احمد بن علی انصاری در تراجم و رجال

این مدخل زیرشاخهٔ بحث احمد بن علی انصاری است. احمد بن علی انصاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن علی انصاری در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

احمد بن علی الأنصاری در شش سند روایت تفسیر کنز الدقائق، به نقل از کتاب عیون أخبار الرضا(ع) واقع شده است:

«اِبْنُ بَابَوَيْهِ ، قَالَ: حَدَّثَنَا تَمِيمُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ تَمِيمٍ اَلْقُرَشِيُّ (رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ)، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي ، قَالَ: حَدَّثَنِي أَحْمَدُ بْنُ عَلِيٍّ اَلْأَنْصَارِيُّ ، عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ اَلْجَهْمِ ، قَالَ: حَضَرْتُ مَجْلِسَ اَلْمَأْمُونِ يَوْماً وَ عِنْدَهُ عَلِيُّ بْنُ مُوسَى اَلرِّضَا (عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ) وَ قَدِ اِجْتَمَعَ اَلْفُقَهَاءُ، وَ أَهْلُ اَلْكَلاَمِ مِنَ اَلْفِرَقِ اَلْمُخْتَلِفَةِ، فَسَأَلَهُ بَعْضُهُمْ، فَقَالَ لَهُ: يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ ، بِأَيِّ شَيْءٍ تَصِحُّ اَلْإِمَامَةُ لِمُدَّعِيهَا؟ قَالَ: «بِالنَّصِّ وَ اَلدَّلِيلِ». قَالَ لَهُ: فَدِلاَلَةُ اَلْإِمَامِ فِيمَا هِيَ؟ قَالَ: «فِي اَلْعِلْمِ، وَ اِسْتِجَابَةِ اَلدَّعْوَةِ». قَالَ: فَمَا وَجْهُ إِخْبَارِكُمْ بِمَا يَكُونُ؟ قَالَ: «ذَلِكَ بِعَهْدٍ مَعْهُودٍ إِلَيْنَا مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) ». قَالَ: فَمَا وَجْهُ إِخْبَارِكُمْ بِمَا فِي قُلُوبِ اَلنَّاسِ؟ قَالَ (عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ) لَهُ: «أَ مَا بَلَغَكَ قَوْلُ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) : اِتَّقُوا فِرَاسَةَ اَلْمُؤْمِنِ فَإِنَّهُ يَنْظُرُ بِنُورِ اَللَّهِ؟». قَالَ: بَلَى. قَالَ: «فَمَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلاَّ وَ لَهُ فِرَاسَةٌ، يَنْظُرُ بِنُورِ اَللَّهِ عَلَى قَدْرِ إِيمَانِهِ، وَ مَبْلَغِ اِسْتِبْصَارِهِ وَ عِلْمِهِ، وَ قَدْ جَمَعَ اَللَّهُ لِلْأَئِمَّةِ مِنَّا مَا فَرَّقَهُ فِي جَمِيعِ اَلْمُؤْمِنِينَ...».

شرح حال راوی

نام راوی در کتب رجالی ذکر نشده است، ولی در اسناد روایات قرار گرفته است. از بعضی اسناد استفاده می‌شود کنیه وی «أبوعلی» بوده و محل ولادتش اصفهان، ولی در نیشابور ساکن بوده است.

طبقه راوی

تاریخ ولادت و وفات راوی مشخص نیست، ولی با یک واسطه از امام رضا(ع) روایت کرده است و از افرادی مانند احمد بن محمد بن خالد البرقی، عبدالسلام بن صالح معروف به أبوالصلت الهروی و رجاء بن أبی الضحاک، مأمور احضار امام رضا(ع) از مدینه به خراسان، روایت کرده است.

استادان و شاگردان راوی

از جمله استادان وی در اسناد روایات می‌‌توان به علی بن محمد بن جهم، أبوالصلت، عبدالسلام بن صالح هروی، علی بن میثم، حسن بن جهم ، علی بن میثم، برید بن عمیر بن معاویة شامی، رجاء بن أبوالضحاک، اسحاق بن حماد و احمد بن محمد بن خالد برقی» اشاره کرد؛ و از جمله شاگردان وی در اسناد روایات عبارتند از: عبدالله بن تمیم قرشی، ابراهیم بن اسحاق مؤدب، ابوعبدالله محمد بن قاسم بن محمد بن عبدالله بن حسن بن جعفر بن حسن بن حسن بن علی بن أبی طالب(ع) و محمد بن ابراهیم بن اسحاق طالقانی.

جایگاه حدیثی راوی

با توجه به عدم ذکر نام راوی در کتب رجالی، از راویان مجهول و یا مُهمل به شمار می‌آید. صاحب جواهر پس از نقل روایتی که در سند آن احمد بن علی الأنصاری قرار گرفته، نوشته است: "يسقط التمسك بهذه الرواية كالّتي قبلها، و تزيد هذه بضعف السند بجميع رجاله، كجهالة أحمد بن علي الأنصاري".

گفتنی است، شیخ صدوق روایات فراوانی از راوی در کتاب التوحید، الخصال و عیون أخبار الرضا(ع) نقل کرده که نشان دهنده اعتماد شیخ صدوق به اوست و مضامین روایات، که بیشتر آنها درباره امام رضا(ع) است، محتوای بلندی دارند؛ از جمله:

1. «حَدَّثَنَا تَمِيمُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ تَمِيمٍ اَلْقُرَشِيُّ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَلِيٍّ اَلْأَنْصَارِيُّ عَنْ أَبِي اَلصَّلْتِ اَلْهَرَوِيِّ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَدَخَلَ عَلَيْهِ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ قُمَّ فَسَلَّمُوا عَلَيْهِ فَرَدَّ عَلَيْهِمْ وَ قَرَّبَهُمْ ثُمَّ قَالَ لَهُمُ اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ مَرْحَباً بِكُمْ وَ أَهْلاً فَأَنْتُمْ شِيعَتُنَا حَقّاً وَ سَيَأْتِي عَلَيْكُمْ يَوْمٌ تَزُورُونِي فِيهِ تُرْبَتِي بِطُوسَ أَلاَ فَمَنْ زَارَنِي وَ هُوَ عَلَى غُسْلٍ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَيَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ».
2. «حَدَّثَنَا تَمِيمُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ تَمِيمٍ اَلْقُرَشِيُّ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيٍّ اَلْأَنْصَارِيِّ قَالَ سَمِعْتُ رَجَاءَ بْنَ أَبِي اَلضَّحَّاكِ يَقُولُ: بَعَثَنِي اَلْمَأْمُونُ فِي إِشْخَاصِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ مِنَ اَلْمَدِينَةِ وَ قَدْ أَمَرَنِي أَنْ آخُذَ بِهِ عَلَى طَرِيقِ اَلْبَصْرَةِ وَ اَلْأَهْوَازِ وَ فَارِسَ وَ لاَ آخُذَ بِهِ عَلَى طَرِيقِ قُمَّ وَ أَمَرَنِي أَنْ أَحْفَظَهُ بِنَفْسِي بِاللَّيْلِ وَ اَلنَّهَارِ حَتَّى أَقْدَمَ بِهِ عَلَيْهِ فَكُنْتُ مَعَهُ مِنَ اَلْمَدِينَةِ إِلَى مَرْوَ فَوَ اَللَّهِ مَا رَأَيْتُ رَجُلاً كَانَ أَتْقَى لِلَّهِ تَعَالَى مِنْهُ وَ لاَ أَكْثَرَ ذِكْراً لِلَّهِ فِي جَمِيعِ أَوْقَاتِهِ مِنْهُ وَ لاَ أَشَدَّ خَوْفاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ...».

منابع

1. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۲