خویشان در معارف دعا و زیارات

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث خویشان است. "خویشان" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

خویشان در قرآن | خویشان در حدیث | خویشان در نهج البلاغه | خویشان در معارف دعا و زیارات | خویشان در کلام اسلامی | خویشان در اخلاق اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل خویشان (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

• در قرآن کریم آمده است: ﴿وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَى...﴾.
• همچنین می‌فرمایند: ﴿...تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا﴾.
• پیامبر(ص) می‌فرمایند: "با خویشاوندان خود ارتباط برقرار کنید هر چند با یک سلام باشد".
• علی(ع) می‌فرمایند: "اگر یکی از شما خویشاوند خود را درویش بیند، مبادا یاری خویش از او دریغ دارد و از پای بنشیند...".
• ارحام به معنی نزدیکان، خویشاوندان و جمع رحم و راحم است.
• صله رحم یعنی کمک نمودن و احسان و نیکی کردن به اقرباء و نزدیکان به مال و غیره از کلیه خیرات. و عادل، خویشان و نزدیکان خود را در هر کار نافعی با خود شریک می‌گرداند برای آنکه به آن‌ها منفعت رساند
• در احادیث بسیار منقول است که نیکی با خویشاوندان کردن باعث قبولی اعمال است و مال را زیاد، بلاها را دفع، عمر را زیاد، حساب قیامت را آسان می‌کند.
• اگر کسی صله رحم می‌کند و به ارحام خود عملاً و قولاً خدمت می‌نماید ولی در مقابل، از آنان اذیت و آزار می‌بیند، پیشوای اسلام به چنین شخصی اجازه نمی‌دهد قطع رحم کند و خاطر نشان می‌نماید که این کار عذاب الهی را در پی دارد. با توجه به اینکه مردم از جهت نیروی کار، بنیه مالی، تعداد عائله، سلامتی و بیماری، و دیگر جهات با یکدیگر متفاوت‌اند، قهراً صله رحم نیز متفاوت خواهد بود.
• از نظر اسلامی، ما با بستگان خود روابطی اجتناب‌ناپذیر داریم حتی در مواردی بدون خواست و اراده ما بستگان و خویشاوندان از ما ارث می‌برند و یا ارث آن‌ها قهراً به ما منتقل می‌شود. در فرهنگ قرآنی ما در رابطه با ارحام مسئولیت داریم و در قیامت درباره آن‌ها مورد بازخواست قرار خواهیم گرفت.
• صله رحم در اسلام دارای درجات و مراتبی است، بدین معنی که برخی بر برخی دیگر ارجحیت‌هایی در این رابطه دارند، مثلاً والدین و فرزندان در رابطه با دیگر خویشاوندان و ارحام حق تقدم دارند..... صله رحم موجب آبادانی شهرها، افزایش عمر و موجب آسان شدن حساب قیامت خواهد بود
• نکته حایز اهمیت این است که محیط خانواده اولین محیط اجتماعی است که فرزند تجربه می‌کند، او از اعضای خانواده به ویژه والدین بیشترین تأثیر را می‌پذیرد و این رابطه بیشتر براساس احساس و عاطفه است. سپس ارتباط بین فرزند و سایر فرزندان خانواده که یک رابطه حساس است مطرح می‌شود و عاطفه‌ای که میان والدین و فرزندان وجود دارد در رابطه خواهرای و برادری رقیق‌تر می‌شود. از طرف دیگر خواهران و برادران با یکدیگر به اندازه‌ای که پدر و مادر با فرزندان مدارا می‌کنند، مدارا نمی‌نمایند و به همین دلیل است که اصطکاک و برخورد سلیقه و اراده، میان آنان بیشتر است.
• به نظر می‌رسد که اولین پایه‌های اخلاق اجتماعی هر فرد، در روابط اعضای خانواده خویش پایه‌گذاری می‌شود و فرزند خانواده در روابط متقابل خود به تدریج آماده ظاهر شدن در جامعه می‌شود و با آن‌ها روابطی را برقرار می‌کند که عواطف شدیدی همچون رابطه والدین و فرزندان در آن نیست گویی که رابطه اعضای خانواده حلقه میانه‌ای است برای اتصال با اجتماع خارج. شاید بتوان گفت که پله بعدی قبل از ورود به اجتماع به معنای خاص آن، روابط خویشاوندی باشد که در این رابطه احساسات بسیار رقیق است.
• می‌توان چنین نتیجه گرفت که چنانچه فرد روابط صحیح با اعضای خانواده و سپس با ارحام خویش ذاشته باشد با آمادگی کامل می‌تواند وارد اجتماعی با اخلاق صحیح شود. غیر این صورت فرد دچار مشکلاتی از لحاظ اخلاق اجتماعی خواهد شد.
• فرد در مقابل خویشاوندان خود وظایفی دارد که از جمله مهم‌ترین آن محبت و دوستی با آنان است
• فرد باید با خویشان خوش‌رفتاری نماید و حد حسن خلق در ارتباطات خانوادگی حفظ گردد. براساس آموزه‌های دینی هیچ کس اجازه ندارد نسبت به مشکلات اقوام بی‌تفاوت باشد. یکی از این حقوق، کمک مالی کردن به آن‌ها به هنگام نیاز است

منابع

• احمدوند، فردین، مکارم اخلاق در صحیفه

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: