استمساک
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
مقدمه
اصطلاحی قرآنی است و منظور گرفتن از استمساک (چنگ زدن به آموزه‌های وحی) و استواری و پای قدم شدن در انجام رسالت و ثبات در پیروی از اهداف و برنامه‌های تعیین شده توسط وحی است.
این اصل در حق پیامبران پیشین با تعبیر اخذ به قوت بوده، چنانکه درباره قوم بنی اسرائیل و موسی آمده: ﴿وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُمْ بِقُوَّةٍ وَاذْكُرُوا مَا فِيهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ﴾[۱]﴿وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُمْ بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُوا قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَأُشْرِبُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَمَا يَأْمُرُكُمْ بِهِ إِيمَانُكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾[۲].
و یا درباره نگهداری و عمل به الواح به موسی همین توصیه را می‌کند: ﴿وَكَتَبْنَا لَهُ فِي الْأَلْوَاحِ فَخُذْهَا بِقُوَّةٍ وَأْمُرْ قَوْمَكَ يَأْخُذُوا بِأَحْسَنِهَا﴾[۳].
یا درباره یحیی نیز همین تعبیر آمده:﴿يَا يَحْيَى خُذِ الْكِتَابَ بِقُوَّةٍ﴾[۴]».
بنابراین اهمیت این تعبیر در سیر تاریخی خود روشن است که به پیامبر اسلام نیز افزون بر استمساک در جاهایی دیگر مانند خطاب به مؤمنین می‌گوید: ﴿وَمَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى﴾[۵]» و ﴿لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى لَا انْفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ﴾[۶] به پیامبر چنگ زدن یعنی عمل به آموزه‌های وحی و جدیت در گرفتن آنها در دشواری‌هایی که به وجود می‌آورد، تأکید می‌کند. ﴿فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِي أُوحِيَ إِلَيْكَ إِنَّكَ عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾[۷].
نکات: از ظاهر آیه بر می‌آید که حرف "فاء" در آغاز جمله برای بیان نتیجه سخنان گذشته است. (یعنی نبوت یکی از سنت‌های الهی و کتاب نازل بر آن جناب حق و دعوتش را جز مردم با تقوی اجابت نمی‌کنند، و جز دارندگان قرین از شیاطین از آن اعراض نمی‌نمایند، و پیامبر باید برای همیشه از ایمان آوردن آنان مایوس باشد، و خدا از ایشان انتقام خواهد گرفت). و به همین جهت بعد از همه آن مطالب تاکید می‌فرماید بر اینکه رسول خدا (ص) به کتابی که بر او وحی شده، تمسک جوید، چون او بر صراط مستقیم است[۸].
منابع
پانویس
- ↑ «و (یاد کنید) آنگاه را که از شما پیمان گرفتیم و (کوه) طور را بر فراز (سر) تان برافراختیم. (و گفتیم) آنچه به شما دادیم با توانمندی بگیرید و از آنچه در آن است یاد کنید، باشد که پرهیزگاری ورزید» سوره بقره، آیه ۶۳.
- ↑ «و آنگاه که از شما پیمان گرفتیم و (کوه) طور را بر فراز (سر) تان برافراختیم (و گفتیم) آنچه به شما بخشیده‌ایم، با توانمندی (در اختیار) گیرید و گوش به فرمان باشید؛ (به زبان) گفتند شنفتیم و (به دل گفتند) نپذیرفتیم و به سبب کفری که داشتند، (مهر) گوساله در دلش» سوره بقره، آیه ۹۳.
- ↑ «و برای او در «الواح» (تورات) در هر زمینه پندی و برای هر چیز تفصیلی نوشتیم؛ پس (گفتیم) آن را با توانمندی بستان و به قوم خود فرمان ده تا نیکوترین آن را برگزینند؛ به زودی سرای نافرمانان را به شما نشان خواهم داد» سوره اعراف، آیه ۱۴۵.
- ↑ «ای یحیی، کتاب (آسمانی) را با توانمندی بگیر! و ما به او در کودکی (نیروی) داوری دادیم؛» سوره مریم، آیه ۱۲.
- ↑ «و هر که روی (دل) خویش به سوی خداوند نهد و نکوکار باشد بی‌گمان به دستاویز استوارتر چنگ زده است و سرانجام کارها با خداوند است» سوره لقمان، آیه ۲۲.
- ↑ «در (کار) دین هیچ اکراهی نیست که رهیافت از گمراهی آشکار است پس، آنکه به طاغوت کفر ورزد و به خداوند ایمان آورد، بی‌گمان به دستاویز استوارتر چنگ زده است که هرگز گسستن ندارد و خداوند شنوای داناست» سوره بقره، آیه ۲۵۶.
- ↑ «پس، بدانچه به تو وحی شده است دست بیاز که بی‌گمان تو بر راهی راست هستی» سوره زخرف، آیه ۴۳.
- ↑ سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج، ص ۱۰۸.