امت در لغت
مقدمه
این واژه از ماده «أم‌م» به معنای قصد امری خاص و معین است. هنگامی‌که گفته می‌شود أمَمتُ إلیه، یعنی قصَدتُ إلیه. در همه مشتقات این لغت، معنای قصد کردن چیزی و توجه و رجوع به آن دیده می‌شود؛ چنان‌که امام به معنای پیشوا و رهبر است که مقصد یک گروه می‌باشد و یا امّت یعنی مجموعه‌ای که مقصد واحدی دارند[۱]. بنابراین، «امّت» بر وزن فُعلَة (این وزن معمولاً برمقداری معیّن از ماده خود دلالت می‌کند) به معنای تعداد معیّن و محدودی از افراد است که دارای هدف و رهبر واحدند و همگی او را مقصد و مقتدای خود قرار داده‌اند[۲]. مصداق عینی امّت در قرآن، تابعین انبیاء الهی(ع) هستند که عقیده‌ای واحد، آنان را گرد هم جمع نموده است[۳]. بر اساس تحلیلی که در این ماده ذکر شد، پی می‌بریم که رابطه تنگاتنگی بین امام و امّت وجود دارد؛ زیرا امام هر قومی، شخصیتی است که مقتدای امّت است و امّت نیز مجموعه آحادی است که ملاک وحدت آنان رهبری آنها است؛ لذا از منظر کثرت به وحدت، امام مقصد و مقتدا و عصاره امّت است و از منظر وحدت به کثرت، امام نماد وحدت و مظهر اعتقاد امّت است[۴]. به همین دلیل است که مصداقاً امّت و امام گاه به جای یکدیگر به کار می‌روند؛ مثل: ﴿إِنَّ إِبْرَاهِيمَ كَانَ أُمَّةً قَانِتًا لِلَّهِ حَنِيفًا وَلَمْ يَكُ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾[۵].[۶]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ کتاب العین (ط. هجرت، بی‌تا). ج۸، ص۴۲۷.
- ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (ط. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ ه.ش)، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ مجمع البیان فی تفسیر القرآن (ط. ناصر خسرو، ۱۳۷۲ ه.ش.)، ج۲، ص۸۰۶.
- ↑ المیزان فی تفسیر القرآن (ط. جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ ه.ق.)، ج۲، ص۱۲۳ و ج۱۸، ص۹۳.
- ↑ «به راستی ابراهیم (به تنهایی) امتی فروتن برای خداوند و درست‌آیین بود و از مشرکان نبود» سوره نحل، آیه ۱۲۰.
- ↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۴ ص ۶۰۹.