امت

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
(تغییرمسیر از امّت)

امّت گروهی همسان در دین، آیین، زمان، مکان و... است که در اصطلاح امروزی به آن جامعه یا ملت گفته می‌شود.

واژه‌شناسی لغوی

امّت به‌معنای قصد مخصوص است و به گروهی گفته می‌شود که مورد قصد و توجّه مخصوص دیگران واقع شده[۱] و در یک ویژگی مانند دین، زمان، مکان، نوع یا صنف مشترک و همسان باشند. این ویژگی می‌تواند اختیاری یا غیر اختیاری باشد، بر این اساس به پیروان یک دین و آیین بر اثر همسانی در دین، امّت می‌گویند و به مردمی که همزمان با یکدیگر در یک قرن یا در منطقه‌ای از زمین زندگی می‌کنند یا گروهی از مردم که دارای عملکرد یکسان‌اند، امّت اطلاق می‌شود[۲] برخی امت را به معنای قرن و نسل انسانی دانسته‌اند[۳][۴].

کلمه امت، مساوی است با آنچه امروز جامعه و یا ملت گفته می‌شود[۵] به عبارت دیگر اُمّت، یعنی جامعه که مرکّب است از گروه‌ها و یا از طبقات مختلف[۶][۷]

امت در قرآن

واژه امت ۶۵ بار در قرآن آمده است که ۵۲ مورد آن به صورت مفرد "امّت" و ۱۳ مورد به صورت جمع "اُمَم" است[۸].

مفهوم امت

  1. معنای لغوی: در لغت عربی است به معنای جماعتی با مقصد واحد و قوم به مفهوم جمعیتی با رابطه نسبی واحد و ملت به معنی مردمی با مسیر واحد و بالاخره وطن به مفهوم سرزمینی که مردمی را در بر می‌گیرد آمده است و در حقیقت همه این الفاظ حاکی از جمعیت متشکلی است که یک پیوند خاص آنها را به یکدیگر مرتبط کرده است و عامل ربط و عنصر پیوند را می‌توان از مضاف‌الیه این کلمات به دست آورد، مانند امت اسلام، قوم پیامبر(ص)، ملت یهود و وطن اسلامی و از آنجا که عنصر اصلی پیوند و ارتباط انسان‌ها در دیدگاه اسلام این است، بنابراین از نظر تفسیر لغوی آیات مربوط به این واژه‌ها می‌توان گفت که استفاده از این کلمات در مورد اسلام، مسیحیت و یهود یکسان است و آیه تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ[۹] می‌تواند هر امتی را با عقیده خاصش شامل شود؛
  2. مفهوم اصطلاحی: تفسیر الفاظ قرآن و حدیث به معنای اصطلاحی در صورتی ممکن است که معنای اصطلاحی در زمان صدور آن دو وجود داشته، باشد و بی‌شک اگر چنین معنی اصطلاحی برای کلماتی چون امت، قوم، ملت و وطن وجود داشته، آن مفهومی نیست که در سده نوزدهم به بعد در علوم سیاسی و مباحث جامعه‌شناسی مطرح شده است؛
  3. معنای عرفی: تفاوت معانی لغوی با مفاهیم عرفی قابل انکار نیست و در واژه‌هایی چون عقد، میزان و وکیل کاملاً صادق است و مفاهیم عرفی این کلمات با معانی لغوی آنها متفاوت بوده، اما در صدق مفهوم عرفی، نیز باید داشتن معنای عرفی، متعلق به زمان صدور، احراز شود[۱۰].[۱۱]

هویت امت

وحدت یا تکثر امت

تشابه امت‌ها

هدایت امت

دین و شریعت امت‌ها

مکنت و قدرت در امّت‌های پیشین

سنت‌های الهی درباره امت‌ها

ارسال پیامبران (ع)

تعذیب و هلاک ساختن امّت‌ها پس از اتمام حجت الهی

هلاکت امّت‌ها بر اثر ستم و ناسپاسی

تغییر سرنوشت امّت‌ها بر اثر عملکرد خود

امت برتر

امت قائمه

امت مسلمه

امت مقتصده

فرجام امّت‌ها در قیامت

منابع

پانویس

  1. التحقیق، ج ۱، ص ۱۳۵، «امم».
  2. مفردات، ص ۸۶؛ مجمع‌البحرین، ج ۱، ص ۱۰۸؛ ترتیب‌العین، ص ۵۴، «امم».
  3. لسان العرب، ج ۱، ص ۲۱۵، «امم».
  4. نصیری، علی، امت، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۴، ص ۲۵۴ - ۲۶۵.
  5. مرتضی مطهری، اسلام و مقتضیات زمان، جلد دوم، ص۲۱۴.
  6. مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج۲، ص۴۵۴.
  7. زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۱۱۷.
  8. نصیری، علی، امت، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۴، ص ۲۵۴ - ۲۶۵.
  9. «آن، امّتی بود که از میان برخاست» سوره بقره، آیه ۱۳۴.
  10. فقه سیاسی، ج۱۰، ص۸۲-۸۳.
  11. عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۳۰۲.