منظوراز شبهه توکیل در مهدویت چیست؟ (پرسش)

منظوراز شبهه توکیل در مهدویت چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در اسلام / اعتقاد به مهدویت
مدخل اصلی	توکیل در مهدویت

منظوراز شبهه توکیل در مهدویت چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

حسین الهی‌نژاد

حجت الاسلام و المسلمین حسین الهی‌نژاد، در کتاب «بررسی و تحلیل انتظار در اهل‌سنت» در این‌باره گفته است:

«از جمله شبهاتی که در عرصه مهدویت در میان اهل سنت رواج پیدا کرده، شبهه توکیل و تفویض است. توکیل و تفویض به معنای انجام ندادن کارها و موکول کردن آنها به زمان ظهور امام مهدی(ع) است: یعنی برخی کارها هست که در جامعه اسلامی لازم است اجرایی شود و مسلمانان باید برای احیای عزت اسلامی به آنها جامه عمل بپوشانند؛ اما به سبب این باور و اعتقاد دست روی دست می‌گذارند و به امید ظهور امام مهدی(ع) و نزول حضرت عیسی(ع) از انجام دادن آن خودداری می‌کنند؛ مثلاً عزت اسلام و مسلمین وابسته به تحرک و انقلاب و نیز مبارزه با ظالمان و ستمگران است و برای ایفای این کار باید ابتدا دست به تشکیل حکومت اسلامی زد و در مسیر تشکیل حکومت اسلامی، باید با بیگانگان و سلطه‌گران مبارزه و مقابله کرد تا عزت و اقتدار اسلامی به دست آید؛ ولی متأسفانه با وجود باورداشت مهدویت و انتظار، این تحرک و پویایی از مسلمانان سلب شده است و همه به امید ظهور و نزول از اجرای این کارها منصرف شده‌اند و آن را به زمان ظهور نزول امام مهدی موکول کرده‌اند تا حضرت مهدی(ع) بیاید و حضرت عیسی(ع) کند و آنها را اجرایی کنند.

آقای بستوی در کتاب المهدی‌ المنتظر در بیان این شبهه می‌نویسد: يَرَى بَعْضُ المُؤَلِّفِينَ أَنَّ مِنَ الْآثَارِ السَّيِّئَةِ الَّتِي وَجَدْتُ فِي الْمُجْتَمَعِ الإِسلامِي مِنْ جَراءِ نَظَرِيَّةِ الْمَهْدِيِّ أَنَّ الْمُسْلِمِينَ مَالُوا إِلَى التَّواكُلِ وَ تَركِ الْعَمَلِ وَ التّذمرِ وَ الْبُكَاءِ وَ الْعَوِيلِ بَدَلًا مِنْ أَنْ يَنهَضُوا وَ يَجْتَهِدُوا لِإِنشَاءِ مُجْتَمَعٍ إِسْلَامِيٍّ يسودُ فِيهِ الْعَدْلُ وَ الْحَقُّ وَ لَا يُظْلَمُ فِيهِ الضَّعِيفُ وَ لَا يَطْغَى فِيهِ الْقَوِيُّ. همو در پاسخ به این شبهه می‌نویسد: وقتی به تاریخ اسلامی نگاه می‌کنیم، انقلاب‌ها و نهضت‌های بزرگی را می‌بینیم که در جامعه اسلامی رخ داده و به نوعی بستر عزت و اقتدار اسلام و مسلمین را فراهم کرده است و در واقع اندیشه مهدویت خاستگاه این انقلاب‌ها و نهضت‌هاست؛ یعنی اندیشه مهدویت پایه‌گذار و اساس آنها به حساب می‌آید؛ پس چنانچه اندیشه مهدویت در زمان ظهور موجب اعتلای اسلام و اقتدار مسلمین می‌شود، چرا از این اندیشه در عصر انتظار استفاده نکنیم تا مسلمانان و جامعه اسلامی به عزت و اقتدار برسند؟ بنابراین بر هر مسلمانی واجب است در مسیر اشاعه فکر مهدویت و اعتلای عزت اسلام، همه تلاش و کوشش خویش را مصروف دارد و در آخر اشاره می‌کند که اگر در جامعه اسلامی نگرش منفی به مهدویت و انتظار ایجاد می‌شود، باید در صدد پاسخ به آنها بر آمد، نه اینکه اصل این اندیشه و باور را خدشه‌دار کرد.

بی‌گمان از طرح این شبهه و پاسخ‌هایی که صاحب کتاب المهدی المنتظر فی ضوء الأحادیث والآثار الصحیحة بدان داده است، به راحتی می‌توان به موضوع انتظار، آن هم انتظار فعال و پویا رهنمون شد؛ زیرا در لابه‌لای این پاسخ، مؤلفه‌ها و شاخصه‌هایی بیان شده است که به نوعی تداعی مقوله انتظار، آن هم انتظار عملی است؛ مثلاً بستوی در پاسخ مذکور، به بحث انقلاب‌ها و نهضت‌ها اشاره می‌کند و عامل اصلی رخداد آنها را اندیشه مهدویت می‌داند و سپس بیان می‌کند که می‌توان با الگوگیری از اندیشه مهدویت در عصر انتظار نیز به عزت و اقتدار اسلامی رسید؛ زیرا مهدویت در زمان رخدادش این الگو را در جامعه جهانی اجرا می‌کند و جهان را یکپارچه به نور اسلام و به شاخصه عزت و اقتدار مزین می‌سازد. بی‌شک با واکاوی مقوله انتظار و با بازشناسی مفهومی آن به وجود شاخصه‌ها و مؤلفه‌هایی پی می‌بریم که دقیقاً در بیانات صاحب کتاب المهدی المنتظر فی ضوء الاحادیث و الآثار الصحیحة بدان اشاره شده است؛ از این رو انتظار یعنی حرکت، جنبش، انقلاب و نهضتی برگرفته از اندیشه مهدویت و نیز یعنی الگوگیری و پیاده‌سازی اهداف اندیشه مهدویت در مقیاس کوچک در عصر انتظار؛ پس می‌توان گفت پاسخ آقای بستوی به شبهه فوق به نحوی بیانگر وظیفه منتظران و باورمندان مهدویت و نیز به نوعی تداعی انتظار عملی و فعال است».

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.