اسحاق بن بشر کاهلی

اسحاق بن بشر کاهلی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اسحاق بن بشر کاهلی در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

اسحاق بن بشر الکاهلی در یک سند روایت تفسیر کنز الدقائق و به نقل از تأویل الآیات الظاهرة ذکر شده است:

«مَا رَوَاهُ أَيْضاً عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ بَشِيرٍ الْكَاهِلِيِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِي الْمِقْدَامِ عَنْ سِمَاكِ بْنِ حَرْبٍ عَنْ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِa مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مَرَّةً فَكَأَنَّمَا قَرَأَ ثُلُثَ الْقُرْآنِ وَ مَنْ قَرَأَهَا مَرَّتَيْنِ فَكَأَنَّمَا قَرَأَ ثُلُثَيِ الْقُرْآنِ وَ مَنْ قَرَأَهَا ثَلَاثاً فَكَأَنَّمَا قَرَأَ الْقُرْآنَ كُلَّهُ».

شرح حال راوی

نام راوی در منبع اصلی (تأویل الآیات الظاهرة) اسحاق بن بشیر و در تفسیر البرهان و عمدة عیون صحاح الاخبار، مانند تفسیر کنز الدقائق، اسحاق بن بشر ثبت شده است و همین عنوان، درست است؛ زیرا هماهنگ با عنوانی است که رجالیان شیعه و سنی در کتب رجالی خود از او نام بردند.

نجاشی: "إسحاق بن بشر أبوحذيفة الكاهلي الخراساني ثقة، روى عن أبي عبداللهS، من العامة، ذكروه في رجال أبي عبداللهS له كتاب، أخبرنا محمد بن علي الكاتب قال: حدثنا محمد بن وهبان قال حدثنا أبوالحسن بن أبي غسان الدقاق قال: حدثنا علي بن يحيى بن يزيد (زيد) الكليني قال: حدثنا أحمد بن سعيد قال: حدثنا إسحاق".

شیخ طوسی نام راوی را در الفهرست خود ذکر نکرده؛ ولی در رجال الطوسی در اصحاب امام صادقS نوشته است: "إسحاق بن بشر، أبوحذيفة الخراساني، أسند عنه".

رجالیان سنی در کتب رجالی خود از دو نفر با عنوان اسحاق بن بشر یاد کردند:

1. اسحاق بن بشر بن مقاتل، «ابو یعقوب» که با وصف «الکاهلی» و «الکوفی» متصف می‌شود و در سال ۲۲۸ هجری قمری از دنیا رفته است.
2. اسحاق بن بشر بن محمد بن عبدالله بن سالم و ابوحذیفة که با وصف‌های «البخاری»، «الخراسانی»، «القرشی»، «البلخی»، «الهاشمی» یا مولی بنی هاشم از وی یاد می‌شود و در سال ۱۳۴ به دنیا آمده و در سال ۲۰۶ هجری قمری وفات کرده است.

مراد از اسحاق بن بشر در رجال نجاشی و شیخ طوسی

مراد از اسحاق بن بشر در رجال نجاشی و شیخ طوسی، اسحاق بن بشر البلخی البخاری است؛ نه اسحاق بن بشر الکاهلی، به چند دلیل:

۱. احمد بن سعید که نجاشی او را راوی کتاب اسحاق بن بشر معرفی کرده، احمد بن سعید اسدی است که در یکی از اسناد از اسحاق بن بشر قرشی روایت کرده و مراد از «اسحاق بن بشر القرشی»، «اسحاق بن بشر البلخی؛ البخاری ابوحذیفة» است.

۲. نجاشی در معرفی اسحاق بن بشر نوشته است: "من العامة، ذكروه في رجال أبي عبداللهS".

در منابع سنی، فردی که از امام صادقS روایت نموده، اسحاق بن بشر بن محمد بن عبدالله بن سالم ابوحذیفة هاشمی بخاری است.

ابن عساکر در عنوان «إسحاق بن بشر بن محمد بن عبدالله بن سالم أبو حذیفة الهاشمی مولاهم البخاری» نوشته است: "حدث عن الأوزاعي... والثوري؛ وشعبة؛ ومالك؛ وجعفر بن محمد و... و مقصود از جعفر بن محمد امام صادقS است.

۳. عنوان إسحاق بن بشر، ابوحذیفه الخراسانی در رجال شیخ طوسی است که شیخ طوسی او را بی‌وصف «الکاهلی» و همراه عبارت «اُسند عنه» - که در موارد متعدد درباره راویان عامی‌مذهب به کار برده - و در اصحاب امام صادقS ذکر کرده است.

۴. اسحاق بن بشر بلخی بخاری دارای چند اثر علمی بوده و کتاب‌های مقتل عثمان، المبتدا، الفتوح، کتاب الردة، کتاب الجمل، کتاب صفین، کتاب الالویة و کتاب حفر زمزم را تألیف کرده است؛ ولی از اسحاق بن بشر کاهلی هیچ اثر علمی ذکر نشده است، در حالی که نجاشی در ترجمه اسحاق بشر الکاهلی نوشته است: "له كتاب".

بر این اساس، مراد نجاشی از «اسحاق بن بشر»، «اسحاق بن بشر بلخی بخاری» است که به اشتباه او را با وصف «الکاهلی» و شیخ طوسی با وصف «الخراسانی» آورده است و منشأ اشتباه نجاشی متحد دانستن اسحاق بن بشر کاهلی با اسحاق بن بشر بلخی بخاری است، چنان که بعضی از رجالیان سنی، مانند ابن ابی حاتم رازی، ابن حبان، ابونعیم الاصفهانی نیز مرتکب این اشتباه گردیدند و آن دو را یکی دانسته و متصف به وصف الکاهلی کردند که مورد نقد رجالیان دیگری مانند خطیب بغدادی، ذهبی و... قرار گرفته و به تعدد دو عنوان نظر دادند، در نتیجه هر کدام را در عنوان مستقل ذکر کردند.

اسحاق بن بشر؛ ابوحذیفه البلخی

اسحاق بن بشر بلخی بخاری در بلخ به دنیا آمده و در بخارا مسکن کرده و از سوی هارون الرشید به بغداد فراخوانده شده و مدتی در این شهر در مسجد ابن رغبان به نقل حدیث می‌پرداخته است، و سرانجام، به بخارا برمی‌گردد و در سال ۲۰۶ ق در این شهر وفات می‌کند.

شیخ طوسی ایشان را از راویان و اصحاب امام صادقS نیز شمرده و نجاشی او را صاحب کتاب معرفی کرده که آقابزرگ طهرانی از آن به کتاب الحدیث یاد کرده است. علامه شوشتری معتقد است که مراد نجاشی از کتاب اسحاق بن بشر حدیث طولانی معراج است که وی آن را از امام صادقS و آن حضرت از پدران گرامشان از حضرت علیS از رسول خداa نقل کرده است.

یادآوری می‌شود منبع اصلی روایت معراج، ارشاد القلوب حسن بن ابی الحسن دیلمی است که بی‌ذکر منبع و سند، بلکه با تعبیر "روى عن أميرالمؤمنينS أن النبيa سأل ربه سبحانه ليلة المعراج" نقل شده است.

علامه مجلسی پس از نقل روایت معراج در ده صفحه از ارشاد دیلمی نوشته است:

"أقول: ورأيت في بعض الكتب لهذا الحديث سنداً هكذا قال الإمام أبو عبدالله محمد بن علي البلخي، عن أحمد بن إسماعيل الجوهري، عن أبي محمد علي بن مظفر ابن إلياس العبدي، عن أبي نصر أحمد بن عبدالله الواعظ، عن أبي الغنايم، عن أبي الحسن عبدالله بن الواحد بن محمد بن عقيل، عن أبي إسحاق إبراهيم بن حاتم الزاهد بالشام، عن إبراهيم بن محمد، عن عبدالله بن عبدالرحمن، عن أبي عبدالله عبدالحميد بن أحمد بن سعيد، عن أبي بشر، عن الحسن بن علي المقري، عن أبي مسلم محمد بن الحسن المقري، عن الإمام جعفر بن محمد الصادق، عن أبيه، عن جده، عن علي بن أبي طالبS قال: هذا ما سئل رسول اللهa ربه ليلة المعراج. و وجدت في نسخة قديمة أخري قال الشيخ أبو عمرو عثمان بن محمد البلخي أخبرنا أبوبكر أحمد بن إسماعيل الجوهري قال: حدثنا أبو علي المطر بن إلياس ابن سعد بن سليمان قال: أخبرنا أبو نصر أحمد بن عبدالله بن إسحاق الواعظ قال: أخبرنا أبوالغنايم الحسن بن حماد المقري قراءة بأهواز في آخر شهر رمضان سنة ثلاث و أربعين و أربعمائة قال: أخبرنا أبومسلم محمد بن الحسن المقري قراءة عليه من أصله قال: حدثنا عبدالواحد بن محمد بن عقيل قال: أخبرنا أبو إسحاق إبراهيم ابن حاتم الزاهد بالشام قال: حدثنا إبراهيم بن محمد بن أحمد قال: حدثنا إسحاق ابن بشر، عن جعفر بن محمد الصادق، عن أبيه، عن جده، عن علي بن أبي طالبS".

علامه شوشتری نوشته که حدیث معراج در دو صفحه بزرگ و جداگانه به پیوست کتاب تحف العقول تألیف ابن ابی شعبه حلبی با سند ذیل نقل شده است:

"أبو عمرو من غلمان محمد البلخي، عن أبي بكر أحمد بن إسماعيل الجوهري، عن أبي علي المظفر بن إلياس السعدي، عن أبي نصر أحمد بن عبدالله بن أبي إسحاق الواعظ، عن أبي الغنائم الحسن بن علي المقري قراءة عليه بأهواز في أواخر شهر رمضان سنة ۴۴۳، عن أبي مسلم محمد بن المقر التستري قراءة عليه من أصله، عن أبي الحسن عبدالواحد بن محمد بن عقيل، عن أبي إسحاق إبراهيم بن حاتم الزاهد بالشام، عن إبراهيم بن محمد بن أحمد، عن أبي شكر عبدالله بن عبدالرحمن، عن أبي عبدالله عبدالحميد بن أحمد بن سعيد، عن إسحاق بن بشر.

سنجش اسناد روایت می‌نمایاند که افتادگی و تصحیف در اسامی بعضی راویان حدیث معراج رخ داده است و تصحیح آن تحقیق مستقل می‌خواهد.

اسحاق بن بشر؛ ابو یعقوب الکاهلی

مراد از اسحاق بن بشر در سند روایت تفسیر کنز الدقائق و در اسناد دیگر، ابو یعقوب اسحاق بن بشر بن مقاتل است که با وصف «الکاهلی» و «الکوفی» متصف می‌شود و در سال ۲۲۸ ق در مدینه از دنیا رفته است.

طبقه راوی

تاریخ ولادت اسحاق بن بشر الکاهلی مشخص نیست؛ ولی زمان وفات او را سال ۲۲۸ ق ثبت کرده‌اند و با یک واسطه از امام صادقS روایت کرده است.

استادان و شاگردان راوی

اسحاق بن بشر از کسانی مانند مالک بن انس، ابو معشر نجیح بن عبدالرحمن سندی، خالد بن یزید، کامل ابی العلاء، عبید بن سعید بن ابان، عبدالله بن ادریس المدنی و یعقوب بن عبدالله روایت کرده و گروهی مانند ایوب بن سلیم العطار، الحسن بن علی الفارسی، محمد بن فضل بن جابر، علی بن عبدالعزیز، صالح بن سهل، عبدالرزاق بن منصور بن ابان، و حارث بن محمد از او روایت کرده‌اند.

مذهب راوی

با توجه به یاد کرد راوی در رجال اهل سنت و اظهار نظر رجالیان سنی درباره ایشان و عدم ذکر نام وی در کتب رجال شیعه باید وی را از راویان سنی قلمداد کرد؛ ولی قرائنی هست که تشیع وی را تقویت می‌کنند:

1. کوفی بودن اسحاق بن بشر: اسحاق بن بشر کاهلی کوفی است و راویان کوفی نوعاً شیعه بودند و اگر در میان آنان کسانی مانند سالم بن ابی جعد اشجعی و عباد بن صهیب بصری عامی‌مذهب بوده‌اند به منزله النادر کالمعدوم است.
2. مضامین روایات اسحاق بن بشر کاهلی؛ نمونه‌ها:
   1. «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ اَلصَّمَدِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلْوَاعِظِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَحْمَدَ اَلْجُرْجَانِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَعْقُوبَ اَلْمَعْقِلِيِّ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ بِشْرٍ عَنْ خَالِدِ بْنِ اَلْحَارِثِ عَنْ عَوْفٍ عَنِ اَلْحَسَنِ عَنْ أَبِي لَيْلَى اَلْغِفَارِيِّ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ يَقُولُ: سَتَكُونُ مِنْ بَعْدِي فِتْنَةٌ فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ فَالْزَمُوا عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ فَإِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ يَرَانِي وَ أَوَّلُ مَنْ يُصَافِحُنِي يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ وَ هُوَ اَلصِّدِّيقُ اَلْأَكْبَرُ وَ هُوَ فَارُوقُ هَذِهِ اَلْأُمَّةِ يَفْرُقُ بَيْنَ اَلْحَقِّ وَ اَلْبَاطِلِ وَ هُوَ يَعْسُوبُ اَلْمُؤْمِنِينَ وَ اَلْمَالُ يَعْسُوبُ اَلْمُنَافِقِينَ».
   2. «حدثنا أبوجعفر أحمد بن عبيد الحافظ بهمدان ثنا الحسن بن علي الفسوى ثنا إسحاق بن بشر الكاهلي ثنا شريك عن قيس بن مسلم عن أبي عبدالله الجدلي عن أبي ذر، قال: مَا كُنَّا نَعْرِفُ الْمُنَافِقِينَ إِلَّا بِتَكْذِيبِهِمْ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ التَّخَلُّفَ عَنِ الصَّلَوَاتِ وَ الْبُغْضُ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ».
   3. «أَخْبَرَنَا أَبُو اَلْقَاسِمِ إِسْمَاعِيلُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ اَلْحَمَّامِيُّ بِأَصْبَهَانَ ، بِقِرَاءَتِي عَلَيْهِ فِي دَارِهِ: أَخْبَرَنَا أَبُو بَكْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَلِيٍّ اَلْقَطَّانُ اَلْحَافِظُ : حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ هَارُونُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ هَارُونَ : حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ أَحْمَدَ : حَدَّثَنَا اَلْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ اَلْوَلِيدِ اَلنَّسَوِيُّ : حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ بِشْرٍ اَلْكَاهِلِيُّ : حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ يَزِيدَ اَلْعَنَزِيُّ ، عَنْ حَمْزَةَ اَلزَّيَّاتِ ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ عَنِ اَلْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ لِعَلِيٍّ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ: يَا عَلِيُّ قُلْ: اَللَّهُمَّ اِجْعَلْ لِي عَهْداً، وَ فِي صُدُورِ اَلْمُؤْمِنِينَ مَوَدَّةً. فَقَالَ، فَأَنْزَلَ اَللَّهُ تَعَالَى إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا».
   4. «وَ بِالْإِسْنَادِ اَلْمُقَدَّمِ قَالَ اِبْنُ اَلْمَغَازِلِيِّ أَخْبَرَنَا أَبُو نَصْرٍ أَحْمَدُ بْنُ مُوسَى اَلطَّحَّانُ اَلْوَاسِطِيُّ إِجَازَةً عَنِ اَلْقَاضِي أَبِي اَلْفَرَجِ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ اَلْمُعَلَّى اَلْخُيُوطِيِّ اَلْحَافِظِ اَلْوَاسِطِيِّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هِلاَلٍ اَلدِّيبَاجِيُّ بِتُسْتَرَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ فَضْلِ بْنِ جَابِرٍ حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ بِشْرٍ اَلْكَاهِلِيُّ حَدَّثَنَا يَعْقُوبُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ أَبِي اَلْمُغِيرَةِ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ كُهَيْلٍ قَالَ: مَرَّ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ عَلَى رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ عِنْدَهُ عَائِشَةُ فَقَالَ يَا عَائِشَةُ إِذَا سَرَّكِ أَنْ تَنْظُرِي إِلَى سَيِّدِ اَلْعَرَبِ فَانْظُرِي إِلَى أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ فَقَالَتْ أَ لَسْتَ سَيِّدَ اَلْعَرَبِ فَقَالَ أَنَا إِمَامُ اَلْمُسْلِمِينَ وَ سَيِّدُ اَلْمُتَّقِينَ فَإِذَا سَرَّكِ أَنْ تَنْظُرِي إِلَى سَيِّدِ اَلْعَرَبِ فَانْظُرِي إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ ».
   5. «... ثنا سُلَيْمَانُ بْنُ أَحْمَدَ ثنا عُمَرَ بْنِ حَفْصِ السَّدُوسِيِّ ثنا اسحاق بْنِ بِشْرِ الْكَاهِلِيِّ ثنا يَعْقُوبَ بْنِ الْمُغِيرَةِ الْهَاشِمِيِّ عَنِ ابْنِ أَبِي رَوَّادٍ عَنْ اسماعيل بْنِ أُمَيَّةَ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ: مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَحْيَى حَيَاتِي وَيَمُوتَ مَمَاتِي وَيَدْخُلَ جَنَّةَ عَدْنٍ فَلْيُوَالِ عَلِيّاً مِنْ بَعْدِي وَلْيَقْتَدِ بِأَهْلِ بَيْتِي مِنْ بَعْدِي، فانهم عِتْرَتِي، خُلِقُوا مِنْ طِينَتِي وَرُزِقُوا فَهْمِي وَ عِلْمِي، فَوَيْلُ لِلْمُكَذِّبِينَ مِنْ أُمَّتِي، لَا أَنَالَهُمُ اللَّهُ شَفَاعَتِي».
   6. «حَدَّثَنَا أَبُو سَهْلٍ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ زِيَادٍ النَّحْوِيُّ، بِبَغْدَادَ، ثنا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى الْقَاضِي، ثنا إِسْحَاقُ بْنُ بِشْرٍ الْكَاهِلِيُّ، ثنا مُحَمَّدُ بْنُ فُضَيْلِ، عَنْ سَالِمِ بْنِ أَبِي حَفْصَةَ، عَنْ جُمَيْعِ بْنِ عُمَيْرٍ التَّيْمِيِّ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ آخَى بَيْنَ أَصْحَابِهِ، فَآخَى بَيْنَ أَبِي بَكْرٍ وَعُمَرَ، وَبَيْنَ طَلْحَةَ وَالزُّبَيْرِ، وَبَيْنَ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ وَعَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَوْفٍ، فَقَالَ عَلِيٌّ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّكَ قَدْ آخَيْتَ بَيْنَ أَصْحَابِكَ فَمَنْ أَخِي؟ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَمَا تَرْضَى يَا عَلِيُّ أَنْ أَكُونَ أَخَاكَ؟ قَالَ ابْنُ عُمَرَ: وَكَانَ عَلِيٌّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ جَلْدًا شُجَاعًا، فَقَالَ عَلِيٌّ: بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: أَنْتَ أَخِي فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ».
   7. «حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ حَفْصٍ السَّدُوسِيُّ، ثنا إِسْحَاقُ بْنُ بِشْرٍ الْكَاهِلِيُّ، ثنا خَلَفُ بْنُ خَلِيفَةَ، عَنْ أَبِي هَاشِمٍ الرُّمَّانِيِّ، عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: " أَسْلَمَ مَعَ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ تِسْعَةٌ وَثَلَاثُونَ رَجُلًا وَامْرَأَةٌ، وَأَسْلَمَ عُمَرُ تَمَامَ الْأَرْبَعِينَ، فَأَنْزَلَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَسْبُكَ اللَّهُ وَمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ».
3. تضعیف اسحاق بن بشر الکاهلی بر اثر نقل روایت فضائل: ابن عبدالبر بعد از نقل روایت یکم: "واسحاق بن بشر ممن لايحتج بنقله اذا انفرد لضعفه ونكارة حديثه".

علامه شوشتری پس از نقل کلام ابن عبدالبر: "فتراه وصف خبرا يصدقه الكتاب والسنة والإجماع والعقل بالنكارة".

هیثمی بعد از نقل روایت هفتم: "اسحاق بن بشر: كذاب".

یادآوری: روایتی را ابن عساکر از اسحاق بن بشر با وصف الکاهلی در فضیلت ابوبکر نقل کرده؛ ولی در جایی دیگر همان روایت را از اسحاق بن بشر بن سالم روایت کرده است، پس اصل روایت از اسحاق بن بشر بن سالم بلخی است و به اشتباه او را با کاهلی یکی دانسته است.

جایگاه حدیثی راوی

با توجه به یکی نبودن اسحاق بن بشر بلخی با اسحاق بن بشر کاهلی و اینکه مراد از اسحاق بن بشر در رجال نجاشی اولی است، توثیق نجاشی اسحاق بن بشر الکاهلی را شامل نمی‌شود و دلیل دیگری هم بر جرح و تعدیل و توثیق و تضعیف وی، جز آنچه رجالیان سنی درباره‌اش گفتند، وجود ندارد که او را با تعابیر "منكر الحديث، يروي احاديث منكرة، متروك الحديث، كوفي ضعيف، كذاب متروك في عداد من يضع الحديث وكان يصنع على الثقاة لا يحل كتب حديثه الا على التعجب" یاد کردند.

نیز چنان که گذشت، دلیل تضعیف رجالیان سنی روایاتی است که اسحاق بن بشر کاهلی در فضائل حضرت علیS نقل کرده است و مضامین روایاتش مطابق با کتاب و سنت بوده و از حسن اعتقاد و حسن حال وی حکایت دارد.

منابع

1. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۳