ابراهیم بن عبدالله بن حکیم
ابراهیم بن عبدالله بن حکیم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابراهیم بن عبدالله بن حکیم در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
ابراهیم بن عبد الله بن حکیم در سند ۱ روایت تفسیر کنز الدقائق به نقل از تفسیر فرات الکوفی آمده:
«قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حُكَيْمٍ [عَنْ حَكِيمِ] بْنِ جُبَيْرٍ عَنْ حَبِيبِ بْنِ أَبِي ثَابِتٍ أَنَّهُ أَتَى مَسْجِدَ قُبَا وَ إِذَا فِيهِ مَشِيخَةٌ مِنَ الْأَنْصَارِ فَحَدَّثُوهُ أَنَّ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ أَتَاهُمْ يُصَلِّي فِي مَسْجِدِ قُبَا فَسَلَّمُوا عَلَيْهِ ثُمَّ قَالُوا إِنْ كُنْتُمْ [أن] سَلَّمْتُمْ إِلَيْنَا فِيمَا كَانَ بَيْنَكُمْ نُشْهِدُكُمْ فَإِنَّ مَشِيخَتَنَا حَدَّثُونَا أَنَّهُمْ أَتَوْا نَبِيَّ اللَّهِ فِي مَرَضِهِ الَّذِي مَاتَ فِيهِ فَقَالُوا يَا نَبِيَّ اللَّهِ قَدْ أَكْرَمَنَا اللَّهُ وَ هَدَانَا بِكَ وَ أَمِنَّا وَ فُضِّلْنَا بِكَ فَاقْسِمْ فِي أَمْوَالِنَا مَا أَحْبَبْتَ فَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّ اللَّهِ (ص) 
قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى
[۱] فَأَمَرَنَا بِمَوَدَّتِكُمْ»[۲].
سند این روایت در بحار الأنوار[۳] مانند تفسیر کنز الدقائق است؛ ولی در منبع اصلی یعنی تفسیر فرات الکوفی این گونه است: «قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ [إِسْحَاقَ الصِّينِيُّ عَنْ] عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حُكَيْمٍ عَنْ حَكِيمِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنْ حَبِيبِ بْنِ أَبِي ثَابِتٍ أَنَّهُ أَتَى مَسْجِدَ قُبَا وَ...»[۴].
به چند دلیل، این سند، صحیح است:
- به قرینه سند پیش از این حدیث در تفسیر فرات که در آن آمده:«حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عُثْمَانَ بْنِ ذَلِيلٍ قَالَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ يَعْنِي [ابْنَ إِسْحَاقَ] الصِّينِيَّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حُكَيْمٍ [عَنْ حَكِيمِ] بْنِ جُبَيْرٍ أَنَّهُ قَالَ:...»[۵].
- کلام ابن حجر عسقلانی در ترجمه عبدالله بن حکیم: عبدالله بن حکیم بن جبیر الأسدی الکوفی، عن أبیه رافضی غال کأبیه؛ یروی عنه إبراهیم بن إسحاق الضبی[۶].
- عدم وجود عنوان ابراهیم بن عبدالله بن حکیم در مصادر رجالی و اسناد روایات.
بر این پایه، در سند روایت تفسیر کنز الدقائق، تصحیف رخ داده و «بن» مصحف «عن» است و عنوان "ابراهیم عن عبدالله بن حکیم" درست است و مراد از «ابراهیم»، ابراهیم بن اسحاق صینی است که از عبدالله بن حکیم حدیث نقل می‌کند.[۷]
منابع
پانویس
- ↑ «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۱، ص۵۱۳ به گزارش از تفسیر فرات الکوفی، ص۳۹۲، ح۵۲۴.
- ↑ بحار الأنوار، ج۲۳، ص۲۴۷، ح۱۸.
- ↑ تفسیر فرات الکوفی، ص۳۹۲، ح۵۲۴.
- ↑ تفسیر فرات الکوفی، ص۳۹۱ - ۳۹۲، ح۵۲۳.
- ↑ لسان المیزان، ج۳، ص۲۷۸، ش۱۱۶۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۱ ص ۳۹۱-۳۹۲.