ابراهیم بن احمد شیبانی
مقدمه
ذهبی نام او را احمد آورده[۱] که گویا در ثبت نام یا نسخه‌برداری اشتباهی رخ داده است. وی اهل بغداد بود، ولی در قیروان از شهرهای بزرگ افریقا اقامت داشت. او دانش متداول آن روزگار از قبیل حدیث، فقه و ادبیات را از بزرگان و پیش کسوتان این فنون در بغداد فرا گرفت.[۲]
ابن أبار می‌‌نویسد: ابویسر ابراهیم بن احمد ریاضی شیبانی بغدادی معروف به ریاضی از دانشمندان ادیب، بلیغ و فصیح بود و در انواع علوم و دانش‌های مختلف دستی داشت. ریاضی بسیار مسافرت می‌‌کرد و تمام سرزمین‌ها از خراسان تا اندلس را درنوردید. با شاعران برجسته‌ای چون ابوتمام حبیب بن اوس طایی، دعبل خزاعی، علی بن جهم و بحتری ملاقات داشت.
از کُتّاب و نویسندگان معروف، افرادی چون سعید بن حمید کاتب، سلیمان بن وهب و احمد بن ابی طاهر را درک کرد. با ادیبان مشهوری همانند مبرّد، ثعلب و ابن قتیبه مجالست داشت[۳] و بنابر نقل ذهبی، هر سه تن از شاگردان ابراهیم بوده و از وی علومی را فرا گرفته‌اند.[۴] عثمان بن سعید صیقل هم از ریاضی روایاتی را نقل کرده است. گفته شده که وی کسی است که به هنگام ورود به اندلس و آفریقا، رسائل و نوشته‌های شاعران زمان خویش و اشعار و حکایات و اخبار ایشان را به آن سرزمین منتقل کرد و در آفریقا مدتی کاتب حاکم آن دیار، ابراهیم بن احمد اغلبی و پسرش عبدالله و دیگر حاکمان سلسله بنی اغلب بود.
ریاضی مردی فرهیخته، با اخلاق و وارسته بود. گویند که خط خوشی داشته و کتاب‌هایش را خود نگاشت. ابویسر پس از ۷۵ سال زندگی به سال ۲۹۸ هـ در قیروان درگذشت و در گورستان باب سلم به خاک سپرده شد.[۵]
آثار وی عبارت‌اند از: لقیط المرجان المرصّعه المدبّجه سراج الهدی فی القرآن و مشکله و اعرابه و معانیه قطب الادب مسندی در حدیث[۶] و الرسالة الوحیدة و المؤنسه[۷].[۸]
