احمد بن حسین بن محمد بن حاتم در تراجم و رجال

آشنایی اجمالی

احمد بن الحسین بن محمد بن حاتم^[۱] تنها در سند یک روایت تفسیر کنز الدقائق، به نقل از تفسیر فرات کوفی آمده است: «حَدَّثَنِي جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْفَزَارِيُّ قَالَ حَدَّثَنِي أَحْمَدُ بْنُ الْحُسَيْنِ [الْعَلَوِيُّ] عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَاتِمٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ [ع] يَقُولُ قَوْلُ اللَّهِ [تَعَالَى فِي كِتَابِهِ] الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ^[۲] يُسَبِّحُونَ يَعْنِي مُحَمَّداً وَ عَلِيّاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ (ع) وَ إِبْرَاهِيمَ وَ إِسْمَاعِيلَ وَ مُوسَى وَ عِيسَى (ع)»^[۳].

در منبع اصلی، یعنی تفسیر فرات به جای عنوان «احمد بن الحسین بن محمد بن حاتم»، «احمد بن الحسین، عن محمد بن حاتم»^[۴] ثبت شده است.

با مراجعه و تحقیق در کتب روایی و رجالی، روشن می‌گردد که عنوان مزبور، یعنی «احمد بن الحسین بن محمد بن حاتم»، مصحف «احمد بن الحسین عن محمد بن حاتم» است، به سه دلیل:

این عنوان در هیچ سند دیگر و در هیچ کتاب رجالی ذکر نشده است.
احمد بن الحسین، گاه با همین عنوان^[۵] و گاه با پسوند «الهاشمی»^[۶] و «العلوی»^[۷] از محمد بن حاتم قطان روایت کرده و راوی از احمد بن حسین در آن موارد نیز جعفر بن محمد بن مالک فزاری است.
روایت مزبور، در کتاب تأویل الآیات الظاهرة نیز نقل شده و سند آن بدین صورت ثبت گردیده است: "احمد بن الحسین العلوی، عن محمد بن حاتم، عن هارون بن الجهم..."^[۸].

بنابراین کسی که از هارون بن جهم روایت می‌کند، «محمد بن حاتم» است نه «احمد بن حسین بن محمد بن حاتم».^[۹]

منابع

جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۲

پانویس

↑ مصحف «احمد بن الحسین عن محمد بن حاتم» است.
↑ «کسانی که عرش خداوند را برمی‌دارند و پیرامونیان آن، با سپاس پروردگارشان را به پاکی می‌ستایند» سوره غافر، آیه ۷.
↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۱، ص۳۵۷، به نقل از: تفسیر فرات الکوفی، ص۳۷۵، ح۵۰۴.
↑ تفسیر فرات الکوفی، ص۳۷۵، ح۵۰۴.
↑ ر. ک: تفسیر فرات کوفی، ص۶۲ - ۶۳، ح۲۸ و۲۴۱، ح۳۲۶.
↑ ر. ک: تفسیر فرات کوفی، ص۵۷۷ - ۵۷۸، ح۷۴۲.
↑ ر. ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۱۳، ص۴۱۴.
↑ تأویل الآیات الظاهرة، ص۶۹۱.
↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۳۸-۲۳۹.

[1] مصحف «احمد بن الحسین عن محمد بن حاتم» است.

[2] «کسانی که عرش خداوند را برمی‌دارند و پیرامونیان آن، با سپاس پروردگارشان را به پاکی می‌ستایند» سوره غافر، آیه ۷.

[3] تفسیر کنز الدقائق، ج۱۱، ص۳۵۷، به نقل از: تفسیر فرات الکوفی، ص۳۷۵، ح۵۰۴.

[4] تفسیر فرات الکوفی، ص۳۷۵، ح۵۰۴.

[5] ر. ک: تفسیر فرات کوفی، ص۶۲ - ۶۳، ح۲۸ و۲۴۱، ح۳۲۶.

[6] ر. ک: تفسیر فرات کوفی، ص۵۷۷ - ۵۷۸، ح۷۴۲.

[7] ر. ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۱۳، ص۴۱۴.

[8] تأویل الآیات الظاهرة، ص۶۹۱.

[9] جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۳۸-۲۳۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]