ابوزراره انصاری
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. ابوزراره انصاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوزراره انصاری در تراجم و رجال - ابوزراره انصاری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| ابوزراره انصاری | |
|---|---|
 تصویر کهنی از مدینه | |
| نام کامل | ابوزراره انصاری |
| جنسیت | مرد |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
مقدمه
بغوی[۱] از نام، نسب و صحابی بودن او اظهار بی‌اطلاعی کرده است. ابن ابی خیثمه[۲]، ابن عبدالبر[۳] و ابو موسی مدینی[۴] بر اساس تنها روایت او از رسول خدا (ص)، وی را صحابی دانسته‌اند. روایت او تنها از طریق محمد بن عبدالرحمان بن ثوبان چنین نقل شده که اگر کسی صدای اذان (جماعت یا جمعه بنا بر اختلاف روایات) را سه بار بشنود و پاسخ ندهد، نام او را در شمار منافقان خواهند نوشست[۵]. ابن عبدالبر[۶] بدون هیچ توضیحی، این روایت را دارای نقص دانسته است، ولی ابن حبان[۷] سند روایت را متقن می‌داند. به نظر می‌رسد بیان ابن عبدالبر دقیق باشد؛ زیرا با توجه به منابع حدیثی، این روایت از نظر سند اشکالاتی دارد.
در نقل ابویعلی[۸] آمده است: محمد بن عبدالرحمان بدون بن ثوبان) قال: «سمعت عمی...»؛ هیثمی[۹] عبدالرحمان را فرزند سعید (سعد بن زراره دانسته و برخی دیگر احتمال داده‌اند ابو زراره، عبدالرحمان بن سعد (یا اسعد یا سعید بن زراره است[۱۰]. هیثمی[۱۱] می‌گوید: در حقیقت امر بر شعبه، یعنی راوی از محمد بن عبدالرحمان، مشتبه و از این رو سند این روایت دو گونه از او نقل شده است: نقل اول: شعبه عن محمد بن عبدالرحمن عن عمها. عموی او یحیی بن زراره است و صحابه‌نگاران همین روایت را در شرح حال او آورده‌اند. نقل دوم: «شعبه عن محمد بن عبدالرحمن عن ابن ابی اوفی. در برخی دیگر از منابع حدیثی، محمد بن عبدالرحمان بدون نام بردن از ابوزراره، حدیث را از مردی انصاری از اصحاب پیامبر[۱۲] و گاه هم با حذف رجل[۱۳] نقل کرده است. با توجه به مطالب یاد شده، آشکار می‌شود که عبدالرحمان بن ثوبان و عبدالرحمان بن سعد بن زراره دو نفرند و ارتباطی با هم ندارند و گویا هیثمی و ابن حجر به این موضوع توجه نداشته‌اند. ثانیاً حتی بنا بر فرض ابن حجر که ابو زراره یا مرد مجهول، همان عبدالرحمان بن سعد (یا اسعد) بن زراره باشد، باز صحابی بودن ابوزراره محل تردید و این روایت مرسل است؛ چراکه ابن حجر [۱۴] ذیل عبدالرحمان بن اسعد بن زراره می‌گوید: چنانکه وی همان عبدالرحمان بن سعد بن زراره باشد، صحابی نیست و روایتش مرسل است. نیز عبدالرحمان را در بخش دوم به کسانی که به علت صغر سن پیامبر را ندیده و از او روایت نکرده‌اند. آورده است[۱۵]. همچنین ابن حجر[۱۶] در بخش چهارم - کسانی که صحابی نیستند. از شخصی به نام عبدالرحمان بن سعد یاد کرده و احتمال داده است وی همان ابو زراره باشد؛ البته آنجا هم تصریح می‌کند وی صحابی نیست و روایتش مُرسل است. این مطالب صرف نظر از این است که راوی از پیامبر، بر اساس دو نقل ابویعلی، عموی محمد بن عبدالرحمان یا ابن ابی اوفی است، و نیز صرف نظر از این است که محمد بن عبدالرحمان، در حقیقت همان محمد بن عبدالرحمان بن عبدالله بن عبدالرحمان بن سعد بن زراره[۱۷] است که در روایات او را به جد نسبت داده‌اند و محمد بن عبدالرحمان بن سعد بن زراره[۱۸] و گاه محمد بن ابی زراره می‌گویند[۱۹].
شبیه روایت یاد شده در باب اذان و بی‌توجهی به نماز جماعت، در منابع شیعه نیز از امیر مؤمنان (ع) از رسول خدا (ص) چنین نقل شده است: »کسی که در مسجد باشد و صدای اذان را بشنود و بدون عذر و مرض از آنجا خارج شود منافق است، مگر اینکه خروجش به نیت بازگشت باشد[۲۰]. واحدی[۲۱] روایت دیگری از ابو زراره انصاری در تفسیر ﴿إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي عَذَابِ جَهَنَّمَ خَالِدُونَ﴾[۲۲]. بدین گونه از رسول خدا (ص) نقل کرده است که این آیه، درباره گروهی از امت است که تقدیر الهی را منکر خواهند شد.[۲۳]
منابع
پانویس
- ↑ مغلطای، ج۲، ص۲۷۱؛ ابن حجر، ج۷، ص۱۲۸.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۲۸.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۲۵.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۱۱۷.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۲۵؛ ابن اثیر، ج۶، ص۱۱۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۲۸.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۲۵.
- ↑ ابن حبان، ج۸، ص۴۶۵.
- ↑ ابویعلی، ج۱۳، ص۱۱۰.
- ↑ هیثمی، ج۲، ص۱۹۳.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۲۸.
- ↑ هیثمی، ج۲، ص۱۹۳.
- ↑ عبدالرزاق صنعانی، ج۳، ص۱۶۵.
- ↑ محمد بن یحیی العدنی، ص۷۰؛ برگرفته از حدیث عبدالرزاق صنمانی.
- ↑ الاصابه، ج۴، ص۲۴۲.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۳۰.
- ↑ الاصابه، ج۵، ص۱۷۸.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۲۸۲.
- ↑ ابن حجر، تهذیب، ج۹، ص۲۶۵.
- ↑ باجی، ج۲، ص۷۱۷.
- ↑ صدوق، ص۵۹۱؛ قاضی نعمان، ج۱، ص۱۴۷؛ طوسی، ج۳، ص۲۶۲؛ مجلسی، ج۹، ص۸۵.
- ↑ واحدی، ص۲۶۹.
- ↑ «بی‌گمان گناهکاران در عذاب دوزخ جاودانند» سوره زخرف، آیه ۷۴.
- ↑ هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «ابوزراره انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۳۱۰.