ابوطیبه حجام
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. ابوطیبه حجام از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابوطیبه حجام در تراجم و رجال - ابوطیبه حجام در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| ابوطیبه حجام | |
|---|---|
 تصویری کهن از مدینه | |
| نام کامل | ابوطیبه حجام |
| جنسیت | مرد |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
مقدمه
در نام و نسب وی اختلاف است. وی مولای انصار دانسته شده و طایفه‌اش به اختلاف بنو حارثه[۱] و بنوبیاضه ثبت گردیده است. انتساب وی به بنوبیاضه صحیح نیست؛ زیرا وی غلام محیصة بن مسعود از بنوحارثه بود[۲]. منشأ انتساب وی به بنوبیاضه، تشابه شغل وی با ابوهند حجام است که مولای بنوبیاضه و مانند ابوطیبه در کار حجامت بود[۳]. شرح حال نگاران، بیشتر ذیل دو عنوان «ابوطیبه» و «میسره» و گاه «نافع» به شرح حال وی پرداخته‌اند، ولی به دلیل شهرت وی به کنیه، شرح حال مبسوط وی در کنیه‌ها آمده است. هر چند عسکری می‌گوید برای وی نامی نیافته است[۴]، ولی نام وی به اختلاف دینار، میسره و نافع گفته شده است[۵]. ابونعیم[۶] نام وی را به نقل از نواده وی (احمد بن عبیدالله)، میسره دانسته است؛ چنان که ابن اثیر[۷] با نقل حدیثی از نواده وی یزید بن معقل، نام ابوطیبه را میسره نوشته است. نام دینار برای وی صحیح نیست؛ زیرا دینار حجام، تابعی است و از ابوطیبه روایت نقل می‌کند[۸]. منشأ این اشتباه، جابه جایی نام راوی با مروی عنه و هم شغل بودن آنها بوده است. تنها[۹] برخلاف شرح حال نگاران دیگر، از وی با لقب «حَجّاج» یاد کرده که آشکارا تصحیف حجام است و هیچ تناسبی با شغل وی که حجامت بود ندارد. از ابوطیبه با عنوان «حَجّام النبی» یاد شده است[۱۰]. او رسول خدا (ص) را در حالی که روزه داشت حجامت کرد و آن حضرت در برابر این کار به او مزد پرداخت[۱۱] و از صاحبان وی (موالی) خواست میزان مالیات وی را کاهش دهند که آنان هم پذیرفتند[۱۲]. فقها با توجه به این روایت، کسب بندگان را از راه حجامت تجویز کرده [۱۳] و با توجه به گزارش دیگری که از آشامیدن خون رسول خدا (ص) از سوی ابوطیبه خبر می‌دهد، خون آن حضرت را نجس ندانسته‌اند[۱۴]. براساس گزارش‌های تکمیلی، چون ابوطیبه با نیت نجات از آتش جهنم خون رسول خدا (ص) را نوشید، حضرت به او فرمود هیچگاه به شکم درد مبتلا نخواهد شد[۱۵].
هنگامی که ام سلمه، همسر رسول خدا (ص) از وی برای حجامت اجازه خواست، آن حضرت به ابوطیبه فرمود وی را حجامت کند. محدثان در توجیه این کار گفته‌اند ابوطیبه، برادر رضاعی ام سلمه بوده یا اینکه پیش از بلوغ، او را حجامت کرده است[۱۶].
بر اساس روایت دیگری که ابوطیبه از رسول خدا (ص) نقل کرده، شش گروه در روز قیامت عذاب خواهند شد، حکمرانان برای ستمشان، عرب برای عصبیت، دانشمندان برای حسد، دهقانان برای تکبر، تاجران برای خیانت و روستاییان به دلیل جهلشان[۱۷]. روایت دیگر ابو طیبه، درباره هزینه کردن برای حناست که این هزینه، همانند هزینه کردن برای حج دانسته شده است. ابن عباس، جابر و انس بن مالک از وی روایت می‌کنند[۱۸][۱۹]
منابع
پانویس
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۶۲.
- ↑ ابن ابی‌حاتم، ج۸، ص۴۲۶.
- ↑ ر. ک: ابن حجر، فتح، ج۴، ص۳۷۸.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۱۹۵.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۱۸۰؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۹۵.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۶۱۳.
- ↑ ابن اثیر، ج۵، ص۲۷۲.
- ↑ ابن حجر، فتح، ج۴، ص۳۷۷.
- ↑ ابن حجر الاصابه، ج۷، ص۱۹۵.
- ↑ ابن اثیر، ج۵، ص۲۷۲.
- ↑ طبرانی، ج۲۲، ص۳۸۳؛ ابن سلمه، ج۴، ص۱۳۱؛ ابونعیم، ج۵، ص۲۹۴۵؛ ابن اثیر، ج۶، ص۱۸۰؛ ر. ک: ابن ابی شیبه، ج۵، ص۱۱۵.
- ↑ ابن سعد، ج۱، ص۳۴۲؛ بخاری، ج۳، ص۵۳؛ ابن سلمه، ج۴، ص۱۳۰؛ ابونعیم، ج۵، ص۲۹۴۵.
- ↑ طوسی، ج۶، ص۸۸؛ برای آگاهی از روایت‌های مخالف این فتوا که کسب در آمد از راه حجامت در آن نهی شده؛ ر. ک: احمد بن حنبل، ج۵، ص۴۳۵؛ ابن ابی عاصم، ج۴، ص۱۳۸.
- ↑ علامه حلی، ج۳، ص۱۹۴؛ برخی نوشیدن خون رسول خدا (ص) را به بعضی از موالی قریش غیر از ابو طیبه نسبت میدهند؛ ابن حجر، تلخیص الحبیر، ج۱، ص۱۸۰.
- ↑ ابن ابی الحدید، ج۱۰، ص۱۸۳.
- ↑ مسلم، ج۷، ص۲۲؛ ابن ماجه، ج۲، ص۱۱۵۲؛ ابوداوود، ج۲، ص۲۷۰.
- ↑ ابن اثیر، ج۵، ص۲۷۲.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۹۴۵.
- ↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «ابوطیبه حجام»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۰۸-۴۰۹.