آیا دعوت پیامبر خاتم به اسلام جهانی بوده است؟ (پرسش)

آیا دعوت پیامبر خاتم به اسلام جهانی بوده است؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ پیامبر خاتم
مدخل اصلی	پیامبر خاتم

آیا دعوت پیامبر خاتم به اسلام جهانی بوده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث پیامبر خاتم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی پیامبر خاتم مراجعه شود.

پاسخ به این پرسش

شهید مطهری

آیت‌الله مرتضی مطهری در کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران» در این باره گفته است:

«برخی از اروپاییان ادعا می‌کنند پیامبر اسلام (ص) در ابتدا که ظهور کرد فقط می‌خواست مردم قریش را هدایت کند، ولی پس از آنکه پیشرفتی در کار خود احساس کرد، تصمیم گرفت دعوت خویش را به همه ملل عرب و غیر عرب تعمیم دهد. این سخن یک تهمت ناجوانمردانه بیش نیست، و علاوه بر اینکه هیچ دلیل تاریخی ندارد، با اصول و قرائتی که از آیات اولیه قرآن که بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد استفاده می‌شود، مباینت دارد.

1. در قرآن مجید، آیاتی هست که نزول آنها در مکه و در همان اوایل کار بعثت پیامبر اسلام (ص) بوده و در عین حال جنبه جهانی دارد. یکی از این آیات آیه‌ای است در سوره تکویر از سوره‌های مکی که در اوایل بعثت نازل شده است: ﴿إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِكْرٌ لِّلْعَالَمِينَ﴾؛ نیست این، مگر یک تذکر و بیدار باش برای تمام جهانیان. و نیز می‌فرماید: ﴿وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلاَّ كَافَّةً لِّلنَّاسِ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ﴾؛ تو را نفرستادیم مگر آنکه برای همه مردم بشارت‌دهنده و بازدارنده باشی، ولی بیشتر مردم نادان‌اند. ﴿قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعًا﴾؛ ای مردم، من فرستاده خدایم بر همه شما.
2. در قرآن هیچ جا، خطابی به‌صورت "یَا أَیُّهَا الْعَرَبُ یا یَا أَیُّهَا الْقُرَشِیون" پیدا نمی‌کنید. گاهی خطاب ﴿يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا﴾ هست که مطلب مربوط به خصوص مؤمنان است و در این جهت هم فرق نمی‌کند، مؤمن از هر قوم و ملتی باشد داخل خطاب هست، وگرنه در موارد دیگر که پای عموم در میان بوده، عنوان ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ﴾ آمده است.
3. آیاتی در قرآن هست که از مفاد آنها یک نوع تعزز و اظهار بی‌اعتنایی به مردم عرب از نظر قبول دین اسلام استنباط می‌شود، که مؤید جهانی بودن تعلیمات اسلامی و وسعت نظر این دین است. مفاد آن آیات این است که اسلام به شما نیازی ندارد؛ فرضاً شما اسلام را نپذیرید، اقوام دیگری در جهان هستند که آنها از دل و جان اسلام را خواهند پذیرفت. بلکه از مجموع این آیات استنباط می‌شود که قرآن کریم روحیه آن اقوام دیگر را از قوم عرب برای اسلام مناسب‌تر و آماده‌تر می‌داند. این آیات به‌خوبی جهانی بودن اسلام را می‌رساند: ﴿فَإِن يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلاء فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَّيْسُواْ بِهَا بِكَافِرِينَ﴾؛ اگر اینان (اعراب) به قرآن کافر شوند، همانا ما کسانی را خواهیم گمارد که قدر آن را بدانند و به آن مؤمن باشند. ﴿إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ أَيُّهَا النَّاسُ وَيَأْتِ بِآخَرِينَ وَكَانَ اللَّهُ عَلَى ذَلِكَ قَدِيرًا﴾؛ اگر خدا بخواهد شما را می‌برد و دیگران را به‌جای شما می‌آورد، خداوند بر هر چیزی توانا است. ﴿...وَإِن تَتَوَلَّوْا يَسْتَبْدِلْ قَوْمًا غَيْرَكُمْ ثُمَّ لا يَكُونُوا أَمْثَالَكُمْ﴾؛ اگر شما به قرآن پشت کنید، گروهی دیگر جای شما را خواهند گرفت که مانند شما نباشند. در ذیل این آیه، حضرت امام باقر (ع) می‌فرماید: منظور از قوم دیگر، موالی (ایرانیان) هستند. اسلام می‌خواهد به اعراب بفهماند که آنها چه ایمان بیاورند و چه نیاورند، این دین پیشرفت خواهد کرد؛ زیرا اسلام دینی نیست که تنها برای قوم مخصوصی آمده باشد.
4. خروج یک عقیده، یک فکر، یک دین و یک مسلک از مرزهای محدود، و نفوذ در مرزها و مردم دور دست به اسلام اختصاص ندارد. همه ادیان بزرگ جهان، بلکه مسلک‌های بزرگ جهان، آن اندازه که در سرزمین‌های دیگر مورد استقبال قرار گرفته‌اند در سرزمین اصلی که از آنجا ظهور کرده‌اند مورد استقبال قرار نگرفته‌اند. مثلاً حضرت مسیح (ع) در فلسطین، منطقه‌ای از مشرق زمین، به دنیا آمد و اکنون در مغرب زمین بیش از مشرق، مسیحی وجود دارد. برعکس خود مردم فلسطین که یا مسلمان‌اند یا یهودی، اگر مسیحی وجود داشته باشد بسیار کم است. آیا مردم اروپا و آمریکا نسبت به دین مسیح احساس بیگانگی می‌کنند؟ چرا خود اروپاییان که القا کننده این افکار تفرقه‌انداز هستند، هرگز درباره خودشان این‌گونه فکر نمی‌کنند و فقط به ابزارهای استعماریشان این افکار را تلقین می‌کنند؟ اگر اسلام برای ایرانی بیگانه است، مسیحیت نیز برای اروپایی و آمریکایی بیگانه است. علت روشن است، آنها احساس کرده‌اند که در سرزمین‌های شرقی و اسلامی فقط اسلام است که به‌صورت یک فلسفه مستقل زندگی، به مردم آنجا روح استقلال و مقاومت می‌دهد. اگر اسلام نباشد چیز دیگری که بتواند با اندیشه‌های استعماری سیاه و سرخ مبارزه کند، وجود ندارد».

پرسش‌های وابسته

1. امی بودن پیامبر اسلام به چه معناست؟ (پرسش)
2. راه‌های شناخت پیامبر اسلام چیست؟ (پرسش)
3. آیاتی که شاهد بر ختم نبوت و جاودانگی شریعت پیامبر اسلام هستند کدام‌اند؟ (پرسش)
4. روایاتی که شاهد بر ختم نبوت و جاودانگی شریعت پیامبر اسلام هستند کدام‌اند؟ (پرسش)
5. اوضاع اخلاقی و فرهنگی زمان بعثت پیامبر اسلام چگونه بود؟ (پرسش)
6. آیا روش دعوت پیامبر خاتم از مکه تا مدینه دچار تغییر شد؟ (پرسش)
7. آیا دین پیامبر خاتم صرفا دینی برای جهاد و جنگ بوده است؟ (پرسش)
8. چرا پیامبر خاتم اجازه حمله به کاروان تجاری قریش را داد؟ (پرسش)
9. علل ازدواج‌های متعدد پیامبر اسلام چه بوده است؟ (پرسش)