذیب الأحکام، ج۳، ص۴۶، ح۱۶۰.
  25. الأمالی (طوسی)، ص۱۵۷، ح۲۶۴.
  26. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۳، ص ۲۲۱-۲۲۳.
  27. الفهرست (طوسی)، ص۸۱، ش۱۰۱.
  28. رجال النجاشی، ص۹۸، ش۲۴۴.
  29. خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۰، ش۴۹.
  30. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۳، ص ۲۲۳.
  31. خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۰، ش۴۹؛ جامع الرواه، ج۱، ص۷۳، ش۴۵۸؛ منتهی المقال، ج۱، ص۳۶۰، ش۲۶۲؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۰، ش۱۸۹۴؛ شعب المقال، ص۵۰، ش۶۵؛ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۴۲، ش۹۹۵.
  32. و (آن کسان که) بر آنچه کرده‌اند دانسته پافشاری نمی‌کنند سوره آل عمران، آیه ۱۳۵.
  33. تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۲۲۲ به نقل از الکافی، ج۲، ص۲۸۸، ح۲.
  34. ر.ک: تفسیر القمی، ج۱، ص۲۵؛ بصائرالدرجات، ج۱، ص۲۷۴، ح۴؛ رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال)، ص۲۱۹، ح۳۹۴ و....
  35. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۳، ص ۲۱۶.