احمد دهان
احمد دهان از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد دهان در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
احمد الدهان[۱] تنها در سند یک روایت تفسیر کنز الدقائق، به نقل از کتاب کمال الدین آمده است:
«فِي كِتَابِ كَمَالِ اَلدِّينِ وَ تَمَامِ اَلنِّعْمَةِ حَدَّثَنَا اَلْمُظَفَّرُ بْنُ حَمْزَةَ اَلْعَلَوِيُّ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ: حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو اَلْقَاسِمِ قَالَ: كَتَبْتُ مِنْ كِتَابِ أَحْمَدَ اَلدِّهْقَانِ عَنِ اَلْقَاسِمِ بْنِ حَمْزَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ قَالَ: أَخْبَرَنِي أَبُو إِسْمَاعِيلَ اَلسَّرَّاجُ عَنْ خَيْثَمَةَ اَلْجُعْفِيِّ قَالَ: حَدَّثَنِي أَبُو لَبِيدٍ اَلْمَخْزُومِيُّ قَالَ: ذَكَرَ أَبُو جَعْفَرٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ أَسْمَاءَ اَلْخُلَفَاءِ اَلاِثْنَيْ عَشَرَ اَلرَّاشِدِينَ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِمْ فَلَمَّا بَلَغَ آخِرَهُمْ قَالَ: اَلثَّانِي عَشَرَ اَلَّذِي يُصَلِّي عِيسَى بْنُ مَرْيَمَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ خَلْفَهُ عِنْدَ سُنَّةِ 
يس * وَالْقُرْآنِ الْحَكِيمِ
[۲]»[۳].[۴]
شرح حال راوی
عنوان «احمد الدهان» در منابع رجالی ذکر نشده و در اسناد روایات نیز واقع نشده است، به جز در سند روایت مزبور، که از عبارت "كتبت من كتاب أحمد الدهان" استفاده می‌شود که وی صاحب کتاب بوده است.
یادآوری می‌شود که روایت مذکور در تفسیر نورالثقلین[۵] و غایة المرام[۶] نقل شده، که در سند آن به جای «احمد الدهان»، «احمد الدهقان» ثبت شده است.[۷]
طبقه راوی
با توجه به عدم ذکر نام راوی در کتب رجالی و عدم روایتش از معصوم (ع)، تعیین دقیق طبقه وی ممکن نیست، اما با ملاحظه راوی و مروی عنه او می‌‌توان گفت که وی از طبقه هفتم و یا هشتم به حساب می‌آید؛ زیرا مراد از «أبوالقاسم»، به قرینه روایت محمد بن مسعود عیاشی از وی[۸]، ابوالقاسم نصر بن صباح بلخی است که آیة الله بروجردی او را از طبقه هشتم و یا نهم دانسته است[۹].[۱۰]
استادان و شاگردان راوی
با توجه به انحصار ذکر نام راوی در روایت مزبور، تنها استاد وی، قاسم بن حمزة است که ممکن است با قاسم بن حمزة بن موسی بن جعفر علوی (ع) متحد باشد. شیخ طوسی نام فرزند او را در اصحاب امام هادی (ع) با عنوان محمد بن قاسم بن حمزة بن موسی علوی[۱۱]، معروف به محمد اعرابی ثبت کرده و همین عنوان در یکی از اسناد رجال کشی نیز درج شده است[۱۲]؛ و تنها شاگرد وی نیز ابوالقاسم نصر بن صباح بلخی» است.[۱۳]
جایگاه حدیثی راوی
از آن جایی که «احمد الدهان» در کتب رجالی عنوان نشده و اطلاعی از حال وی در منابع و اسناد دیگر به دست نیامده است، از راویان مجهول و یا مهمل به شمار می‌آید، ولی با توجه به متن روایت مزبور، می‌‌توان امامی بودن وی را استظهار کرد.[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ ر. ک: مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۳۱۲، ش۹۵۹.
- ↑ «يس * سوگند به قرآن حکیم،» سوره یس، آیه ۱-۲.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۱، ص۵۳، به نقل از: کمال الدین، ج۱، ص۳۳۱ - ۳۳۲، ح۱۷.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۵۲.
- ↑ ر. ک: تفسیر نورالثقلین، ج۴، ص۳۷۴، ح۹.
- ↑ ر. ک: غایة المرام، ج۲، ص۲۷۵ - ۲۷۶، ح۲۳.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۵۲-۲۵۳.
- ↑ ر. ک: کمال الدین، ص۳۳۰، ح۱۴.
- ↑ ر. ک: الموسوعة الرجالیة، ج۶، ص۱۳۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۵۳.
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۹۲، ش۵۷۸۹ - ۴۱.
- ↑ ر. ک: رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۴۳۷، ح۸۲۳.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۵۳-۲۵۴.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۵۴.