آیه مباهله چیست و چگونه بر افضلیت امام علی دلالت می‌کند؟ (پرسش)
| آیه مباهله چیست و چگونه بر افضلیت امام علی دلالت می‌کند؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ امامت |
| مدخل اصلی | امامت |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
آیه مباهله چیست و چگونه بر افضلیت امام علی دلالت می‌کند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث امامت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی امامت مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین علی ربانی گلپایگانی در کتاب «براهین و نصوص امامت» در این‌باره گفته است:
«دلالت آیه مباهله بر افضلیت علی (ع) بر عموم مسلمانان غیر از رسول خدا (ص) بدین صورت است که بر اساس ظاهر آیه و روایات شأن نزول، آن بزرگوار مصداق ﴿أَنْفُسَنَا﴾ است، یعنی پیامبر او را به منزله نفس خود دانسته است. از آنجا که وحدت و عینیت وجود علی (ع) و پیامبر (ص) ممکن نیست، مقصود این است که علی (ع) از نظر صفات کمال و منزلت معنوی به منزله پیامبر است، مگر منزلت نبوت که به رسول خدا اختصاص دارد و بدین سبب، پیامبر در مرتبه‌ای بالاتر از علی قرار دارد، اما در دیگر صفات و کمالات، همتای پیامبر است، و چون پیامبر در آن صفات بر همگان برتر است، علی نیز برتر از آنان خواهد بود.
برخی از عالمان اهل‌سنّت هم، از آیه مباهله، همین معنا را فهمیده‌اند. محمد بن طلحه شافعی (متوفای ۶۵۲ق) گفته است: مقصود از ﴿أَنْفُسَنَا﴾ علی است و محال است که نفس علی (ع) عین نفس پیامبر باشد. بنابراین، مقصود، برابری نفس وی با نفس پیامبر در صفات کمال است، تنها صفت نبوت که مخصوص پیامبر است، مستثنا خواهد بود[۱].
از کلام فخرالدین رازی نیز این مطلب به دست می‌آید، زیرا وی در تفسیر آیه، از شیعه دو قول را نقل می‌کند، نخست اینکه آیه بر افضلیت علی (ع) بر پیامبران الهی غیر از پیامبر اسلام دلالت می‌کند، و دوم اینکه تنها بر افضلیت وی بر غیر پیامبران دلالت دارد. رازی دیدگاه اول را نقد کرده، ولی دیدگاه دوم را نقد نکرده است[۲].
شواهد روایی: این مطلب که علی (ع) به منزله نفس پیامبر (ص) و همانند اوست در احادیث نبوی نیز وارد شده است. پیامبر (ص) درباره «بنی‌ولیعه” فرمودند: اگر از مخالفت با من دست بر ندارند مردی همانند خود را به جنگ با آنان خواهم فرستاد تا فرمان مرا درباره آنها اجرا کند؛ جنجگویانشان را خواهد کشت و ذریه آنها را اسیر خواهد کرد. ابوذر گفته است مقصود پیامبر (ص) علی (ع) بود[۳]. در حدیث دیگری همانند سخن یادشده درباره گروهی از ثقیف نقل شده است. در آن حدیث آمده که پیامبر (ص) دست علی (ع) را گرفت و دو بار فرمود: این همان مرد است[۴]. رسول خدا (ص) در روایتی دیگر فرموده است: «علی نفسی»[۵]. پیامبر (ص) در روایات متعددی، درباره علی (ع) فرموده است: علی از من است و من از اویم. گوشت و خون او از گوشت و خون من است[۶].
این روایات همگی در حقیقت، همان معنایی را بیان کرده‌اند که از آیه مباهله استفاده می‌شود و مفاد همگی، این است که شخصیت علی (ع) با کسی جز پیامبر (ص) قابل مقایسه نیست، اگر چه او فاقد مقام نبوت است و از این جهت مرتبه‌ای فروتر از پیامبر (ص) دارد، اما در دیگر کمالات، همتای پیامبر (ص) است و در نتیجه بر دیگران برتر است»[۷].
پانویس
- ↑ مطالب السؤول، ص۹۵-۹۶.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج۸، ص۸۱.
- ↑ خصائص امیرالمؤمنین، ص۱۰۸، باب ۲۳، حدیث ۷۲.
- ↑ ینابیع المودة، ج۱، ص۶۲؛ فضائل اهل‌بیت، ص۹۵.
- ↑ المناقب، خوارزمی، ص۱۴۸، حدیث ۱۷۳.
- ↑ خصائص امیرالمؤمنین، ص۱۰۴-۱۰۷؛ المسند احمد بن حنبل، ج۱۳، احادیث ۱۷۴۴۰، ۱۷۴۴۱، ۱۷۴۷۹، ۱۷۴۸۵؛ ج۱۵، حدیث ۱۹۸۱۳، ینابیع المودة، ج۱، ص۶۳-۶۵.
- ↑ ربانی گلپایگانی، علی، براهین و نصوص امامت، ص ۲۹.