احمد بن علی انصاری در تراجم و رجال
این مدخل زیرشاخهٔ بحث احمد بن علی انصاری است. احمد بن علی انصاری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن علی انصاری در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
احمد بن علی الأنصاری[۱] در شش سند روایت تفسیر کنز الدقائق، به نقل از کتاب عیون أخبار الرضاS واقع شده است:
«اِبْنُ بَابَوَيْهِ ، قَالَ: حَدَّثَنَا تَمِيمُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ تَمِيمٍ اَلْقُرَشِيُّ (رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ)، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي ، قَالَ: حَدَّثَنِي أَحْمَدُ بْنُ عَلِيٍّ اَلْأَنْصَارِيُّ ، عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ اَلْجَهْمِ ، قَالَ: حَضَرْتُ مَجْلِسَ اَلْمَأْمُونِ يَوْماً وَ عِنْدَهُ عَلِيُّ بْنُ مُوسَى اَلرِّضَا (عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ) وَ قَدِ اِجْتَمَعَ اَلْفُقَهَاءُ، وَ أَهْلُ اَلْكَلاَمِ مِنَ اَلْفِرَقِ اَلْمُخْتَلِفَةِ، فَسَأَلَهُ بَعْضُهُمْ، فَقَالَ لَهُ: يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ ، بِأَيِّ شَيْءٍ تَصِحُّ اَلْإِمَامَةُ لِمُدَّعِيهَا؟ قَالَ: «بِالنَّصِّ وَ اَلدَّلِيلِ». قَالَ لَهُ: فَدِلاَلَةُ اَلْإِمَامِ فِيمَا هِيَ؟ قَالَ: «فِي اَلْعِلْمِ، وَ اِسْتِجَابَةِ اَلدَّعْوَةِ». قَالَ: فَمَا وَجْهُ إِخْبَارِكُمْ بِمَا يَكُونُ؟ قَالَ: «ذَلِكَ بِعَهْدٍ مَعْهُودٍ إِلَيْنَا مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) ». قَالَ: فَمَا وَجْهُ إِخْبَارِكُمْ بِمَا فِي قُلُوبِ اَلنَّاسِ؟ قَالَ (عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ) لَهُ: «أَ مَا بَلَغَكَ قَوْلُ رَسُولِ اَللَّهِ (صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ) : اِتَّقُوا فِرَاسَةَ اَلْمُؤْمِنِ فَإِنَّهُ يَنْظُرُ بِنُورِ اَللَّهِ؟». قَالَ: بَلَى. قَالَ: «فَمَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلاَّ وَ لَهُ فِرَاسَةٌ، يَنْظُرُ بِنُورِ اَللَّهِ عَلَى قَدْرِ إِيمَانِهِ، وَ مَبْلَغِ اِسْتِبْصَارِهِ وَ عِلْمِهِ، وَ قَدْ جَمَعَ اَللَّهُ لِلْأَئِمَّةِ مِنَّا مَا فَرَّقَهُ فِي جَمِيعِ اَلْمُؤْمِنِينَ...»[۲].[۳]
شرح حال راوی
نام راوی در کتب رجالی ذکر نشده است، ولی در اسناد روایات قرار گرفته است. از بعضی اسناد استفاده می‌شود کنیه وی «أبوعلی» بوده و محل ولادتش اصفهان، ولی در نیشابور ساکن بوده است[۴].[۵]
طبقه راوی
تاریخ ولادت و وفات راوی مشخص نیست، ولی با یک واسطه از امام رضاS روایت کرده است و از افرادی مانند احمد بن محمد بن خالد البرقی[۶]، عبدالسلام بن صالح معروف به أبوالصلت الهروی[۷] و رجاء بن أبی الضحاک، مأمور احضار امام رضاS از مدینه به خراسان، روایت کرده است[۸].[۹]
استادان و شاگردان راوی
از جمله استادان وی در اسناد روایات می‌‌توان به علی بن محمد بن جهم، أبوالصلت، عبدالسلام بن صالح هروی، علی بن میثم، حسن بن جهم [۱۰]، علی بن میثم، برید بن عمیر بن معاویة شامی، رجاء بن أبوالضحاک، اسحاق بن حماد[۱۱] و احمد بن محمد بن خالد برقی[۱۲]» اشاره کرد؛ و از جمله شاگردان وی در اسناد روایات عبارتند از: عبدالله بن تمیم قرشی، ابراهیم بن اسحاق مؤدب، ابوعبدالله محمد بن قاسم بن محمد بن عبدالله بن حسن بن جعفر بن حسن بن حسن بن علی بن أبی طالبS و محمد بن ابراهیم بن اسحاق طالقانی[۱۳].[۱۴]
جایگاه حدیثی راوی
با توجه به عدم ذکر نام راوی در کتب رجالی، از راویان مجهول و یا مُهمل به شمار می‌آید. صاحب جواهر پس از نقل روایتی که در سند آن احمد بن علی الأنصاری قرار گرفته، نوشته است: "يسقط التمسك بهذه الرواية كالّتي قبلها، و تزيد هذه بضعف السند بجميع رجاله، كجهالة أحمد بن علي الأنصاري"[۱۵].
گفتنی است، شیخ صدوق روایات فراوانی از راوی در کتاب التوحید، الخصال و عیون أخبار الرضاS نقل کرده که نشان دهنده اعتماد شیخ صدوق به اوست و مضامین روایات، که بیشتر آنها درباره امام رضاS است، محتوای بلندی دارند؛ از جمله:
- «حَدَّثَنَا تَمِيمُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ تَمِيمٍ اَلْقُرَشِيُّ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَلِيٍّ اَلْأَنْصَارِيُّ عَنْ أَبِي اَلصَّلْتِ اَلْهَرَوِيِّ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَدَخَلَ عَلَيْهِ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ قُمَّ فَسَلَّمُوا عَلَيْهِ فَرَدَّ عَلَيْهِمْ وَ قَرَّبَهُمْ ثُمَّ قَالَ لَهُمُ اَلرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ مَرْحَباً بِكُمْ وَ أَهْلاً فَأَنْتُمْ شِيعَتُنَا حَقّاً وَ سَيَأْتِي عَلَيْكُمْ يَوْمٌ تَزُورُونِي فِيهِ تُرْبَتِي بِطُوسَ أَلاَ فَمَنْ زَارَنِي وَ هُوَ عَلَى غُسْلٍ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ كَيَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ»[۱۶].
- «حَدَّثَنَا تَمِيمُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ تَمِيمٍ اَلْقُرَشِيُّ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيٍّ اَلْأَنْصَارِيِّ قَالَ سَمِعْتُ رَجَاءَ بْنَ أَبِي اَلضَّحَّاكِ يَقُولُ: بَعَثَنِي اَلْمَأْمُونُ فِي إِشْخَاصِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ مِنَ اَلْمَدِينَةِ وَ قَدْ أَمَرَنِي أَنْ آخُذَ بِهِ عَلَى طَرِيقِ اَلْبَصْرَةِ وَ اَلْأَهْوَازِ وَ فَارِسَ وَ لاَ آخُذَ بِهِ عَلَى طَرِيقِ قُمَّ وَ أَمَرَنِي أَنْ أَحْفَظَهُ بِنَفْسِي بِاللَّيْلِ وَ اَلنَّهَارِ حَتَّى أَقْدَمَ بِهِ عَلَيْهِ فَكُنْتُ مَعَهُ مِنَ اَلْمَدِينَةِ إِلَى مَرْوَ فَوَ اَللَّهِ مَا رَأَيْتُ رَجُلاً كَانَ أَتْقَى لِلَّهِ تَعَالَى مِنْهُ وَ لاَ أَكْثَرَ ذِكْراً لِلَّهِ فِي جَمِيعِ أَوْقَاتِهِ مِنْهُ وَ لاَ أَشَدَّ خَوْفاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ...»[۱۷].[۱۸]
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: أ. منابع شیعی: مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۷۰؛ أعیان الشیعة، ج۳، ص۵۰۴. ب. منابع سنّی: ذکر أخبار إصبهان، ج۱، ص۱۳۸.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۷، ص۱۵۰ - ۱۵۱، به نقل از: عیون أخبار الرضاS، ج۲، ص۲۰۰، ح۱.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۴۰۸-۴۰۹.
- ↑ أحمد بن علی الأنصاری الأصبهانی أبوعلی سکن نیسابور حدثنا أبو إسحاق إبراهیم بن عبدالله بن إسحاق المعدل الإصبهانی بنیسابور ثنا أبوعلی أحمد بن علی الأنصاری و مولده بإصبهان ثنا أبوالصلت عبدالسلام بن صالح الهروی..؛ ذکر أخبار إصبهان، ج۱، ص۱۳۸.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۴۰۹.
- ↑ ر.ک: رجال النجاشی، ص۷۷، ش۱۸۲.
- ↑ ر.ک: الوافی بالوفیات، ج۱۸، ص۲۵۹؛ سیر أعلام النبلاء، ج۱۱، ص۴۴۸، ش۱۰۳.
- ↑ ر.ک: ذکر أخبار إصبهان، ج۱، ص۱۳۸؛ الخصال، ج۱، ص۲۶۸، ح۳.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۴۰۹.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۱۰۵؛ ج۶، ص۱۱۲ و ۲۲۵؛ ج۷، ص۱۵۰.
- ↑ عیون أخبار الرضاS، ج۱، ص۱۶، ج۳، ۱۲۴، ح۱۷؛ ج۲، ص۱۸۰، ح۵ و ۱۸۴، ح۱.
- ↑ الخصال، ج۱، ص۲۶۸، ح۳.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۲، ص۱۰۵؛ التوحید، ص۳۶۲، ح۹؛ الخصال، ج۱، ص۲۶۸، ح۳؛ کمال الدین، ج۲، ص۶۵۲، ح۱۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۴۱۰.
- ↑ جواهر الکلام، ج۱۰، ص۲۹.
- ↑ عیون أخبار الرضاS، ج۲، ص۲۶۰، ح۲۱.
- ↑ عیون أخبار الرضاS، ج۲، ص۱۸۰، ح۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۴۱۰-۴۱۱.