آداب سخن
مقدمه
صداقت: از پیامبر(ص) روایت شده است که فرمود: در نظر من بهترین سخن آن است که راست‌تر باشد: «أحبّ الحديث إلىّ أصدقه»[۱].
به حق سخن گفتن: حق را بگو، هرچند تلخ باشد: «قُلِ الْحَقَّ وَ إِنْ كَانَ مُرّاً»[۲].
چشم‌پوشی از سخن بیهوده: در حدیث نبوی آمده است که از سخنان بیهوده چشم بپوش، سخنی که رفع حاجت کند تو را کفایت کند: «اتْرُكْ فُضُولَ الْكَلَامِ وَ حَسْبُكَ مِنَ الْكَلَامِ مَا تَبْلُغُ بِهِ حَاجَتَكَ»[۳].
عدم مداخله: در حدیث نبوی آمده است که هرگاه دو تن آهسته سخن می‌گویند میان آنها داخل مشو: «إذا كان اثنان يتناجيان فلا تدخل بينهما»[۴]. در سیره پیامبر اسلام(ص) آمده است که حضرت سخن کسی را قطع نمی‌کرد، مگر اینکه باطل می‌گفت[۵].
پذیرش سخن حق: سخن حق را از هر که شنیدی بپذیر، چه از کوچک و چه از بزرگ، اگرچه دشمن و بیگانه باشد: «اقبل الحقّ ممّن أتاك به من صغير أو كبير و إن كان بغيضا بعيدا»[۶].
نپذیرفتن سخن ناحق: سخن ناحق را از هر که شنیدی نپذیر، اگرچه آن را از دوست و نزدیک خود بشنوی: «و اردد الباطل على من جاءك به من صغير أو كبير و إن كان حبيبا قريبا»[۷].
کم‌گویی: سخن کمتر گویید تا شیطان مجذوبتان نکند: «عليكم بقلّة الكلام و لا يستهوينّكم الشّيطان»[۸].
تدبر قبل از سخن‌گویی: یکی از صفات انسان عاقل این است که هرگاه بخواهد سخن بگوید، اول فکر کند و نیک بیندیشد، اگر نیک باشد؛ بگوید و بهره برد و اگر بد باشد سکوت کند و سالم ماند: «صِفَةُ الْعَاقِلِ... وَ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَتَكَلَّمَ تَدَبَّرَ فَإِنْ كَانَ خَيْراً تَكَلَّمَ فَغَنِمَ وَ إِنْ كَانَ شَرّاً سَكَتَ فَسَلِمَ»[۹].[۱۰]
