شیعه‌شناسی
شیعه‌شناسی شناخت شیعه به عنوان "فرقۀ ناجیه" و تجسّم اسلام ناب، توجّه بسیاری را جلب کرده است. این شناخت شامل مقوله‌های اقتصادی، فرهنگی، آداب و سنن، فقه و حدیث، رجال و شخصیت‌ها، کتب و آثار علمی، شهرها و کشورها، مراکز و مؤسّسات می‌شود.
مقدمه
دربارۀ شناخت شیعه در زمینۀ بحث‌های کلامی و اعتقادی، باید به کتاب‌های علمای شیعه یا کتبی که پیرامون مسائل اعتقادی تشیّع نوشته شده مراجعه کرد. در زمینۀ آثار علمی و تألیفات نیز به کتب خاصّ این موضوع. در دائرة المعارف‌های مختلف نیز در مدخل‌های گوناگون به شیعه‌شناسی پرداخته شده است.[۱] در کتاب"یادنامۀ علامه امینی"[۲] مقاله‌ای است با عنوان "۴۰۰ کتاب در شناخت شیعه" به قلم استاد محمد رضا حکیمی، که افزون بر آن چهارصد کتاب، کتاب‌های فراوان دیگری را کهاهل سنت دربارۀ اهل بیت و حضرت مهدی(ع)، نیز برخی نویسندگان غیر مسلمان نوشته‌اند نام می‌برد. مؤلفان نیز در طول تاریخ به معرفی چهره‌های علمی و شخصیت‌های برجسته شیعه پرداخته‌اند، همچون سید محسن الأمین در "اعیان الشیعه" و شیخ آقابزرگ تهرانی در طبقات اعلام الشیعه و سید عبدالحسین شرف الدین عاملی در مع موسوعات رجال الشیعه. پژوهشگرانی نیز به شناساندن آثار و تألیفات شیعه پرداخته‌اند، همچون شیخ آقا بزرگ تهرانی در "الذریعة الی تصانیف الشیعه" و سید حسن صدر در "تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام"[۳] و عامر الحلو در "معجم الدراسات القرآنیه عند الشیعة الامامیّه". برخی هم به معرفی معتقدات شیعه در اصول و فروع و... پرداخته‌اند، مانند کاشف الغطاء در اصل الشیعة و اصول‌ها، و علامه طباطبایی در شیعه در اسلام و محمد جواد مغنیه در الشیعة و التشیع و مهدی سراج در شیعه چه می‌گوید؟ و محمد حسین مظفر در عقائد الامامیه. افزون بر مطالبی که در فرهنگنامه‌ها آمده است، معرفی شیعه در زمینۀ مسائل خاص امامت و پاسخگویی به شبهات و ردّ ادعاهای بی‌اساس معاندین انجام یافته است. کتاب‌های رجالی و بیوگرافی‌های مجموعه‌ای یا تک‌نگاریها هم جای خاصّ خود را دارد. به دلیل اهمیت و نقش‌آفرینی فکر و فرهنگ شیعی در طول تاریخ و در عصر حاضر و نهضت‌های مهم برخاسته از این تفکّر و باور، به‌ویژه آنچه به صورت "انقلاب اسلامی" در ایران شکل گرفت، توجّه دوباره به "شیعه‌شناسی" را برانگیخت و در غرب و آمریکا و حتّی اسرائیل، تلاش‌های جدیدی برای شناخت ماهیت این اندیشه و پیروانش صورت گرفت[۴] در سال‌های اخیر نهضت شیعه‌شناسی در اروپا و آمریکا شدّت و گسترش بیشتری یافته و تحوّلات جدید در کشورهای اسلامی و عربی بر دامنۀ آن افزوده است. به‌هرحال، شیعه را یا باید از رجال و شخصیت‌هایش شناخت، یا از آثار علمی فرهنگی در زمینه‌های مختلف، یا از گفتار دیگران دربارۀ این مجموعه و فرقه، یا از عمل و رفتار آنان در جامعه و تاریخ. شناخت شیعه از بعد تاریخی، پیدایش فرقه‌ها، ویژگی‌های فکری و اعتقادی و مکتب اهل بیت(ع) بحث مبسوطی می‌طلبد که خارج از حوصلۀ این اثر است. کتابشناسی در ابعاد مختلف تشیّع نیز، کاری عظیم است و تألیفی مستقل می‌طلبد،[۵] همچنان‌که افرادی چون شیخ آقا بزرگ تهرانی، سید محسن امین، سید حسن صدر و... در این عرصه آثار جاویدان عرضه کرده‌اند[۶].
منابع
پانویس
- ↑ مثل دائرة المعارف تشیع ص۴۶۱.
- ↑ ص۵۱۳ شرکت سهامی انتشار ۱۳۵۲ش.
- ↑ ترجمه‌اش با عنوان «شیعه بنیان‌گذاران فرهنگ اسلام» از مشتاق عسکری.
- ↑ از جمله در دانشگاه تی آویو اسرائیل در سال ۱۳۶۳ سمیناری برگزار شد و در آن سمینار موضوع این کنفرانس بررسی تشیع بود (ر.ک: کیهان ۶۳/۱۰/۶).
- ↑ ر.ک: فصلنامه شیعه‌شناسی شماره ۱ بهار۸۲.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۵۶.