معلی بن خنیس کوفی

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

آشنایی اجمالی

ابوعبدالله معلی بن خنیس کوفی بزاز مدنی اصالتاً عراقی و ساکن مدینه بود[۱]. ابتدا او از موالی بنی اسد و سپس از موالی،[۲]اصحاب،[۳] کارگزاران و مسئول امور مالی امام صادق(ع) به شمار می‌‌رفت[۴] و از آن بزرگوار[۵] و امام کاظم(ع) روایت می‌‌کرد.[۶] راویانی همچون عبدالکریم بن عمرو، یحیی حلبی و معلی بن زید أحول از او روایت کرده‌اند.[۷] شیخ طوسی ایشان را از ممدوحان سفرای ائمه به حساب آورده و نام او را در کنار حمران بن اعین و مفضل بن عمر ذکر کرده است.[۸] علامه تستری می‌‌گوید که در روایات، مطلبی دلالت بر ذمّ وی وجود ندارد.[۹] کشّی نیز در کتاب رجال خود روایاتی درباره وی نقل کرده که برخی از آنها اقتضای مدح، و برخی اقتضای ذمّ او را دارد،[۱۰] اما نجاشی او را شدیداً تضعیف کرده و قابل اعتماد نمی‌داند.[۱۱] برخی نیز مانند سید ابوالقاسم خوئی وی را فردی جلیل‌القدر و از شیعیان خالص امام صادق(ع) دانسته و گفته‌اند که روایات صحیحی در مدح او وارد شده و در آنها تصریح شده که او اهل بهشت است و مورد عنایت امام صادق(ع) بوده است؛ لذا تضعیف نجاشی چندان قابل اعتنا نیست، چون منشأ این تضعیف نسبت غلوّی است که به او داده شده و منشأ این نسبت، غالیان و علمای عامه هستند که خواسته‌اند به یاران امام صادق(ع) ضربه بزنند.[۱۲] گفتنی است برخی معلّی را مغیری و در شمار کسانی دانسته‌اند که معتقد به امامت مغیرة بن سعید هستند.[۱۳] کتاب الحدیث[۱۴] و نوروزیه اثر اوست.[۱۵] سرانجام وی پیش از سال ۱۳۴هـ [۱۶] به اتهام غلوّ به دست داود بن علی عباسی به قتل رسید. امام صادق(ع)پس از اطلاع از این امر، به همراه پسرش اسماعیل نزد داود رفت و به قتل معلّی اعتراض کرد. داود مسئول نیروهایش را مقصر دانست که بدون اجازه چنین کرده است و به دستور امام، اسماعیل قاتل معلّی را در همان جا مجازات کرد و کُشت. امام(ع) شب هنگام داوود را هم نفرین کرد و او نیز همان شب درگذشت.[۱۷].[۱۸]

منابع

  1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱

پانویس

  1. قاموس الرجال، ج۹، ص۵۶.
  2. رجال النجاشی، ج۲، ص۳۶۳.
  3. رجال الطوسی، ص۳۱۰.
  4. الغیبه (طوسی)، ص۳۴۷.
  5. جامع الرواة، ج۲، ص۲۵۰.
  6. تنقیح المقال، ج۳، ص۲۳۲.
  7. جامع الرواة، ج۲، ص۲۴۷ ـ ۲۵۰.
  8. الغیبه (طوسی)، ص۳۴۷.
  9. قاموس الرجال، ج۹، ص۵۶.
  10. اختیار معرفة الرجال، ص۳۷۶ ـ ۳۸۲.
  11. رجال النجاشی، ج۲، ص۳۶۳.
  12. معجم رجال الحدیث، ج۱۸، ص۲۴۶ و۲۴۷.
  13. خلاصة الاقوال، ص۲۵۹.
  14. الذریعه، ج۶، ص۳۶۷.
  15. معالم العلماء، ص۱۲۱.
  16. تنقیح المقال، ج۳، ص۲۳۲.
  17. اختیار معرفة الرجال، ص۳۷۹ و ۳۸۰.
  18. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص۷۷۱-۷۷۲.