امت
امّت گروهی همسان در دین، آیین، زمان، مکان و... است که در اصطلاح امروزی به آن جامعه یا ملت گفته میشود.
واژهشناسی لغوی
امّت بهمعنای قصد مخصوص است و به گروهی گفته میشود که مورد قصد و توجّه مخصوص دیگران واقع شده[۱] و در یک ویژگی مانند دین، زمان، مکان، نوع یا صنف مشترک و همسان باشند. این ویژگی میتواند اختیاری یا غیر اختیاری باشد، بر این اساس به پیروان یک دین و آیین بر اثر همسانی در دین، امّت میگویند و به مردمی که همزمان با یکدیگر در یک قرن یا در منطقهای از زمین زندگی میکنند یا گروهی از مردم که دارای عملکرد یکساناند، امّت اطلاق میشود[۲] برخی امت را به معنای قرن و نسل انسانی دانستهاند[۳][۴].
کلمه امت، مساوی است با آنچه امروز جامعه و یا ملت گفته میشود[۵] به عبارت دیگر اُمّت، یعنی جامعه که مرکّب است از گروهها و یا از طبقات مختلف[۶][۷]
امت در قرآن
واژه امت ۶۵ بار در قرآن آمده است که ۵۲ مورد آن به صورت مفرد "امّت" و ۱۳ مورد به صورت جمع "اُمَم" است[۸].
مفهوم امت
- معنای لغوی: در لغت عربی است به معنای جماعتی با مقصد واحد و قوم به مفهوم جمعیتی با رابطه نسبی واحد و ملت به معنی مردمی با مسیر واحد و بالاخره وطن به مفهوم سرزمینی که مردمی را در بر میگیرد آمده است و در حقیقت همه این الفاظ حاکی از جمعیت متشکلی است که یک پیوند خاص آنها را به یکدیگر مرتبط کرده است و عامل ربط و عنصر پیوند را میتوان از مضافالیه این کلمات به دست آورد، مانند امت اسلام، قوم پیامبر(ص)، ملت یهود و وطن اسلامی و از آنجا که عنصر اصلی پیوند و ارتباط انسانها در دیدگاه اسلام این است، بنابراین از نظر تفسیر لغوی آیات مربوط به این واژهها میتوان گفت که استفاده از این کلمات در مورد اسلام، مسیحیت و یهود یکسان است و آیه تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ[۹] میتواند هر امتی را با عقیده خاصش شامل شود؛
- مفهوم اصطلاحی: تفسیر الفاظ قرآن و حدیث به معنای اصطلاحی در صورتی ممکن است که معنای اصطلاحی در زمان صدور آن دو وجود داشته، باشد و بیشک اگر چنین معنی اصطلاحی برای کلماتی چون امت، قوم، ملت و وطن وجود داشته، آن مفهومی نیست که در سده نوزدهم به بعد در علوم سیاسی و مباحث جامعهشناسی مطرح شده است؛
- معنای عرفی: تفاوت معانی لغوی با مفاهیم عرفی قابل انکار نیست و در واژههایی چون عقد، میزان و وکیل کاملاً صادق است و مفاهیم عرفی این کلمات با معانی لغوی آنها متفاوت بوده، اما در صدق مفهوم عرفی، نیز باید داشتن معنای عرفی، متعلق به زمان صدور، احراز شود[۱۰].[۱۱]
هویت امت
وحدت یا تکثر امت
تشابه امتها
هدایت امت
دین و شریعت امتها
مکنت و قدرت در امّتهای پیشین
سنتهای الهی درباره امتها
ارسال پیامبران (ع)
تعذیب و هلاک ساختن امّتها پس از اتمام حجت الهی
هلاکت امّتها بر اثر ستم و ناسپاسی
تغییر سرنوشت امّتها بر اثر عملکرد خود
امت برتر
امت قائمه
امت مسلمه
امت مقتصده
فرجام امّتها در قیامت
منابع
پانویس
- ↑ التحقیق، ج ۱، ص ۱۳۵، «امم».
- ↑ مفردات، ص ۸۶؛ مجمعالبحرین، ج ۱، ص ۱۰۸؛ ترتیبالعین، ص ۵۴، «امم».
- ↑ لسان العرب، ج ۱، ص ۲۱۵، «امم».
- ↑ نصیری، علی، امت، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۴، ص ۲۵۴ - ۲۶۵.
- ↑ مرتضی مطهری، اسلام و مقتضیات زمان، جلد دوم، ص۲۱۴.
- ↑ مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج۲، ص۴۵۴.
- ↑ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۱۱۷.
- ↑ نصیری، علی، امت، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۴، ص ۲۵۴ - ۲۶۵.
- ↑ «آن، امّتی بود که از میان برخاست» سوره بقره، آیه ۱۳۴.
- ↑ فقه سیاسی، ج۱۰، ص۸۲-۸۳.
- ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۳۰۲.